Geografia Somalii

Somalia jest średniej wielkości krajem położonym w Afryce Wschodniej na obszarze Rogu Afryki, nad Oceanem Indyjskim.

Powierzchnia – 637 657 km², kraj dwukrotnie większy od Polski

Skrajne punkty – północny 11°35'N, południowy 1°45'S, zachodni 42°45'E, wschodni 51°25'E. Rozciągłość południkowa wynosi 1540 km, a równoleżnikowa 1050 km.

Średnia szerokość kraju (pas północny wschód – południowy zachód) wynosi około 300 km, a długość około 1700 km. Północna część kraju (pas wschód-zachód nad Zatoką Adeńską) jest szeroka na około 270 km i długa na około 870 km. Kraj jest więc kształtem zbliżony od litery "V", gdzie jej dolna część to "czubek" Rogu Afryki.

Somalia leżąc w Rogu Afryki jest oblewana przez wody Oceanu Indyjskiego od wschodu i Zatoki Adeńskiej od północy, od zachodu zaś graniczy z Wyżyną Abisyńską.

Somalia graniczy z następującymi państwami:

• Dżibuti – 58 km
• Etiopia – 1626 km
• Kenia – 682 km

Linia brzegowa liczy 3025 km długości.

Somalia leży na archaicznej tarczy krystalicznej, w większości przykrytej skałami osadowymi z okresu mezozoicznego i kenozoicznego. Obszar kraju jest podzielony na część wyżynną i nizinną.

Obszar nadbrzeżny rozszerzający się w kierunku południowym to Nizina Nadbrzeżna, która stopniowo zanika w kierunku północnym przechodząc w Wyżynę Somalijską. Wyżyna zajmuje głównie północny pas kraju i niewielki skrawek północnej części pasa (północny wschód – południowy zachód) biegnącego wzdłuż Oceanu Indyjskiego. Nizina Nadbrzeżna zajmuje zdecydowaną większość owego pasa. Jednak obszary leżące w pobliżu Etiopii przechodzą w obszary wyżynne o wysokości 400 – 600 m n.p.m.

Średnia wysokość kraju wynosi około 400 m n.p.m. Wyżyna Somalijska zajmująca północny pas kraju to obszar wznoszący się na 500 do 1500 m n.p.m. Region ten rozcięty jest uedami i w wielu miejscach ma postać gór dochodzących do 2400 m n.p.m. Najwyższy szczyt kraju Shimbiris wznosi się na 2450 m n.p.m. Najwyższe masywy zajmują północne krańce Somalii i przechodzą na północny stromymi krawędziami w bardzo wąską nizinę nadbrzeżną wzdłuż Zatoki Adeńskiej.

Linia brzegowa kraju jest bardzo słabo urozmaicona zwłaszcza wzdłuż Oceanu Indyjskiego, pozbawiona zatok i półwyspów. Wybrzeże kraju w południowej i środkowej części kraju jest stosunkowo płaskie i piaszczyste. Dalej na północ stopniowo przechodzi w bardziej skaliste i kamieniste, aż w końcu na północy ma postać urwistej i klifowej formacji, pozbawionej plaż i wydm.

Somalia leży w większości w strefie klimatu podrównikowego. Także obszary na południe od stolicy kraju Mogadiszu są nacechowane klimatem podrównikowym, mimo iż leżą na równiku. Północne krańce Somalii, mniej więcej od 9°N, przechodzą w klimat o typowych cechach zwrotnikowych.

Klimat Somalii charakteryzuje się dużą suchością i występowaniem dwóch pór deszczowych, oraz monsunową zmianą kierunków wiatru. Wiatry monsunowe wiejące latem znad Oceanu Indyjskiego nie przynoszą opadów, zimą zaś wiatry wiejące znad Półwyspu Arabskiego są suche i także nie przynoszą opadów. Te dwa okresy rozdzielone są dwiema krótkimi porami deszczowymi. Łączna długość pór z opadami wynosi do czterech miesięcy. Deszcze padają najpierw w okresie kwiecień-maj, a następnie w okresie listopad-grudzień.

Na południu średnia roczna wysokość opadów wynosi około 700 mm. Północ kraju otrzymuje jedynie 50 mm. W samej stolicy te wartości ledwie osiągają 500 mm, utrzymując się średnio na poziomie 430 mm. Jest to główna poza wojną przyczyna ubóstwa kraju i wysokiej śmiertelności. Wielu ludzi żyje bez dostępu do bieżącej wody.

Termicznie Somalia jest zaliczana do krajów o klimacie gorącym – średnia temperatura roczna nie spada poniżej 15 °C. Wyjątek mogą stanowić wyższe partie gór, gdzie zimą temperatury mogą spadać poniżej 10 °C. Generalnie jest wszędzie gorąco przez cały rok, a na północy upalnie. Północna część kraju w najchłodniejszym miesiącu lutym cechuje się temperaturami rzędu 25 °C, w sierpniu około 30 °C, przy czym w ciągu dnia występują upały ponad 40 °C. Na południu jest nieco łagodniej. Izotermy mają przebieg zbliżony do równikowego.

Sieć rzeczna kraju jest słabo rozwinięta ze względu na suchy klimat. Występują dwie główne rzeki stałe – Dżuba i Uebi Szebelie, które biorą swój początek na Wyżynie Abisyńskiej i dzięki temu nie wysychają. Somalia leży w obszarze zlewiska Oceanu Indyjskiego i częściowo Zatoki Adeńskiej.

Zdecydowana większość rzek to rzeki okresowe, których koryta wypełniają się wodą tylko w czasie deszczów. W północnej części kraju występują suche uedy, którymi raz na kilka lat płynie woda. Występują tam głównie rzeki epizodyczne, których większość w okresie deszczy uchodzi do Zatoki Adeńskiej, a pozostałe do Oceanu Indyjskiego. W Somalii nie ma jezior, ani obszarów bagiennych. Jedyne niewielkie obszarowo podmokłe tereny występują w dolinach rzek Uebi Szebelie i Dżuby.

Brak wód powierzchniowych spowodowanych suchością klimatu i częstymi katastrofalnymi suszami sprawia, że kraj ten cierpi na duży niedostatek wody pitnej.

Gleby w Somalii są ubogie, większa część kraju pokryta jest piaszczystymi yernosolami. Wiele terenów na północy zajętych jest przez powierzchnie wydmowe i żwirowe, oraz góry, na których nie ma warstwy glebowej. Jedynie na południu występują wertisole, które także cechują się niskim poziomem żyzności. Są one poddawane procesom erozji wywołanej przez zmienny cykl opadowy.

Szata roślinna kraju jest uboga. Większość kraju porośnięta jest suchymi odmianami sawann, porośniętych rzadko akacjami i krzewami w środkowej części kraju i nieco bujniejszą roślinnością na południu. W skład roślinności na południu kraju wchodzą także suche sawanny miejscami porośnięte suchymi lasami, głównie w rejonie miasta Kismaju. Lasy na południu kraju zrzucają liście w okresie pory suchej, a trawy wysychają.

Północna część kraju to roślinność charakterystyczna dla terenów pustynnych. Reprezentują ją sucholubne gatunki roślin, kolczaste krzewy i rosnące miejscami niskie akacje oraz suche trawy. W pobliżu wybrzeży częstym gatunkiem są palmy. Nad rzekami stałymi rosną lasy galeriowe.

Świat zwierząt w Somalii jest dosyć bogaty. Najwięcej gatunków zwierząt występuje na południu kraju, na terenach bardziej wilgotnych sawann. Do głównych gatunków zwierząt należą typowe dla sawann gatunki jak: lew, żyrafa, zebra, słonie, hieny, gazele oraz guźce. Nad rzekami żyją krokodyle. Na obszarach drzewiastych występują różne gatunki małp, gdzie głównym przedstawicielem jest pawian. Z ptaków powszechne są strusie, a nad oceanem mewy. Na terenach półpustynnych występują węże i jaszczurki. W wodach Oceanu Indyjskiego żyje wiele gatunków ryb w tym rekiny.

Somalia ma dwa rezerwaty przyrody. Badana-Bushbush na południu kraju przy granicy z Kenią, a drugi rezerwat to Alifuuto w dolinie rzeki Dżuby, który obejmuje podmokłe tereny leżące w rejonie rzeki oraz wilgotną sawannę.

• Somaliland
• Puntland

• Encyklopedia Geograficzna Świata: Afryka. Wydawnictwo OPRES Kraków 1997 ISBN 83-85909-21-4

• Somalia. Warunki naturalne, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2009-11-30] .