Cieciorka (roślina)
 Coronilla valentina | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj |
cieciorka |
| Nazwa systematyczna | |
| Coronilla L. Sp. Pl. 742. 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Cieciorka (Coronilla L.) – rodzaj roślin z rodziny bobowatych. Należy do niego ok. 12 gatunków roślin spotykanych w obszarze śródziemnomorskim. Występują one w zespołach roślinności twardolistnej, w suchych, widnych lasach i na klifach[5]. Naukowa nazwa rodzaju pochodzi od kształtu kwiatostanów (łac. coronilla = mała korona)[6]. Przynależność wielu gatunków wcześniej zaliczanych do tego rodzaju została sfalsyfikowana w 1989 roku i zostały przeniesione do rodzaju topornica Securigera[3]. Do polskiej flory należy z tego rodzaju rosnąca na jednym stanowisku cieciorka pochewkowata (C. vaginalis)[7], a także pojawiająca się jako efemerofit cieciorka skorpionowata (C. scorpioides)[8]. Zaliczana dawniej tutaj cieciorka pstra klasyfikowana jest we współczesnych bazach taksonomicznych zwykle jako topornica pstra Securigera varia[9][8]. Rośliny reprezentujące rodzaj cieciorka (Coronilla) wyróżniają się od przedstawicieli Securigera m.in. okrągłą na przekroju łodygą, a nie bruzdowaną lub kanciastą, oraz (z jednym wyjątkiem) żółtymi kwiatami[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Krzewy do 2 m wysokości[10], byliny i rośliny jednoroczne, zwykle nagie (tylko C. minima i C. ramosissima mają drobne włoski na brzegach kielicha). Łodyga jest okrągła na przekroju[3].
- Liście
- Nieparzysto pierzaste, z parami listków naprzeciwległych. Listki są siedzące lub krótkoogonkowe. U niektórych gatunków listki są zredukowane (u C. scorpioides występuje tylko pojedynczy listek, ew. trzy listki, tyle samo listków ma C. repanda). Blaszka liściowa zwykle dość sztywna. Przylistki są równowąskie, do lancetowatych i trójkątnych, rzadko jajowate, zwykle wyraźnie mniejsze od listków i zawsze odmienne od nich kształtem. Zawsze są wolne – nie przyrastają do ogonka liściowego[3].
- Kwiaty
- Motylkowe, zebrane w baldach na końcu okrągłej na przekroju, długiej szypuły. Przysadki zrośnięte w niepozorną okrywę. Kielich zrosłodziałkowy, zwykle dzwonkowaty. Płatki korony z paznokciem, żółte, i tylko u C. viminalis białe i różowe. Górny płatek tworzy żagielek, ma brzegi odgięte do tyłu. Dwa boczne płatki tworzą skrzydełka otulające dolny płatek tworzący łódeczkę. Dziewięć pręcików jest zrośniętych w prostą rurkę, nitka dziesiątego pręcika przyciśnięta jest do przerwy w rurce. Szyjka słupka u podstawy (nad zalążnią) tęga, dalej zgięta pod kątem prostym i w szczytowej części nieco spłaszczona. W szczytowej części drobno brodawkowana i u wielu gatunków dodatkowo tu też zgięta, z drobnym, główkowatym znamieniem na szczycie. Zalążnia górna[3].
- Owoce
- Strąki zwykle nagie[3], walcowate, proste i zakończone długim dzióbkiem[5].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Artrolobium Desv., Bonaveria Scop.
- Pozycja według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Jeden z rodzajów podrodziny bobowatych właściwych Faboideae w rzędzie bobowatych Fabaceae s.l.[2] W obrębie podrodziny należy do plemienia Loteae[11].
- Pozycja według systemu Reveala (1993–1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Fabanae R. Dahlgren ex Reveal, rząd bobowce (Fabales Bromhead), rodzina bobowate (Fabaceae Lindl.), plemię Coronilleae Burnett, podplemię Coronillinae Bronn, rodzaj cieciorka (Coronilla L.)[12].
- Wykaz gatunków[9]
- Coronilla atlantica (Boiss. & Reut.) Boiss.
- Coronilla coronata L.
- Coronilla juncea L.
- Coronilla minima L.
- Coronilla ramosissima (Ball) Ball
- Coronilla repanda (Poir.) Guss.
- Coronilla scorpioides (L.) Koch – cieciorka skorpionowata
- Coronilla vaginalis Lam. – cieciorka pochewkowata
- Coronilla valentina L.
- Coronilla viminalis Salisb.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
- ↑ a b c d e f Per Lassen. A New Delimitation of the Genera Coronilla, Hippocrepis, and Securigera (Fabaceae). „Willdenowia”. 19, 1, s. 49-62, 1989.
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
- ↑ a b c Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 128. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
- ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 63, 163, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b Coronilla. [w:] The Plant List (2013). Version 1.1. [on-line]. [dostęp 2014-04-09].
- ↑ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 296. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Coronilla. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-28]. (ang.).