Konstantyn Brâncoveanu

Konstantyn Brâncoveanu

hospodar Wołoszczyzny
Okres	od 1688 do 1714
Poprzednik	Șerban Kantakuzen
Następca	Stefan II Kantakuzen
Dane biograficzne
Data urodzenia	1654
Data śmierci	15 sierpnia 1714
Przyczyna śmierci	ścięcie
Ojciec	Papa Brâncoveanu
Matka	Stanca
Multimedia w Wikimedia Commons

Konstantyn Brâncoveanu (rum. Constantin Brâncoveanu, ur. 1654, zm. 15 sierpnia 1714) – hospodar Wołoszczyzny w latach 1688–1714. Uznany przez kościół prawosławny za świętego (jego święto przypada na 16 sierpnia).

Jego rodzicami byli książę Papa Brâncoveanu (pochodzący od możnego niegdyś rodu Craiovești) oraz Stanca z potężnego rodu Cantacuzino. Wcześnie osierocony przez ojca, był wychowywany przez wuja Konstantyna Cantacuzino, brata hospodara Șerbana Cantacuzino (przy czym między braćmi istniał konflikt) - jego poprzednika na tronie hospodarskim.

Tron objął po śmierci Șerbana w 1688. W obliczu rosnącej potęgi Austrii zerwał z próbami związania się z nią, podjętymi przez Șerbana. Już w 1689 wsparł walczącego z Habsburgami księcia Siedmiogrodu Emeryka Thököly'ego, w zamian za co otrzymał sułtańską obietnicę dożywotniości rządów. Jednak dalsze klęski tureckie osłabiały pozycję hospodara, wobec czego Konstantyn zaczął szukać oparcia u cara rosyjskiego Piotra Wielkiego. To z kolei wzbudziło podejrzenia osmańskie (a także opór niektórych bojarów, preferujących zbliżenie z Austrią), na domiar złego w 1707 doszło do konfliktu ze wspierającym dotąd Konstantyna rodem Cantacuzino, jednak zdołał się utrzymać przy delikatnej pomocy rosyjskiej na tronie. W 1710 doszło do wybuchu wojny rosyjsko-tureckiej – co prawda Konstantyn po wkroczeniu Piotra Wielkiego do Mołdawii nie opowiedział się otwarcie po jego stronie, jednak nie wsparł też Turków, a część jego sił przeszła na stronę Rosjan (m.in. przedstawiciele Cantacuzino). Wojna jednak zakończyła się klęską Rosjan. Konstantyn zdołał utrzymać się na tronie hospodarskim jeszcze trzy lata – został zdradzony przez swoich krewnych, sprowadzony z rodziną do Stambułu i 15 sierpnia 1714 ścięty wraz ze wszystkimi swoimi synami. Cantacuzino zatriumfowali, jeden z ich przedstawicieli został hospodarem, lecz już rok później został ścięty, a sułtani zaczęli oddawać tron wołoski Grekom fanariockim.

Konstantyn, obok prób wyzwolenia się spod dominacji tureckiej, działał też na rzecz umocnienia wewnętrznego kraju, m.in. w 1701 przeprowadził reformę podatkową. Położył też ogromne zasługi dla kultury rumuńskiej. W 1694 r. założył w Bukareszcie, w klasztorze św. Sawy, Akademię Nadworną, zajmującą się jednak głównie kształceniem w zakresie języka i kultury greckiej. W czasie swego długiego panowania Konstantyn przeprowadził szeroko zakrojoną akcję fundacyjną, wznosząc nie tylko wiele cerkwi i monastyrów (z monastyrem w Horezu na czele), ale także hospodarskie rezydencje (m.in. pałac w Mogoşaia). Styl architektoniczny wypracowany w tych przedsięwzięciach, czerpiący ze źródeł lokalnych, wschodnich oraz włoskiego renesansu i baroku nazwano od jego imienia "brinkowiańskim". W kraju działało wiele drukarni, które publikowały liczne książki; na zaproszenie Konstantyna do Bukaresztu przybył, w celu ich organizacji, doświadczony mnich-drukarz z Konstantynopola Antym, późniejszy metropolita ungro-wołoski^[1]. Sam hospodar nadzorował powstawanie kroniki swoich rządów, spisanej przez dworzanina nazwiskiem Radu Greceanu.

Wyjątkowo długie i owocne panowanie (zwłaszcza na polu kulturalnym) oraz tragiczny koniec życia zaowocowały szczególnym miejscem Konstantyna Brincoveanu w pamięci narodowej Rumunów. W 1992 Rumuński Kościół Prawosławny uznał go, jego czterech synów oraz skarbnika Vacarescu za świętych. Jego wizerunek został umieszczony na rumuńskiej monecie obiegowej o nominale 1000 lejów bitej w latach 2000-2005^[2].

• J. Demel, Historia Rumunii, Wrocław-Warszawa-Kraków 1970.
• Mille ans dans les Balkans de Jean Michel CANTACUZENE, Editions CHRISTIAN Paris (1992) ISBN 2-86496-054-0