Bitwa pod Pawią

Bitwa pod Pawią

V wojna włoska 1521–1525
Bitwa pod Pawią
Czas	24 lutego 1525
Miejsce	Pawia
Terytorium	Włochy
Wynik	Zwycięstwo wojsk habsburskich
Strony konfliktu
Francja Święte Cesarstwo Rzymskie, Hiszpania, Księstwo Mediolanu
Dowódcy
Franciszek I Jacques de la Palice† Georg von Frundsberg, Charles de Lannoy, Antonio de Leyva
Siły
17 000 piechoty, 6 500 jazdy, 53 działa 19 000 piechoty, 4 000 jazdy, 17 dział
Straty
ok. 12 000 zabitych 9000 rannych lub pojmanych ok. 5000 zabitych 4000 rannych
Położenie na mapie Lombardii miejsce bitwy
Położenie na mapie Włoch miejsce bitwy
45°11′51″N 9°09′54″E/45,197500 9,165000

Bitwa pod Pawią – starcie zbrojne, które miało miejsce 24 lutego 1525. Była to decydująca bitwa w toczonych w latach 1494–1559 wojnach włoskich. Siły francuskie zostały pokonane przez armię cesarską.

W październiku 1524 r. w wyniku nowej kontrofensywy wojska francuskie zawładnęły Mediolanem, zaś rozbite wojska cesarskie zamknęły się w Pawii, obleganej przez Francuzów. Po trzech miesiącach oblężenia doczekali się odsieczy, którą przyprowadził markiz Pescary Franciszek d'Avalos. 24 lutego 1525 r. w bitwie pod Pawią wojska francuskie zostały zaatakowane z dwóch stron przez nadchodzące posiłki oraz garnizon Pawii i doznały całkowitej klęski. Sam Franciszek I dostał się do niewoli Karola V. Więziony w Madrycie podpisał tam w styczniu 1526 r. traktat pokojowy, w którym wyrzekł się pretensji do ziem włoskich.

Początek wojen włoskich przypada na rok 1494, gdy władca Francji Karol VIII starał się umocnić panowanie we Włoszech, pokonany został jednak przez ligę hiszpańsko-austriacką, do której dołączyły Anglia i miasta włoskie. Następca Karola Ludwik XII ponowił atak i w roku 1500 zajął Mediolan, starł się też w roku 1504 z Hiszpanami o Neapol. Francuzi toczyli walki z wojskami Maksymiliana I Habsburga oraz króla angielskiego Henryka VIII. Po krwawych bitwach pod Ginegate oraz Novarą 1512-1513 r. zmuszeni jednak zostali do opuszczenia Mediolanu.

Większy sukces odniósł następca Ludwika, Franciszek I, który już na początku swojego panowania odniósł wspaniałe zwycięstwo pod Marignano w roku 1515, ponownie zajmując Mediolan. Nowy władca Habsburgów, Karol V, uznał postanowienia traktatu z Noyon za nieważne i w roku 1521 walki we Włoszech wybuchły na nowo.

W roku 1525 Franciszkowi I udało się zawrzeć traktat z Państwem Kościelnym, zagrożonym od południa i północy przez państwo Habsburgów. W celu wsparcia papieża Klemensa VII, Franciszek I wysłał przez Alpy armię składającą się z 26 000 żołnierzy (Francuzów, Włochów, Szwajcarów i Niemców) i wstąpił triumfalnie do Mediolanu. Krótko później władca utworzył pierścień oblężenia wokół ważnego strategicznie miasta Pawia, bronionego przez załogę w sile 6000 ludzi. Naprzeciw Francuzom Karol V wyprawił z Pescary armię w sile 23 000 żołnierzy, którzy rozpoczęli atak nocą 23 lutego. Rankiem 24 lutego (w dniu urodzin Karola) po początkowych sukcesach oddziałów francuskich prowadzonych przez admirała Bonniveta, wojskom cesarskim w sile 1500 baskijskich arkebuzerów udało się przeprowadzić niespodziewany atak w kierunku centrum przeciwnika, gdzie znajdował się sam król. Walcząc o życie władcy śmierć poniosło wielu wysokiej rangi francuskich oficerów, m.in. książę La Tremouville, marszałek Jacques de la Palice i marszałek de la Fox. Trafiono także wierzchowca królewskiego, wobec czego monarcha zmuszony był walczyć pieszo. Król nie był jednak w stanie uchronić własnej armii przed klęską i sam dostał się do niewoli.

Straty obu stron: Francuzi 12 000 zabitych, 9000 rannych i jeńców, wojska habsbursko-hiszpańskie 5000 zabitych i 4000 rannych.

Pojmany król francuski odesłany został do cesarza do Madrytu, gdzie mimo traktowania go z wielkim szacunkiem zmuszony został w roku 1526 do podpisania układu pokojowego. Traktat gwarantował Karolowi V władzę w Mediolanie, Genui, Księstwie Burgundii i Neapolu. Uwolniony Franciszek I nie uznał podpisanych postanowień pokojowych, które uważał za wymuszone. Walki kontynuowano do roku 1559, kiedy to zawarto pokój w Cateau-Cambrésis.

• bitwa pod Marignano
• bitwa pod Rawenną 1512
• bitwa pod Novarą (1513)

• Karl V-Die Sonne ueber mir, Matthias Dupre, Wirtz Verlag, 1952.