Katedra w Udine

Katedra Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny
Cattedrale di Santa Maria Annunziata
	archikatedra
	; Widok z zachodu
Państwo	Włochy
Region autonomiczny	Friuli-Wenecja Julijska
Miejscowość	Udine
Adres	Piazza del Duomo, 1, 33100 Udine UD
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Archidiecezja	Udine
Wezwanie	Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny
Wspomnienie liturgiczne	25 marca
Historia
Data rozpoczęcia budowy	1236
Data zakończenia budowy	1257
Ważniejsze przebudowy	1348–1366; 1707–1735
Dane świątyni
Styl	gotycki, barokowy
	Położenie na mapie Friuli-Wenecji Julijskiej Katedra Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny
	Położenie na mapie Włoch Katedra Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny
	46°03′45″N 13°14′14″E/46,062500 13,237222
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Katedra Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny (wł. Cattedrale di Santa Maria Annunziata) – rzymskokatolicka świątynia znajdująca się we włoskim mieście Udine, siedziba archidiecezji Udine.

Historia

Budowę kościoła pod wezwaniem św. Odoryka^[1] rozpoczęto w 1236 roku^[2] za sprawą Bertolda, patriarchy Akwilei, na miejscu starszej świątyni pw. św. Hieronima. Jego następca, Gregorio z Montelongo, zdecydował się na powiększenie projektu oraz włączenie do niego zachowanej absydy kościoła św. Hieronima. W 1257 odnotowano pierwsze uroczystości odprawiane w nowym budynku^[1]. 16 czerwca 1335 patriarcha Bertrand z St. Genesius poświęcił kościół pod wezwaniem Matki Bożej Większej^[3].

Budowla została poważnie uszkodzona podczas trzęsienia ziemi 25 stycznia 1348, w trakcie odbudowy wzmocniono ściany i wzniesiono nowe baptysterium, a w 1366 roku wybudowano fasadę wg projektu Pierpaola dalle Masegnego(inne języki)^[1]. W latach 1441–1450 dawne baptysterium nadbudowano i przekształcono w wysoką na 48 m dzwonnicę^[3].

W 1707 roku, na zlecenie rodu Maninów, rozpoczęto przebudowę katedry, nad którą nadzór objął wkrótce Abbondio Stazio(inne języki) wspomagany przez Carpofora Mazzettiego Tencallę(inne języki). W 1710 rozebrano kaplice boczne otaczające prezbiterium, a ołtarz główny przesunięto na zachód. W latach 1714–1717 prace trwały wg projektu Domenica Rossiego(inne języki). 18 kwietnia 1735 katedrę konsekrował pod obecnym wezwaniem patriarcha Daniel II Dolfino^[1]. Od 1751 roku jest siedzibą archidiecezji Udine^[4].

Podczas renowacji fasady w 1909 roku wyodrębniono jej średniowieczną część od późniejszych dobudówek, zmieniono kształt okien na ostrołukowe i wykonano dwa neogotyckie portale. W 1926 nad wejściem dodano baldachim, a w 1953 wybudowano schody prowadzące do katedry^[1]. 18 stycznia 1941 budynek wpisano na listę zabytków narodowych^[2].

Architektura i wyposażenie

Świątynia gotycko-barokowa. Ołtarz główny wykonał w latach 1716–1718 Giuseppe Torretti(inne języki), który jest również autorem figur Zwiastowania Pańskiego i bł. Bertranda. Dekorację malarską kopuły sporządził Louis Dorigny(inne języki), jej obecny wygląd jest wynikiem prac restauratorskich z 1965 roku. Stalle pochodzą z lat 1720–1721. Ołtarze w transepcie, poświęcone Imieniu Maryi i Imieniu Jezus, wykonał w 1718 Giuseppe Pozzo. Nad głównym wejściem do katedry zainstalowano posąg konny Danielego Antoniniego z 1617 roku, przypisywany Girolamowi Paleariemu. Dwuprospektowe organy pochodzą z XVI wieku, obecny wygląd uzyskały podczas renowacji w XVIII wieku^[1]; składają się z 4 manuałów, pedału i 63 głosów. W 2021 roku instrument wyremontowano^[5].

Strona północna

Kaplicę św. Marka zdobi ołtarz z 1744 roku Giorgia Massariego(inne języki), fresk sufitowy autorstwa Andrei Urbaniego oraz dwa obrazy z ok. 1615 roku, wykonane przez Maffea Veronę(inne języki), które pierwotnie miały być elementami skrzydeł zamykających organy. Ołtarz Giovanniego Martiniego(inne języki) z 1501 roku poświęcony jest świętym: Szczepanowi, Janowi Chrzcicielowi, Markowi Ewangeliście, Hieronimowi, Hermagorasowi, Antoniemu Wielkiemu i bł. Bertrandowi, predellę wykonał z kolei w 1744 roku Gian Domenico Ruggeri. Kaplicę św. Jerzego zdobi bogato dekorowane sklepienie z 1742 roku i ołtarz główny z lat 1500–1501, przechowywane są w niej również relikwie bł. Bertranda. Ołtarz w kaplicy Madonna della Divina Provvidenza pochodzi z 1720 roku. Tzw. kaplicę Relikwii planowano pierwotnie dla przechowywania szczątków bł. Bertranda, zdobi ją m.in. kwadraturowe sklepienie, popiersie papieża Piusa IX, posągi świętych: Grzegorza i Kwiryna, drewniany krucyfiks z 1473 roku oraz dwie XVIII-wieczne płaskorzeźby^[1].

Strona południowa

Rokokową dekorację malarską kaplicy Najświętszego Sakramentu oraz wygląd ołtarza pw. Zmartwychwstania Pańskiego sporządził Giovanni Battista Tiepolo. Kolejne kaplice noszą za patronów świętych: Jana Chrzciciela i Eustachego oraz Hermagorasa i Fortunata. Ołtarz w kaplicy św. Trójcy również wykonał Tiepolo. Do dzisiejszych czasów przetrwała jedna ściana średniowiecznej kaplicy Arcolonianich, dekorowana freskami z końca XIV wieku i początku XV wieku. Ambonę wykonał w 1742 roku Giuseppe Torretti(inne języki)^[1].