Babirussa
| Babyrousa | |||||
| Perry, 1811[1] | |||||
 Przedstawiciel rodzaju – babirussa sulaweska (Babyrousa celebensis) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Infratyp | |||||
| Nadgromada | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Rodzaj |
babirussa | ||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
|
Babyrousa quadricornua Perry, 1811 (= Sus babyrussa Linnaeus, 1758) | |||||
| |||||
| Rodzaje | |||||
| |||||
Babirussa[17] (Babyrousa) – rodzaj ssaków z podrodziny świń (Suinae) w obrębie rodziny świniowatych (Suidae).
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj obejmuje gatunki występujące endemicznie w Indonezji (Celebes i Moluki)[18][19][20][21].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała 85–110 cm, długość ogona 20–32 cm, wysokość w kłębie 65–80 cm; masa ciała 43–100 kg[19][21]. Mają masywne ciało i krótki ogon oraz praktycznie nieowłosioną, szorstką, brunatnoszarą skórę. Samce charakteryzują się ponadto bardzo wydatnymi kłami[22].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Są to zwierzęta płochliwe, o nocnym trybie życia. Dość szybko biegają i dobrze pływają. Zamieszkują najczęściej gęste, wilgotne lasy, często w okolicach rzek lub bagien. W poszukiwaniu pokarmu ryją w miękkiej glebie[22].
Z uwagi na smaczne mięso, są zwierzętami łownymi[22].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj zdefiniował w 1811 roku brytyjski przyrodnik George Perry w publikacji swojego autorstwa dotyczącej Muzeum Historii Naturalnej w Londynie[1]. Na gatunek typowy wyznaczył (oznaczenie monotypowe) babirussę wąsatą (B. babyrussa).
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Babyrousa (Babirussa, Babiroussus, Babyrussa, Babirusa, Babiroussous): malajski babi ‘świna’; rusa ‘jeleń’; w aluzji do anormalnie rozwiniętych kłów, które Malajczycy przyrównywali do poroża jeleni[23].
- Sukotyrus (Suckoteirus): nazwa Sukotyro nadana przez Chińczyków mitycznemu zwierzęcia na Jawie[24]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sukotyro indicus Kerr, 1792 (= Sus babyrussa Linnaeus, 1758); nomen oblitum.
- Porcus: łac. porcus ‘świnia’[25].
- Choerelaphus: gr. χοιρος khoiros ‘świnia’; ελαφος elaphos ‘jeleń’[26]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sus babyrussa Linnseus, 1758.
- Elaphochoerus: gr. ελαφος elaphos ‘jeleń’; χοιρος khoiros ‘świnia’[27].
Podział systematyczny
[edytuj | edytuj kod]Takson opisany w 1950 roku jako Babyrousa bolabatuensis ze względu na niewielki materiał źródłowy do czasu dokładniejszych badań jest traktowany jako synonim B. celebensis[28][18]. Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[29][21][18]:
| Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[17] | Podgatunki[19][18][21] | Rozmieszczenie geograficzne[19][18][21] | Podstawowe wymiary[19][21][f] | Status IUCN[30] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
Babyrousa celebensis | (Deninger, 1909) | babirussa sulaweska | gatunek monotypowy | Celebes | DC: 85–110 cm DO: 20–32 cm MC: do 100 kg |
VU |
 |
Babyrousa babyrussa | (Linnaeus, 1758) | babirussa wąsata | gatunek monotypowy | środkowe Moluki na wyspach Sula (Mangole i Taliabu) oraz wyspa Buru | DC: 85–110 cm DO: 20–32 cm MC: 43–100 kg |
VU |
 |
Babyrousa togeanensis | (Sody, 1949) | babirussa malengeńska | gatunek monotypowy | Wyspy Togian (Batudaka, Togian, Talatakoh, Malenge, ślady znaleziono również na Kadidiri na północ od wyspy Togian) | DC: 88–106 cm DO: 27–32 cm MC: brak danych |
EN |
Kategorie IUCN: VU – gatunek narażony, EN – gatunek zagrożony,
Opisano również gatunki wymarłe:
- Babyrousa beruensis Hooijer, 1948[31] (Indonezja; plejstocen)
- Babyrousa bolabatuensis Hooijer, 1950[32] (Indonezja; holocen)
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Nazwa odrzucona, publikacja Frischa Das Natur-System der vierfüßigen Thiere in. Tabellen, darinnen alle Ordnungen, Geschlechte und Arten, nicht nur mit bestimmenden została uznana za nieważną (poza kilkoma wyjątkami) ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego, na mocy uprawnień ICZN[2].
- ↑ a b c d e f g Niepoprawna późniejsza pisownia Babyrousa Perry, 1811.
- ↑ Nowa nazwa dla Babirussa Frisch, 1775; młodszy homonim Porcus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1827 (Actinopterygii).
- ↑ a b Niepoprawna późniejsza pisownia Sukotyrus Kerr, 1792.
- ↑ Nowa nazwa dla Porcus Wagler, 1830.
- ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b G. Perry: Arcana, or, The museum of natural history: containing the most recent discovered objects. Embellished with coloured plates, and corresponding descriptions. With extracts relating to animals, and remarks of celebrated travellers; combining a general survey of nature. London: Printed by George Smeeton for James Stratford, 1811, s. rycina i 2 strony. (ang.).
- ↑ Anonim. Frisch (J. L.), 1775 „Das Natur-System der vierfussigen Thiere” declared not available for nomenclatorial purposes. „The Bulletin of zoological nomenclature”. 4, s. 548–549, 1950. (ang.).
- ↑ J.L. Frisch: Das Natur-System der vierfüßigen Thiere in. Tabellen, darinnen alle Ordnungen, Geschlechte und Arten, nicht nur mit bestimmenden. Glogau: Christian Friedrich Günther, 1775, s. 3. (niem.).
- ↑ R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. Class I, Mammalia: containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young. Edinburgh: Printed for A. Strahan, and T. Cadell, London, and W. Creech, Edinburgh, 1792, s. 41, 114. (ang.).
- ↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature: or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 56. (fr.).
- ↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangement of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 306, 1821. (ang.).
- ↑ F. Cuvier: Des Dents des mammifères considérées comme caractères zoologiques. Strasbourg: F. G. Levrault, 1825, s. 257. (fr.).
- ↑ G.T. Burnett. Illustrations of the Quadrupeda, or Quadrupeds, being the arrangement of the true four-footed Beasts indicated in outline. „Quarterly Journal of Science, Literature and the Arts”. 28, s. 352, 1829. (ang.).
- ↑ J.G. Wagler: Natürliches System der Amphibien: mit vorangehender Classification der Säugethiere und Vögel: ein Beitrag zur vergleichenden Zoologie. München: In der J.G. Cotta’scchen Buchhandlung, 1830, s. 17. (niem.).
- ↑ C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Cz. 1. Breslau: A. Schulz, 1841, s. 130. (niem.).
- ↑ R.-P. Lesson: Nouveau tableau du règne animal: mammifères. Paryż: A. Bertrand, 1842, s. 162. (fr.).
- ↑ J.E. Gray: List of the Specimens of Mammalia in the Collection of the British Museum. London: The Trustees, 1843, s. xxvii. (ang.).
- ↑ J. Gistel: Naturgeschichte des Thierreichs: für höhere Schulen. Sttutgart: Scheitlin & Krais, 1848, s. x. (niem.).
- ↑ O. Thomas. An analysis of the mammalian generic names given in Dr. C. W. L. Gloger’s ‘Naturgeschichte’ (1841). „The Annals and Magazine of Natural History”. Sixth Series. 15, s. 191, 1895. (ang.).
- ↑ J.A. Allen. On the names of mammals given by Kerr in his 'Animal kingdom,' published in 1792. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 7 (5), s. 181, 1895. (ang.).
- ↑ P. Grubb: Order Artiodactyla. W: D.E. Wilson & D.M. Reeder: Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference. Wyd. 3. Cz. 2. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2005, s. 637. ISBN 978-0-8018-8239-5. (ang.).
- ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 168. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 378. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ a b c d e E. Meijaard, J.-P. d’Huart & W. Oliver: Family Suidae (Pigs). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 275–276. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Babyrousa. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-02]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 630. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ a b c Encyklopedia Audiowizualna Britannica. Zoologia I: A–O. Poznań: Axel Springer Polska, 2006, s. 12. ISBN 978-83-60563-05-2.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 130.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 652.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 558.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 184.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 253.
- ↑ K. Leus, A. Macdonald, J. Burton & I. Rejeki 2016, Babyrousa celebensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-1 [dostęp 2021-05-13] (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-06]. (ang.).
- ↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-29]. (ang.).
- ↑ D.A. Hooijer. Pleistocene vertebrates from Celebes. III. Anoa depressicornis (Smith) subsp., and Babyrousa babyrussa beruensis nov. subsp. „Proceedings of the Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen”. 51 (10), s. 1326, 1948. (ang.).
- ↑ D.A. Hooijer. Man and other mammals from Toalian sites in south-western Celebes. „Verhandelingen der Koninklijke Nederlandsche Akademie van Wetenschappen”. Afdeeling Natuurkunde. 46 (2), s. 121, 1950. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).