Gołąb okularowy

Gołąb okularowy

Columba guinea[1]
Linnaeus, 1758
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	gołębiowe
Rodzina	gołębiowate
Podrodzina	gołębie
Rodzaj	Columba
Gatunek	gołąb okularowy
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Gołąb okularowy^[3] (Columba guinea) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny gołębiowatych (Columbidae), zamieszkujący Afrykę Subsaharyjską.

Ciało gołębia okularowego osiąga długość 32–35 cm i masę 219–390 g^[4]. Skrzydło samca mierzy 22,5–23,3 cm, a samicy 22,3–23 cm. Ogon może mieć długość od 9,6 cm do 12,5 cm. Dziób dorasta do 1,9–2,3 cm. Długość skoku mieści się w zakresie 2,2–2,8 cm^[5].

Osobnik dorosły

Głowa szaroniebieska, jaśniejsze brzegi na granicy z nagą, czerwoną skórą przy oczodołach. Pióra pokrywające rdzawoczerwoną pierś wraz z szyją czerwone u podstawy, rozwidlające się i wydłużone; końcówki niebieskawe z zielonkawym połyskiem. Brzuch nieco jaśniejszy niż pierś. Grzbiet czerwonobrązowy z lekko fioletowymi refleksami. Wewnętrzne pokrywy skrzydłowe oraz lotki trzeciorzędowe o kasztanowej barwie, mogą występować szare przebłyski w kolorze tych partii ciała. Wierzchnia część pokryw skrzydłowych szara, w większości z piórami o białych zakończeniach. Lotki szarobrązowe. Kuper jasnoszary, stopniowo przechodzący w ciemniejszy odcień na pokrywach nadogonowych. Pokrywy podogonowe szare, spód ogona prawie czarny z jasnoszarą zewnętrzną stroną piór położonych najdalej od środka ogona. Góra ogona szara z ciemną, dobrze widoczną i szeroką końcówką. Tęczówka słomkowożółta, z różowawym lub brązowym pierścieniem wokół. Dziób czarny z biało-czerwoną woskówką. Nogi różowofioletowe^[5]. Dymorfizm płciowy nieznaczny, zazwyczaj samiec ma nieco silniejszą budowę ciała niż samica^[6][7].

Osobnik młody

Upierzenie mniej intensywne, brak czerwonej podstawy piór pokrywających szyję i pierś. Grzbiet brązowy. Mało widoczne końcówki piór na pokrywach skrzydłowych. Lotki o silnie brązowym zabarwieniu. Skóra przy oczodołach brązowa^[5].

Gatunek zdolny do przystosowania się do zróżnicowanych warunków. Występuje na sawannach, terenach leśnych, polach uprawnych oraz w miastach. i na wsiach Wybiera przede wszystkim klify, skaliste wychodnie i wąwozy, natomiast na terenach miejskich przebywa na wysokich budynkach^[6][8][9].

Występuje w Afryce Subsaharyjskiej. Spotykany na obszarze obejmującym południową Mauretanię, Senegal, Gwineę, Sudan, Etiopię, Somalię, Kenię, Rwandę, Ugandę, Burundi i Tanzanię. Ponadto populacje gołębia okularowego zamieszkują południową Angolę, północną Namibię, Botswanę, Zimbabwe i zachodni Mozambik^[6]. Zamieszkuje także Suazi, Lesotho i większość RPA^[9][5].

Prowadzi stadny tryb życia i poza okresem lęgowym^[7] łączy się w grupy liczące do kilkuset osobników, również z innymi gołębiowatymi^[5][6]. Poszukuje pożywienia przez większość dnia^[8].

Długość życia: 15–30 lat w niewoli^[6].

Podobny do dźwięków wydawanych przez gołębia skalnego, ale szybszy i o wyższej tonacji. Nawoływanie rozpoczyna ciche gruchanie, po chwili gwałtownie zwiększające głośność^[5].

Poszukuje pokarmu na polach uprawnych, drogach i trawnikach. Spożywa ziarno oraz nasiona roślin takich, jak rdestówka powojowata, buzdyganek naziemny i należących do rodzaju szarłat. Ponadto żywi się słonecznikiem, pszenicą, sorgo, kukurydzą i orzechami ziemnymi. Je także trawę, żołędzie, figi i owoce jatrofy^[9]. Czasem zjada termity i inne owady^[8].

Toki: tokowy śpiew samca opisywany jest jako raptowne coo-co, po którym następuje krótki, przytłumiony dźwięk^[5]. Samiec pochyla się przed samicą, trzepocze skrzydłami i uwydatnia pióra na gardle^[6]. W locie tokowym słychać głośny trzepot skrzydeł, samiec wykonuje lot ślizgowy na skrzydłach trzymanych sztywno nieco poniżej reszty ciała^[5].

Habitat: zbocza, jaskinie, wąwozy, płytkie zagłębienia w ziemi, drzewa lub wnętrza budynków^[9][8][6][5].

Gniazdo: samiec przygotowuje materiał na budowę, a samica zajmuje się jego ostateczną konstrukcją. Gotowa platforma składa się z gałązek, korzonków, trawy i innych roślin, czasem również z tworzyw sztucznych (np. druty)^[9].

Gołąb okularowy rozmnaża się przez cały rok^[9], ale najczęściej pod koniec pory suchej^[6][5].

Jaja: samica składa od jednego do trzech jaj^[9] o białej barwie, zazwyczaj po dwa w lęgu^[6]. Średni wymiar jaja to 37 na 28 mm^[7].

Wysiadywanie: trwa 14–18 dni^[5], samiec i samica wymieniają się tym zadaniem rano oraz późnym popołudniem^[9].

Pisklęta: rodzice karmią je ptasim mleczkiem z wola. Pierzenie zachodzi po 20–25 dniach^[6][7]. Młode opuszczają gniazdo po okresie wahającym się między 21 a 37 dni^[9].

Wyróżniane podgatunki[4]
C. g. guinea Linnaeus, 1758	Podgatunek nominatywny. Terytorium obejmujące obszar od Senegambii przez Erytreę, północno-zachodnią Somalię, Ugandę i zachodnią Kenię do południowej Tanzanii.
C. g. bradfieldi (Roberts, 1931)	Występuje na terenie od południowo-zachodniej Angoli, przez zachód Zimbabwe do północno-zachodniej części południa Afryki. Jego upierzenie jest jaśniejsze niż u podgatunku nominatywnego[5].
C. g. phaeonota G. R. Gray, 1856	Wschodnie Zimbabwe i cała południowa część Afryki z wyjątkiem północnego zachodu. Od podgatunku nominatywnego różni się ciemniejszym upierzeniem głowy oraz kupra. Wydłużone pióra na gardle mają bardziej rozległą czerwonawą podstawę oraz ciemniejsze końcówki z zielonkawym lub różowym połyskiem. Mniej widoczne białe końcówki pokryw skrzydłowych. Brzuch ciemniejszy, szary. Skrzydło o długości 21,4–23,2 cm[5].

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) takson bradfieldi uznaje za synonim C. g. phaeonota^[10].

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje gołębia okularowego za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Nie oszacowano całkowitej liczebności populacji, ale gatunek opisywany jest jako pospolity. Trend liczebności populacji uznaje się za stabilny^[2].

• Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).