Aloes

Aloes

Aloe africana
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	złotogłowowate
Rodzaj	aloes
Nazwa systematyczna
Aloe L. Sp. Pl. 319. 1 Mai 1753[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Aloes (Aloe L.) – rodzaj jednoliściennych sukulentów liściowych. Liczy ok. 590^[3] gatunków (różnice zależą od ujęcia systematycznego taksonów). Należą do niego formy drzewiaste, krzewiaste, byliny, niekiedy liany. Zasięg występowania roślin z tego rodzaju obejmuje Półwysep Arabski, Afrykę i Madagaskar. Gatunkiem typowym jest Aloe perfoliata L.^[4]

W Polsce uprawia się go w doniczkach^[5].

Pokrój

Mają rozgałęzione lub nierozgałęzione pędy zakończone rozetą mięsistych liści zawierających żółtawy lub brązowawy sok mleczny.

Liście

Mięsiste, najczęściej z woskowatym nalotem, brzegiem kolczaste, umieszczone w przyziemnych rozetkach.

Kwiaty

Długi, czerwony, żółty lub pomarańczowy okwiat, bogaty w nektar, zebrany w grono. Zapylany przez ptaki. Niekiedy kwiaty są dwubarwne. Powtarzające się kwitnienie odróżnia aloesy od podobnych do nich agaw, które kwitną raz w życiu i zamierają.

Owoc

Torebka.

 Osobny artykuł: Lista gatunków z rodzaju aloes.

Wszystkie gatunki aloesów, z wyjątkiem aloesu zwyczajnego Aloe vera, są chronione przepisami CITES^[6].

Rośliny uprawne

Aloesy rozmnaża się wegetatywnie i przez nasiona^[7].

Rośliny lecznicze

Gorzki sok aloesu zwyczajnego jest wykorzystywany we współczesnej medycynie, często w postaci oleju aloesowego. Sok stosowany bezpośrednio na rany skóry bardzo przyspiesza proces gojenia. U małych dzieci niewskazane jest stosowanie okładów z aloesu w formie czystej, tzn. z części miąższu lub rośliny, gdyż może dojść do poparzenia lub nawet owrzodzenia skóry w miejscu przyłożenia rośliny. U dzieci ze względu na chłonność skóry może dojść także do zaburzenia działania przewodu pokarmowego objawiającego się nudnościami, a nawet wymiotami i biegunką^{[potrzebny przypis]}. Sok pozyskuje się także z aloesu uzbrojonego, Aloe perryi i innych gatunków pokrewnych. Świeże liście A. arborescens i innych gatunków uprawnych służą do otrzymywania wodnych wyciągów. Aloes ma silne działanie przeczyszczające, nieznaczne właściwości bakteriobójcze, wzmaga czynności żółciotwórcze. Niewielkie ilości aktywnych związków przenikają do mleka karmiących matek, działając przeczyszczająco na dzieci^[8].

9 maja 2002 amerykańska Agencja Żywności i Leków wydała zakaz stosowania między innymi aloesu jako składnika przeczyszczającego w lekach bez recepty^[9].

Rośliny kosmetyczne

Aloes zwyczajny stosowany jest głównie w preparatach do leczenia skóry trądzikowej oraz do pielęgnacji wszystkich typów włosów^[10].

• Pochodzące z liści aloesów substancje Żydzi używali do balsamowania ciał. Jest o tym mowa w, na przykład, Ewangelii Jana (19,39-40): Przybył również i Nikodem, ten, który po raz pierwszy przyszedł do Jezusa w nocy i przyniósł ok. stu funtów mieszaniny mirry i aloesu. Zabrali więc ciało Jezusa i obwiązali je w płótna razem z wonnościami, stosownie do żydowskiego sposobu grzebania zmarłych. Używano w tym celu aloesu zwyczajnego i aloesu sokotrzańskiego^[11].
• W czasach starożytnych żywicę aloesu ścierano na proszek i sporządzano z niej pachnidło, używane do skrapiania pościeli i odzieży oraz całunów pogrzebowych^[12]. Dodawana była także do stosów, na których palono ciała. Juliusz Słowacki w wierszu Testament mój pisze: „Niech przyjaciele moi w nocy się zgromadzą – i biedne serce moje spalą w aloesie”^[11].
• Rasarnawa, dzieło hinduistycznej alchemii tantrycznej (rasajany) datowane na około XI wiek n.e. zapewnia, że rytuał wielbienia Śiwy z użyciem drzewa sandałowego, aloesu, kamfory i szafranu prowadzi do osiągnięcia śiwaloki – nieba boga Śiwy^[13].
• Aloe variegata w Afryce Południowej sadzono na grobach, by zapewnić zmarłym życie wieczne^[14].

Stosowanie aloesu w postaci maści może w niektórych przypadkach wywołać pokrzywkę, wysypkę, świąd lub inne odczyny alergiczne. Preparatów z zawartością aloesu, szczególnie doustnych, powinny unikać kobiety w ciąży, gdyż mogą one powodować znaczne przekrwienie narządów wewnętrznych, w tym macicy. Zawarte w aloesie antrazwiązki mogą w ten sposób doprowadzić do krwawienia, a nawet poronienia^[15].

• 
  Aloe vossii
• 
  A. rubroviolacea
• 
  Aloe africana
• 
  Aloe marlothii
• 
  Aloe pluridens
• 
  Aloe excelsa
• 
  Aloe rupestris
• 
  Aloe hexapetala
• 
  Aloe arborescens
• 
  Aloe cooperi (Aloe plicatilis na prawo w głębi)
• 
  Aloe hereroensis
• 
  Aloe peglerae
• 
  Aloe maculata
• 
  Aloe reitzii