Bukan chilijski

Bukan chilijski
	; Morfologia gatunku
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bukowce
Rodzina	bukanowate
Rodzaj	bukan
Gatunek	bukan chilijski
	Nazwa systematyczna
	Nothofagus antarctica (G.Forst.) Oerst.; Bidr. Egefam. 24 1872
Synonimy
	Calucechinus antarctica (G.Forst.) Hombr. & Jacquinot ex Decne.; Calucechinus montagnei (Hombr. & Jacquinot) Hombr. & Jacquinot ex Decne.; Fagus alpina Poepp. ex A.DC. (nom. illeg.); Fagus antarctica G.Forst.; Fagus antarctica f. latifolia Kurtz ex Albov; Fagus antarctica var. microphylla Phil.; Fagus antarctica var. palustris Albov; Fagus antarctica var. subalpina Albov; Fagus antarctica var. sublobata A.DC.; Fagus antarctica var. uliginosa A.DC.; Fagus montagnei Hombr. & Jacquinot; Fagus uliginosa Phil. ex A.DC. (nom. inval.); Nothofagus × alpina (Poepp. ex A. DC.) Oerst.; Nothofagus montagnei (Hombr. & Jacquinot) Krasser; Nothofagus uliginosa (A.DC.) Krasser;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Bukan chilijski^[5] (Nothofagus antarctica (G.Forst.) Oerst.) – gatunek rośliny z rodziny bukanowatych (Nothofagaceae). Występuje naturalnie w Chile (od przylądka Horn po północną część kraju) i południowej Argentynie. Rośnie między innymi na Ziemi Ognistej^[6]^[7]. Ponadto bywa uprawiany^[7]. Do Europy został sprowadzony w 1830 roku^[8]. W Chile występuje pod lokalną nazwą nirre^[5].

Morfologia

Pokrój: Zrzucające liście drzewo lub krzew^[7]^[9]. Dorasta do 15 m wysokości i 10 m szerokości^[10]. Pokrój jest kolumnowy i szeroki^[5]. Korona drzewa jest luźna i nieregularna^[11]. Kora ma ciemnoszarą barwę, z wiekiem staje się łuskowata^[5]. Pędy są drobne i nieregularne^[11]. Pąki liściowe mają jajowaty kształt i brązowo-czerwona barwę^[8].
Liście: Ulistnienie jest naprzemianległe. Liście są pojedyncze, ciemne i błyszczące^[8]. Rozwijają się wcześnie. Blaszka liściowa jest pofałdowana, pomarszczona i ma owalny kształt. Mierzy 1,5–2,5 cm długości oraz 1–2,5 cm szerokości, jest podwójnie tępo ząbkowana na brzegu, ma nasadę od zaokrąglonej do uciętej lub sercowatej i tępy wierzchołek. Ma 3–5 par nerwów. Liście po roztarciu wydzielają słodki zapach cynamonu i mydła. Jesienią przebarwiają się na kolor od żółtego po czerwony. Ogonek liściowy jest nagi i ma 2 mm długości^[5]^[7]^[11].
Kwiaty: Są niepozorne, jednopłciowe, zwisające, mają zielonkawą lub czerwonawą barwę, dorastają do 3 mm średnicy. Kwiaty męskie są pojedyncze lub zebrane po 2–3 w kwiatostany, rozwijają się w kątach liści^[5]^[7].
Owoce: Orzechy o brązowej barwie, osiągające 3–4 mm średnicy. Osadzone są po 3 w kupulach mierzących 4–6 mm długości. Kupule powstają ze zrośnięcia czterech liści przykwiatowych^[7].
Gatunki podobne: Roślina podobna jest do gatunku N. fusca, który jednak różni się blaszką liściową pojedynczo ząbkowaną na brzegu^[11].

Biologia i ekologia

Charakteryzuje się szybkim wzrostem. Rośnie w lasach zrzucających liście, na bagnach, stepach oraz zboczach górskich. Występuje na wysokości do 2000 m n.p.m. Kwitnie późną wiosną. Kwiaty zapylane są przez owady^[5]^[7].

Zastosowanie

Gatunek ten jest uprawiany w północno-zachodniej Europie^[12].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-02-21] (ang.).
↑ ^a ^b Nothofagus antarctica (G.Forst.) Oerst.. The Plant List. [dostęp 2017-02-21]. (ang.).
↑ Nothofagus antarctica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g T. Russell, C. Cutler & M. Walters: Ilustrowana encyklopedia – Drzewa Świata. Kraków: Universitas, 2008, s. 148. ISBN 97883-242-0842-5. (pol.).
↑ Discover Life: Point Map of Nothofagus antarctica. Encyclopedia of Life. [dostęp 2017-02-21]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Nothofagus antarctica. Plantes & botanique. [dostęp 2017-02-21]. (fr.).
↑ ^a ^b ^c T. Russell: Arbres du monde. Larousse, 2013, s. 158. ISBN 978-2-03-587199-2. (fr.).
↑ D.J. Mabberley: The Plant-book: A Portable Dictionary of the Vascular Plants (Second Edition). Cambridge University Press, 1997, s. 492. ISBN 978-0-521-41421-0. (ang.).
↑ Ch. Brickell: The Royal Horticultural Society. Gardeners’ Encyclopedia of Plants and Flowers. London: Dorling Kindersley Limited, 1994, s. 551. ISBN 978-0-7513-0147-2. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d O. Johnson, D. More: Przewodnik Collinsa. Drzewa. 1600 gatunków i odmian drzew rosnących w Europie. Multico Oficyna Wydawnicza, 2009, s. 200. ISBN 978-83-7073-643-9. (pol.).
↑ B.P. Kremer: Arbres et arbustes. Paris: Ulmer, 2011, s. 168. ISBN 978-2-84138-509-6. (fr.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-02-21] (ang.).

[tpl-3] Nothofagus antarctica (G.Forst.) Oerst.. The Plant List. [dostęp 2017-02-21]. (ang.).

[iucn-4] Nothofagus antarctica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[drzewaswiata-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g T. Russell, C. Cutler & M. Walters: Ilustrowana encyklopedia – Drzewa Świata. Kraków: Universitas, 2008, s. 148. ISBN 97883-242-0842-5. (pol.).

[eol-6] Discover Life: Point Map of Nothofagus antarctica. Encyclopedia of Life. [dostęp 2017-02-21]. (ang.).

[peb-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Nothofagus antarctica. Plantes & botanique. [dostęp 2017-02-21]. (fr.).

[arbresmonde-8] T. Russell: Arbres du monde. Larousse, 2013, s. 158. ISBN 978-2-03-587199-2. (fr.).

[mabberley-9] D.J. Mabberley: The Plant-book: A Portable Dictionary of the Vascular Plants (Second Edition). Cambridge University Press, 1997, s. 492. ISBN 978-0-521-41421-0. (ang.).

[brickell-10] Ch. Brickell: The Royal Horticultural Society. Gardeners’ Encyclopedia of Plants and Flowers. London: Dorling Kindersley Limited, 1994, s. 551. ISBN 978-0-7513-0147-2. (ang.).

[collins-11] O. Johnson, D. More: Przewodnik Collinsa. Drzewa. 1600 gatunków i odmian drzew rosnących w Europie. Multico Oficyna Wydawnicza, 2009, s. 200. ISBN 978-83-7073-643-9. (pol.).

[kremer3-12] B.P. Kremer: Arbres et arbustes. Paris: Ulmer, 2011, s. 168. ISBN 978-2-84138-509-6. (fr.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]