Azotyn sodu
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Próbka azotynu sodu | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
NaNO2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
69,00 g/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd |
biały lub prawie biały, granulowany proszek lub jasnożółty, krystaliczny proszek[1] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Inne aniony | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Inne kationy | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Azotyn sodu (nazwa Stocka: azotan(III) sodu), NaNO
2 – nieorganiczny związek chemiczny, sól kwasu azotawego i sodu. Stosowany jest jako substrat przy produkcji barwników oraz jako dodatek konserwujący do żywności o symbolu E250.
Właściwości
[edytuj | edytuj kod]W temperaturze pokojowej jest to biała lub żółtawa substancja stała. Dobrze rozpuszczalny w wodzie. Jako sól słabego kwasu i mocnej zasady ulega hydrolizie anionowej, a odczyn jej roztworu jest zasadowy:
- NaNO
2 + H
2O → Na+
+ HNO
2 + OH−
Azotyn sodu wykazuje własności ferroelektryczne. W temperaturze 163,9 °C wykazuje przejście fazowe pierwszego rodzaju do fazy niewspółmiernie modulowanej. Faza ta ma dość duży okres modulacji rzędu 8-9 stałych sieciowych. Przy dalszym ogrzewaniu w 165,2 °C przechodzi w fazę paraelektryczną[7].
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Azotyn sodu stosuje się przy tworzeniu organicznych pochodnych kwasu azotawego, barwników oraz jako dodatek do żywności służący do peklowania mięsa. Przeciwdziała on namnażaniu się bakterii oraz utrwala czerwono-różową barwę mięsa. Charakterystyczna barwa peklowanego mięsa spowodowana jest tworzeniem w konserwowanym produkcie rodnika NO:
- NaNO
2 → HNO
2 → NO
Reaguje on z mioglobiną, tworząc związki o różowej i czerwonej barwie:
- mioglobina + NO → nitrozylomioglobina (czerwona) + temperatura → nitrozylomiochromogen (różowy)
Zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]Podczas obróbki (zwłaszcza gotowania) mięsa przygotowanego z użyciem nadmiaru tego konserwantu, może on reagować z produktami rozkładu aminokwasów z utworzeniem nitrozoamin o właściwościach rakotwórczych[8][9][10]. Rakotwórcze nitrozoaminy mogą też powstawać w kwaśnych warunkach panujących w żołądku w wyniku łatwo zachodzących reakcji azotynu sodu z niektórymi aminami i amidami. Azotyny i azotany przyjmowane drogą pokarmową (wśród których znajduje się azotyn sodu) zostały sklasyfikowane przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem jako prawdopodobnie rakotwórcze dla człowieka (grupa 2A)[11].
Dzienne spożycie nie powinno przekroczyć 0,06 mg na kg masy ciała, niemowlętom do 6 miesiąca życia nie powinien być podawany w ogóle. Przekroczenie tej dawki może spowodować hiperaktywność i inne efekty uboczne[12].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4.
- ↑ a b c d e f CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 4-86, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).
- ↑ Azotyn sodu, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2018-07-11] (ang.).
- ↑ Azotyn sodu (nr 563218) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2018-07-11]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Sodium nitrite, karta charakterystyki wydana na obszar Polski, Alfa Aesar (Thermo Fisher Scientific), numer katalogowy A18668 [dostęp 2018-07-11].
- ↑ Azotyn sodu (nr 563218) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2018-07-11]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ P. Ravindran i inni, Electronic structure, chemical bonding, and optical properties of ferroelectric and antiferroelectric NaNO2, „Physical Review B”, 59 (3), 1999, s. 1776–1785, DOI: 10.1103/PhysRevB.59.1776 (ang.).
- ↑ Paula Jakszyn, Carlos-Alberto Gonzalez, Nitrosamine and related food intake and gastric and oesophageal cancer risk: a systematic review of the epidemiological evidence, „World Journal of Gastroenterology”, 12 (27), 2006, s. 4296–4303, DOI: 10.3748/wjg.v12.i27.4296, PMID: 16865769, PMCID: PMC4087738.
- ↑ Dominique S. Michaud i inni, Prospective study of meat intake and dietary nitrates, nitrites, and nitrosamines and risk of adult glioma, „The American Journal of Clinical Nutrition”, 90 (3), 2009, s. 570–577, DOI: 10.3945/ajcn.2008.27199, PMID: 19587083, PMCID: PMC2728643.
- ↑ P. Knekt i inni, Risk of colorectal and other gastro-intestinal cancers after exposure to nitrate, nitrite and N-nitroso compounds: a follow-up study, „International Journal of Cancer”, 80 (6), 1999, s. 852–856, DOI: 10.1002/(SICI)1097-0215(19990315)80:6<852::AID-IJC9>3.0.CO;2-S, PMID: 10074917.
- ↑ Ingested Nitrate and Nitrite, [w:] Ingested Nitrate and Nitrite and Cyanobacterial Peptide Toxins, International Agency for Research on Cancer, 2010 (IARC Monographs on the Evaluation of Carcinogenic Risks to Humans, vol. 96), s. 325 (ang.).
- ↑ Sodium nitrite – legislation-obligation – ECHA [online], echa.europa.eu [dostęp 2020-04-20] (ang.).
