XKeyscore

XKeyscore – tajny amerykański system komputerowy służący do inwigilacji używany przez Agencję Bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych do wyszukiwania i analizowania globalnych danych internetowych, gromadzonych w czasie rzeczywistym^[1][2].

W 2013 roku amerykański sygnalista, były pracownik CIA i podwykonawcy NSA, Edward Snowden upublicznił poprzez media szereg wykradzionych przez niego tajnych materiałów rządowych dotyczących inwigilacji prowadzonej przez rządowe agencje^[3]. Swoją decyzję argumentował przekonaniem, że administracja USA uzurpuje sobie zbyt szerokie prawa do inwigilacji obywateli^[4]. Ujawniono wtedy głównie działanie oprogramowania szpiegującego PRISM^[4].

Pod koniec lipca 2013 brytyjski dziennik Guardian opublikował wykradzione przez Snowdena fragmenty tajnej prezentacji przygotowanej przez pracowników NSA w 2008 roku na temat innego systemu komputerowego – XKeyscore. W artykule Guardiana opisano działanie programu^[1][5].

XKeyscore to skomplikowany system, co do którego możliwości i zadań nie ma pewności. Według Snowdena i Glenna Greenwalda system XKeyscore umożliwia niemal nieograniczoną inwigilację. Snowden mówił, że jako agent „mógł przy swoim biurku podsłuchiwać każdego”^[1]. W prezentacji ujawnionej przez Guardiana XKeyscore opisywany jest jako narzędzie analityczne z interfejsem typu wyszukiwarka, przeszukujące setki serwerów ulokowanych na całym świecie^[6][7]. Według dokumentów NSA określa XKeyscore jako system o „najszerszym zasięgu” spośród swoich programów^[1]. Wśród gromadzonych danych znajdować się mają m.in. prywatne maile, zapisy konwersacji na Facebooku, historie wyszukiwania przeglądarki i odwiedzane strony internetowe, a przeszukiwanie ich ma się odbywać za pomocą „słów kluczy”^[1][5]. Możliwym dla analityka ma być także odkrycie adresu IP każdego użytkownika odwiedzającego daną stronę internetową^[1]. System miał dostarczać w 2012 roku minimum 41 miliardów zapisów miesięcznie^[8]. By przeszukiwać dane nie potrzeba było mieć zgody sądu nadzorującego działalność służb specjalnych^[8]. Greenwald stwierdził, że dostęp do narzędzia mają analitycy nawet niskiego szczebla, sam proces kontroli pracy pracowników z tym systemem jest w praktyce niemonitorowany^[9].

Z programu korzystać miały służby Wielkiej Brytanii (GCHQ)^[10], Niemiec^[11], Danii^[12], Szwecji^[13], Australii^[14], Nowej Zelandii^[15], Kanady^[16] czy Japonii^[17]. Z brytyjską GCHQ współpracować miały także firmy komunikacyjne takie jak Verizon, British Telecoms czy Vodafone Cable^[10]. Przekazywać miały m.in. szczegóły rozmów telefonicznych swoich klientów, wiadomości e-mail czy wpisy na Facebooku^[10]. Dane klientów Verizon zbierać miała także NSA^[18].

30 lipca 2013 r. NSA wydało oświadczenie, w którym stwierdza zgodność XKeyscore z literą prawa, a zarzuty o niekontrolowanym i powszechnym dostępie analityków do zbieranych danych są nieprawdziwe. Według NSA, dostęp do narzędzi analitycznych jest dostępny tylko dla nielicznych, którzy oddbywają wcześniej specjalne szkolenie (mające zawierać zagadnienia prawne i etyczne związane z funkcjonowaniem programu). Wszystkie działania NSA związane z gromadzeniem danych ma służyć obronie narodu amerykańskiego i wojsk amerykańskich i sojuszniczych^[19].

Według wykradzionej prezentacji NSA z 2008 r., narzędzie XKeyscore miało pomóc w złapaniu „ponad 300 terrorystów”^[5]. Ówczesny dyrektor NSA, Keith Alexander, powiedział, że dostęp do przeszukiwania baz danych z zapisami rozmów telefonicznych ma tylko 35 analityków w NSA^[20].

• Echelon
• Edward Snowden
• PRISM