Śnieżka (ptak)

Śnieżka
	Montifringilla nivalis
	(Linnaeus, 1766)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	wróble
Rodzaj	Montifringilla
Gatunek	śnieżka
Synonimy
	Fringilla nivalis Linnaeus, 1766; Passer alpicola Pallas, 1811;
	Fringilla nivalis Linnaeus, 1766; Passer alpicola Pallas, 1811;
Podgatunki
	M. n. nivalis (Linnaeus, 1766); M. n. leucura Bonaparte, 1855; M. n. alpicola (Pallas, 1811); M. n. gaddi Zarudny & Loudon, 1904; M. n. tianshanica Keve-Kleiner, 1943; M. n. groumgrzimaili Zarudny & Loudon, 1904; M. n. kwenlunensis Bianchi, 1908;
	M. n. nivalis (Linnaeus, 1766); M. n. leucura Bonaparte, 1855; M. n. alpicola (Pallas, 1811); M. n. gaddi Zarudny & Loudon, 1904; M. n. tianshanica Keve-Kleiner, 1943; M. n. groumgrzimaili Zarudny & Loudon, 1904; M. n. kwenlunensis Bianchi, 1908;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; występuje przez cały rok poza sezonem lęgowym
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Śnieżka^[5] (Montifringilla nivalis) – gatunek małego ptaka z rodziny wróbli (Passeridae). Występuje w obszarach górskich południowej Europy, Kaukazu, Bliskiego Wschodu i centralnej Azji. Wyjątkowo zalatuje do Polski. Nie jest zagrożony wyginięciem.

Systematyka

Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1766 roku Karol Linneusz w 12. edycji Systema Naturae^[3]^[6]. Autor nazwał gatunek Fringilla nivalis, wykorzystując nazwę ukutą w 1760 roku przez Brissona w publikacji, która nie spełniała jeszcze zasad nazewnictwa binominalnego^[6]^[7]. Jako miejsce typowe Linneusz błędnie wskazał Amerykę^[6]; później skorygowano je na Szwajcarię^[2]^[3]. Obecnie gatunek zaliczany jest do rodzaju Montifringilla^[3]^[5]^[8]. Wyróżnia się siedem podgatunków^[2]^[8].

Takson blisko spokrewniony ze śnieżką czarnoskrzydłą (M. adamsi) i śnieżką tybetańską (M. henrici), czasami łączono je w jeden gatunek^[2].

Podgatunki i zasięg występowania

IOC wyróżnia następujące podgatunki^[2]^[8]:

M. nivalis nivalis – południowa Europa
M. nivalis leucura – południowa i wschodnia Turcja
M. nivalis alpicola – Kaukaz i północny Iran do Afganistanu
M. nivalis gaddi – południowo-zachodni Iran
M. nivalis tianshanica – wschodni Kazachstan i północny Tadżykistan
M. nivalis groumgrzimaili – północno-zachodnie Chiny do środkowej Mongolii
M. nivalis kwenlunensis – zachodnio-środkowe Chiny i północny Tybet (południowa część prowincji Sinciang)

Do Polski zalatuje wyjątkowo – stwierdzono ją tylko 3 razy, łącznie obserwowano około 15 osobników^[9]. Najstarsze obserwacje pochodzą z 1859 i 1912 roku^[10] z Sudetów. 12 kwietnia 2016 widziana po raz trzeci w Borzykowej pod Radomskiem (woj. łódzkie)^[9].

Morfologia

Długość ciała wynosi 17–17,5 cm, masa ciała 31–57 g^[2]. Dorosłe osobniki mają szarą głowę z czarnym podbródkiem. Wierzch ciała brązowoszary z białymi plamami na skrzydłach. Spód ciała biały. Ogon biały z czarnymi lotkami środkowymi. Dziób koloru kości słoniowej (u samca w szacie godowej czarny). Samice i młode nie posiadają czarnego podbródka.

Ekologia i zachowanie

Śnieżki to typowe ptaki górskie. Gniazdują powyżej linii drzew, na alpejskich łąkach; unikają nawet obszarów z karłowatymi drzewkami. Trzymają się obszarów skalistych oraz budynków, takich jak schronienia pasterzy, składy na drewno lub ośrodki turystyczne. Ptaki te podejmują jedynie wędrówki wysokościowe, zimą schodząc na niższe wysokości^[11]. W Alpach odnotowywano śnieżki do 3300 m n.p.m., w paśmie Taurus do 1820 m n.p.m., w rosyjskiej części Ałtaju do 2900 m n.p.m., do 3100 m n.p.m. na Kaukazie i do 5150 m n.p.m. w Tybecie. Śnieżki żerują na ziemi. Żywią się różnorodnymi nasionami oraz małymi owadami^[12].

Status i ochrona

IUCN uznaje śnieżkę za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność światowej populacji, wstępnie obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015 roku, zawiera się w przedziale 3,18–19,2 milionów dorosłych osobników^[4]. BirdLife International uznaje trend populacji za stabilny ze względu na brak widocznych zagrożeń^[13].

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową^[14].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Montifringilla nivalis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Summers-Smith, D. & Bonan, A.: White-winged Snowfinch (Montifringilla nivalis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (26 września 2016)].
↑ ^a ^b ^c ^d D. Lepage: White-winged Snowfinch Montifringilla nivalis. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-08]. (ang.).
↑ ^a ^b BirdLife International, Montifringilla nivalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-22] (ang.).
↑ ^a ^b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Passeridae Rafinesque, 1815 – wróble – Sparrows, snowfinches and allies (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-07].
↑ ^a ^b ^c K.K. Linneusz K.K., Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 12, t. 1 cz. 1, Holmiae 1766, s. 321 (łac.).
↑ M.J.M.J. Brisson M.J.M.J., Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, t. 3, Paryż 1760, s. 162, pl. XV fig. 1 (fr. • łac.).
↑ ^a ^b ^c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Old World sparrows, snowfinches, weavers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-07]. (ang.).
↑ ^a ^b Komisja Faunistyczna. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2016. „Ornis Polonica”. 58, s. 83–116, 2017.
↑ Tomasz Krzysków. „Ptaki Polski”. 42 (2/2016), s. 4. Agencja Wydawniczo-Fotograficzna "Aves". (pol.).
↑ Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 291. ISBN 978-83-7845-983-5.
↑ Peter Clement: Finches and Sparrows. A&C Black, 2010, s. 475–476. ISBN 978-1-4081-3530-3.
↑ Species factsheet: Montifringilla nivalis. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Zdjęcia śnieżki w Polsce z kwietnia 2016

[itis-1] Montifringilla nivalis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[hbwa-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Summers-Smith, D. & Bonan, A.: White-winged Snowfinch (Montifringilla nivalis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (26 września 2016)].

[avibase-3] D. Lepage: White-winged Snowfinch Montifringilla nivalis. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-08]. (ang.).

[iucn-4] BirdLife International, Montifringilla nivalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2021-1 [dostęp 2021-06-22] (ang.).

[mk-5] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Passeridae Rafinesque, 1815 – wróble – Sparrows, snowfinches and allies (wersja: 2021-01-16). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-03-07].

[oryg-6] K.K. Linneusz K.K., Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 12, t. 1 cz. 1, Holmiae 1766, s. 321 (łac.).

[brisson-7] M.J.M.J. Brisson M.J.M.J., Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, t. 3, Paryż 1760, s. 162, pl. XV fig. 1 (fr. • łac.).

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Old World sparrows, snowfinches, weavers. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-03-07]. (ang.).

[kf2016-9] Komisja Faunistyczna. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2016. „Ornis Polonica”. 58, s. 83–116, 2017.

[pta-10] Tomasz Krzysków. „Ptaki Polski”. 42 (2/2016), s. 4. Agencja Wydawniczo-Fotograficzna "Aves". (pol.).

[ptlist-11] Dominik Marchowski: Ptaki Polski. Kompletna lista 450 stwierdzonych gatunków. Wyd. 1. Warszawa: SBM, 2015, s. 291. ISBN 978-83-7845-983-5.

[gb-12] Peter Clement: Finches and Sparrows. A&C Black, 2010, s. 475–476. ISBN 978-1-4081-3530-3.

[birdlife-13] Species factsheet: Montifringilla nivalis. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-03-07]. (ang.).

[14] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]