Waran z Komodo

Waran z Komodo
	Varanus komodoensis
	Ouwens, 1912
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	gady / zauropsydy
Rząd	łuskonośne
Podrząd	Autarchoglossa
Rodzina	waranowate
Rodzaj	Varanus
Gatunek	waran z Komodo
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; zagrożony
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Waran z Komodo (Varanus komodoensis) – gatunek gada z rodziny waranowatych (Varanidae), nazywany też smokiem z Komodo. To największa współcześnie żyjąca jaszczurka. Odkryta w 1910 roku. Aby ją chronić, założono w 1980 r. Park Narodowy Komodo. Jest to gatunek zagrożony wyginięciem^[2].

Opis

Głowa duża i szeroka, szyja gruba i masywna, baryłkowaty tułów, ogon gruby u nasady, a w dalszej części bocznie spłaszczony, równy połowie długości ciała. Szeroka szczęka uzbrojona w 60 zębów. Ciało pokryte ziarnistymi łuskami. Grzbiet ciemnobrązowy, pokryty czarnymi plamkami.

Rozmiary

Długość do 2,5–3,0 m (rekord – 3,65 m)
Masa ciała ok. 79–90 kg (dorosły samiec na wolności).
Samice są mniejsze od samców.

Biotop

Tereny z roślinnością krzewiastą i zadrzewione.

Pokarm

Większe kręgowce, głównie ptaki i ssaki (konie, bawoły wodne, świnie, jelenie), odnotowano także kilka śmiertelnych ataków na ludzi, warany są także kanibalami. Warany z Komodo nie mają wrogów naturalnych w łańcuchu pokarmowym, jedynym zagrożeniem dla młodych waranów są dorosłe osobniki.

Zachowanie

Aktywny w dzień, noc spędza w wygrzebanych przez siebie norach. Poluje z zasadzki, do upatrzonej zdobyczy zakrada się od tyłu. Atakując mniejszą zdobycz, może rzucić się wprost do jej szyi. Większą ofiarę (np. jelenia czy dziką świnię) stara się najpierw powalić na ziemię (m.in. przy użyciu potężnego ogona, którego siła uderzenia równa się sile ciężaru 2 ton), a następnie rozedrzeć na strzępy lub doprowadzić do jej wykrwawienia. Na krótkim odcinku waran z Komodo może biec z szybkością do 20 km/h. Potrafi też pływać w pogoni za ofiarą.

Badania wykazały, że w ślinie warana z Komodo żyje ok. 50 różnych szczepów bakterii, rozwijających się dzięki resztkom mięsa pozostającym między zębami warana. Sugerowano, że bakterie te przy ukąszeniu dostają się do krwi zaatakowanego zwierzęcia, powodując infekcję prowadzącą do osłabienia, a nawet śmierci ofiary (zaobserwowano wysoką śmiertelność u myszy, którym wstrzyknięto ślinę warana)^[3]. Z drugiej strony, Brian G. Fry i in. (2006) odkryli, że inny przedstawiciel rodziny waranów, waran kolorowy, wytwarza prawdziwy jad. Twierdzą przy tym, że ukąszenia dwóch innych przedstawicieli tej rodziny – Varanus scalaris i warana z Komodo – wywołują u ukąszonej ofiary objawy wskazujące bardziej na działanie jadu niż na infekcję bakteryjną^[4]. Późniejsze badanie Frya i jego współpracowników potwierdziło fakt wytwarzania przez warany z Komodo prawdziwego jadu. Autorzy kwestionują też wpływ występujących w ślinie waranów bakterii na śmierć ich ofiar^[5].

Rozmnażanie

Pomiędzy majem a sierpniem przebiegają gody, a we wrześniu samice składają do wykopanych jam w ziemi po kilkanaście i więcej jaj o długości 12 cm w pergaminowatych osłonkach. Wyklute warany ważą ok. 100 g i mają 40 cm długości. potrzebują ok. pięciu-sześciu lat, by urosnąć do 2 metrów długości, a mogą żyć ponad 50 lat.
Samice waranów z Komodo prawdopodobnie przy braku samców mogą rozmnażać się partenogenetycznie. Opisano przypadki dwóch samic, które złożyły niezapłodnione jaja – fingerprinting genetyczny potwierdził, że genotyp wyklutych z nich młodych jest identyczny, jak ich matek. Jedna z tych samic później rozmnażała się płciowo^[6].

Występowanie

Na należących do Indonezji wyspach Archipelagu Sundajskiego żyje ok. 6 tys. waranów: Komodo (1700 osobników), Rinca (1300), Gili Motang (100) i Flores (ok. 2 tys.). Najstarsze znane skamieniałości waranów z Komodo odkryto w osadach z pliocenu i plejstocenu w Australii. Sugeruje to, że gatunek ten wyewoluował w pliocenie właśnie na tym kontynencie i stamtąd skolonizował niektóre wyspy indonezyjskie^[7]. Kręg przedstawiciela tego lub bardzo podobnego gatunku odkryto też w osadach ze środkowego plejstocenu na Jawie^[7].
W Polsce warany można oglądać w Starym Zoo w Poznaniu, gdzie mieszkają od 2005 roku^[8] i w Ogrodzie Zoologicznym we Wrocławiu, od lipca 2014^[9].

Przypisy

↑ Varanus komodoensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Varanus komodoensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Joel M.J.M. Montgomery Joel M.J.M. i inni, Aerobic salivary bacteria in wild and captive Komodo dragons, „Journal of Wildlife Diseases”, 38 (3), 2002, s. 545–551 [zarchiwizowane z adresu 2007-12-14] (ang.).
↑ Bryan G. Fry, Nicolas Vidal, Janette A. Norman, Freek J. Vonk, Holger Scheib, S. F. Ryan Ramjan, Sanjaya Kuruppu, Kim Fung, S. Blair Hedges, Michael K. Richardson, Wayne. C. Hodgson, Vera Ignjatovic, Robyn Summerhayes i Elazar Kochva. Early evolution of the venom system in lizards and snakes. „Nature”. 439, s. 584–588, 2006. DOI: 10.1038/nature04328. (ang.).
↑ Bryan G. Fry, Stephen Wroe, Wouter Teeuwisse, Matthias J. P. van Osch, Karen Moreno, Janette Ingle, Colin McHenry, Toni Ferrara, Phillip Clausen, Holger Scheib, Kelly L. Winter, Laura Greisman, Kim Roelants, Louise van der Weerd, Christofer J. Clemente, Eleni Giannakis, Wayne C. Hodgson, Sonja Luz, Paolo Martelli, Karthiyani Krishnasamy, Elazar Kochva, Hang Fai Kwok, Denis Scanlon, John Karas, Diane M. Citron, Ellie J. C. Goldstein, Judith E. Mcnaughtan i Janette A. Norman. A central role for venom in predation by Varanus komodoensis (Komodo Dragon) and the extinct giant Varanus (Megalania) priscus. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 106 (22), s. 8969–8974, 2009. DOI: 10.1073/pnas.0810883106. (ang.).
↑ Phillip C. Watts, Kevin R. Buley, Stephanie Sanderson, Wayne Boardman, Claudio Ciofi i Richard Gibson. Parthenogenesis in Komodo dragons. „Nature”. 444, s. 1021–1022, 2006. DOI: 10.1038/4441021a. (ang.).
↑ ^a ^b Scott A. Hocknull, Philip J. Piper, Gert D. van den Bergh, Rokus Awe Due, Michael J. Morwood i Iwan Kurniawan. Dragon’s Paradise Lost: Palaeobiogeography, Evolution and Extinction of the Largest-Ever Terrestrial Lizards (Varanidae). „PLoS ONE”. 4 (9), s. e7241, 2009. DOI: 10.1371/journal.pone.0007241. (ang.).
↑ ZOO Poznań - View Page [online], zoo.poznan.pl [dostęp 2017-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-23] (ang.).
↑ Smoki z Komodo już są [online], ZOO Wrocław [zarchiwizowane z adresu 2016-02-03] .

Bibliografia

Claudio Ciofi „Smok z Komodo” Świat Nauki 5/1999, s. 54–62
Hanna Dobrowolska: Gady. Warszawa: Państwowe Wydaw. Naukowe, 1981. ISBN 83-01-00957-8.
Włodzimierz Juszczyk: Gady i płazy. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1986. ISBN 83-214-0464-2.

Linki zewnętrzne

Waran z komodo (Varanus komodoensis Ouwens, 1912) – opis warana z Komodo ze szczegółami dotyczącymi życia w naturze z uwzględnieniem rozmnażania a także ciekawostki

[itis-1] Varanus komodoensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Varanus komodoensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[3] Joel M.J.M. Montgomery Joel M.J.M. i inni, Aerobic salivary bacteria in wild and captive Komodo dragons, „Journal of Wildlife Diseases”, 38 (3), 2002, s. 545–551 [zarchiwizowane z adresu 2007-12-14] (ang.).

[4] Bryan G. Fry, Nicolas Vidal, Janette A. Norman, Freek J. Vonk, Holger Scheib, S. F. Ryan Ramjan, Sanjaya Kuruppu, Kim Fung, S. Blair Hedges, Michael K. Richardson, Wayne. C. Hodgson, Vera Ignjatovic, Robyn Summerhayes i Elazar Kochva. Early evolution of the venom system in lizards and snakes. „Nature”. 439, s. 584–588, 2006. DOI: 10.1038/nature04328. (ang.).

[5] Bryan G. Fry, Stephen Wroe, Wouter Teeuwisse, Matthias J. P. van Osch, Karen Moreno, Janette Ingle, Colin McHenry, Toni Ferrara, Phillip Clausen, Holger Scheib, Kelly L. Winter, Laura Greisman, Kim Roelants, Louise van der Weerd, Christofer J. Clemente, Eleni Giannakis, Wayne C. Hodgson, Sonja Luz, Paolo Martelli, Karthiyani Krishnasamy, Elazar Kochva, Hang Fai Kwok, Denis Scanlon, John Karas, Diane M. Citron, Ellie J. C. Goldstein, Judith E. Mcnaughtan i Janette A. Norman. A central role for venom in predation by Varanus komodoensis (Komodo Dragon) and the extinct giant Varanus (Megalania) priscus. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 106 (22), s. 8969–8974, 2009. DOI: 10.1073/pnas.0810883106. (ang.).

[partenogeneza-6] Phillip C. Watts, Kevin R. Buley, Stephanie Sanderson, Wayne Boardman, Claudio Ciofi i Richard Gibson. Parthenogenesis in Komodo dragons. „Nature”. 444, s. 1021–1022, 2006. DOI: 10.1038/4441021a. (ang.).

[plos-7] Scott A. Hocknull, Philip J. Piper, Gert D. van den Bergh, Rokus Awe Due, Michael J. Morwood i Iwan Kurniawan. Dragon’s Paradise Lost: Palaeobiogeography, Evolution and Extinction of the Largest-Ever Terrestrial Lizards (Varanidae). „PLoS ONE”. 4 (9), s. e7241, 2009. DOI: 10.1371/journal.pone.0007241. (ang.).

[8] ZOO Poznań - View Page [online], zoo.poznan.pl [dostęp 2017-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-23] (ang.).

[9] Smoki z Komodo już są [online], ZOO Wrocław [zarchiwizowane z adresu 2016-02-03] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]