Ankylozaury (rodzina)
| Ankylosauridae | |
| Brown, 1908 | |
 Szkielet euoplocefala | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| (bez rangi) | archozaury |
| (bez rangi) | Ornithodira |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd | |
| Rodzina |
ankylozaury |
Ankylozaury (Ankylosauridae) – rodzina dinozaurów z podrzędu tyreoforów. Pojawiły się w środkowej jurze, a szczytowy okres rozwoju przeżywały w kredzie, aż do końca ery mezozoicznej. Według definicji Sereno (1998) Ankylosauridae to klad obejmujący zwierzęta bliżej spokrewnione z ankylozaurem niż z panoplozaurem[1]. Matthew Vickaryous, Teresa Maryańska i David B. Weishampel w 2004 przedstawili identyczną definicję. Cechą charakterystyczną ankylozaurydów była obecność kostnej buławy na końcu ogona, służącej prawdopodobnie do obrony, oraz zbudowany z osteoderm pancerz[2].
Niektórzy naukowcy dzielą Ankylosauridae na podrodziny Ankylosaurinae i Polacanthinae, inni, jak np. Kenneth Carpenter, podnoszą Polacanthinae do rangi odrębnej rodziny, stanowiącej grupę siostrzaną Ankylosauridae[3]. Jednak bliższe pokrewieństwo rodzajów zaliczanych do Polacanthinae/Polacanthidae z Ankylosauridae niż z Nodosauridae nie jest pewne; z analizy kladystycznej przeprowadzonej przez Richarda Thompsona i współpracowników (2011) wynika ich przynależność do Nodosauridae[4]. Oprócz taksonów przedstawionych na kladogramie do Ankylosauridae należą także z pewnością Nodocephalosaurus[2] i Minotaurasaurus[5]; być może należy do nich też Tatankacephalus[6], choć nie jest to pewne - analiza kladystyczna Thompsona i współpracowników wykazała jego przynależność do Nodosauridae[4]. Inne dinozaury zaliczane często do tej rodziny zostały przez Vickaryousa i współpracowników uznane za nomina dubia lub przedstawicieli innych grup ankylozaurów[2].
Ponieważ nie jest pewne, jakie taksony można zaliczyć do Ankylosauridae, trudno jednoznacznie stwierdzić, jacy są najstarsi znani przedstawiciele grupy. Z analizy Thompsona i współpracowników wynika przynależność do Ankylosauridae wczesnokredowych rodzajów Minmi, Cedarpelta i Liaoningosaurus[4]. Jeszcze starszy jest późnojurajski Gargoyleosaurus, którego skamieniałości odkryto w osadach formacji Morrison. Jego przynależność do Ankylosauridae wykazała analiza kladystyczna przeprowadzona przez Vickaryousa, Maryańską i Weishampela (2004)[2]; jednak z analizy kladystycznej przeprowadzonej przez Thompsona i współpracowników wynika jego przynależność do Nodosauridae[4]. Formy takie jak Ankylosaurus dotrwały do końca ery mezozoicznej[7].
Generalnie uważa się, że maczugi ogonowe, występujące u wielu przedstawicieli Ankylosauridae, były aktywnie używane jako broń[8]. Badania metodą elementów skończonych sugerują, że ankylozaury mające duże maczugi ogonowe potrafiły silnym uderzeniem łamać kości, podczas gdy te z małymi i średniej wielkości – nie[9]. Pozostaje niejasne, czy maczugi były wykorzystywane do obrony międzygatunkowej, walk wewnątrzgatunkowych, czy do obydwu tych celów[8].
- Kladogram Ankylosauridae według Vickaryousa, Maryańskiej i Weishampela, 2004[2]
| Ankylosauridae |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Drzewo zgodności wygenerowane na podstawie 4248 najbardziej oszczędnych drzew metodą 50% majority rule consensus według Thompsona i współpracowników (2011)[4]
| Ankylosauridae |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Paul C. Sereno. A rationale for phylogenetic definitions, with application to the higher-level taxonomy of Dinosauria. „Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie, Abhandlungen”. 210 (1), s. 41–83, 1998. (ang.).
- ↑ a b c d e Matthew K. Vickaryous, Teresa Maryańska, David B. Weishampel: Ankylosauria. W: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 2004, s. 363–392. ISBN 0-520-24209-2.
- ↑ Kenneth Carpenter: Phylogenetic Analysis of the Ankylosauria. W: Kenneth Carpenter (red.): The Armoured Dinosaurs. Bloomington: Indiana University Press, 2001, s. 455–456. ISBN 0-253-33964-2.
- ↑ a b c d e Richard S. Thompson, Jolyon C. Parish, Susannah C. R. Maidment i Paul M. Barrett. Phylogeny of the ankylosaurian dinosaurs (Ornithischia: Thyreophora). „Journal of Systematic Palaeontology”, 2011. DOI: 10.1080/14772019.2011.569091. (ang.).
- ↑ Clifford A. Miles, Clark J. Miles. Skull of Minotaurasaurus ramachandrani, a new Cretaceous ankylosaur from the Gobi Desert. „Current Science”. 96 (1), s. 65–70, 2009. (ang.).
- ↑ William L. Parsons, Kristen M. Parsons. A new ankylosaur (Dinosauria: Ankylosauria) from the Lower Cretaceous Cloverly Formation of central Montana. „Canadian Journal of Earth Sciences”. 46 (10), s. 721–738, 2009. DOI: 10.1139/E09-045T. (ang.).
- ↑ Sereno, P. C. 2005. Ankylosauridae. Stem Archosauria—TaxonSearch [version 1.0, 2005 November 7] (ang.) [dostęp 2 września 2009]
- ↑ a b Victoria Megan Arbour. Estimating Impact Forces of Tail Club Strikes by Ankylosaurid Dinosaurs. „PLoS ONE”. 4 (8), s. e6738, 2009. DOI: 10.1371/journal.pone.0006738. (ang.).
- ↑ Victoria Megan Arbour, Eric Snively. Finite Element Analyses of Ankylosaurid Dinosaur Tail Club Impacts. „The Anatomical Record: Advances in Integrative Anatomy and Evolutionary Biology”. 292 (9), s. 1412–1426, 2009. DOI: 10.1002/ar.20987. (ang.).
| Infrarzędy dinozaurów | |
|---|---|
| Era dinozaurów | |
| Dyscypliny powiązane |
