Federico García Lorca

Federico García Lorca
	; Federico García Lorca (1932)
Data i miejsce urodzenia	5 czerwca 1898 ; Fuente Vaqueros
Data i miejsce śmierci	19 sierpnia 1936 ; nieopodal Alfacar
Narodowość	hiszpańska
Dziedzina sztuki	literatura piękna
Epoka	surrealizm
Muzeum artysty	Casa de Lorca w Grenadzie
	Ważne dzieła
	Poeta w Nowym Jorku; Publika;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Teksty w Wikiźródłach
	Cytaty w Wikicytatach

Federico García Lorca, *Portret Salvadora Dalego*, 1927

Letni dom Lorci w Granadzie, obecnie muzeum

Federico del Sagrado Corazón de Jesús García Lorca, bardziej znany jako Federico García Lorca (ur. 5 czerwca 1898 w Fuente Vaqueros, zm. 19 sierpnia 1936 k. Alfacar) – hiszpański poeta i dramaturg; był także malarzem, pianistą i kompozytorem. Sztandarowy przedstawiciel Pokolenia 27. Jeden z najwybitniejszych przedstawicieli hiszpańskiej literatury XX wieku^[1].

Życiorys

Urodził się w Fuente Vaqueros w prowincji Grenada. W roku 1909 jego rodzina przeprowadziła się do Grenady, a on sam w roku 1919 wyjechał do Madrytu, gdzie studiował literaturę i filozofię i gdzie zaprzyjaźnił się m.in. z Salvadorem Dalí i Luisem Buñuelem.

Swój pierwszy tom opowiadań, Impresiones y paisajes, opublikował jeszcze w Grenadzie, w roku 1918. Swoją pierwszą sztukę, El maleficio de la mariposa, wystawił już w Madrycie, w roku 1920. Nie spotkała się ona z życzliwym przyjęciem (odbyły się tylko cztery przedstawienia), co sprawiło, że Lorca twierdził później, iż wystawiona w roku 1927 Mariana Pineda, opisująca życie i śmierć rewolucjonistki Mariany Pinedy, była jego pierwszym utworem dramatycznym.

W latach 1929–1930 przebywał w USA, przede wszystkim w Nowym Jorku. Z tego czasu pochodzi tomik wierszy Poeta en Nueva York oraz sztuki Así que pasen cinco años i El público.

Jego powrót do Hiszpanii zbiegł się z proklamowaniem Drugiej Republiki Hiszpańskiej. W latach 1931–1936, do wybuchu wojny domowej, zajmował się reżyserią teatralną, aktorstwem i napisał swoje najgłośniejsze sztuki.

Został zamordowany przez skrajnie prawicową bojówkę na początku hiszpańskiej wojny domowej. Odpowiedzialność za jego zamordowanie 19 sierpnia 1936 ponoszą Gonzalo Queipo de Llano i José Valdés Guzmán^[2]. Wcześniej, 16 sierpnia został zabity jego szwagier Manuel Fernandez Montesinos, burmistrz Grenady^[3].

Na język polski jego utwory tłumaczyli m.in. Danuta Mucha, Urszula Aszyk, Zbigniew Bieńkowski, Leszek Engelking, Jerzy Ficowski, Mieczysław Jastrun, Irena Kuran-Bogucka, Jacek Lyszczyna, Józef Łobodowski, Jarosław Marek Rymkiewicz, Włodzimierz Słobodnik, Zofia Szleyen i Jan Winczakiewicz. W 2019 r. w serii Biblioteka Narodowa wydawnictwa Ossolineum ukazał się tom Wiersze i wykłady ze wstępem i w opracowaniu Justyny Ziarkowskiej i wyborze Marcina Kurka.

Twórczość

Zbiory liryki

Zbiór wierszy (Libro de poemas, wyd. 1921)
Liryka pieśni głębokiej (Poema del cante jondo, 1921-1922, wyd. 1931)
Oda do Salvadora Dalí (Oda a Salvador Dalí, wyd. 1926)
Romancero cygańskie (Romancero gitano, wyd. 1928)
Poeta w Nowym Jorku (Poeta en Nueva York, 1930, wyd. pośm. 1940)
Żale nad Ignaciem Sánchezem Mejías (Llanto por Ignacio Sánchez Mejías, wyd. 1935)
Sześć poematów galicyjskich (Seis poemas gallegos, wyd. 1935)
Dywan z Tamarit (Diván del Tamarit, 1936, wyd. pośm. 1941)
Sonety ciemnej miłości (Sonetos del amor oscuro, wyd. 1936)
Pierwsze pieśni (Primeras canciones, wyd. 1936)
Stare pieśni hiszpańskie (Canciones españolas antiguas; zbiór pieśni na głos i gitarę)

Proza

Impresje i pejzaże (Impresiones y paisajes, wyd. 1918)

Utwory dramatyczne (sztuki teatralne)

Mariana Pineda (Mariana Pineda, 1927)
Czarująca szewcowa (La zapatera prodigiosa, 1930)
Krwawe gody (Bodas de sangre, prem. teatr. 1933, wyd. 1936)
Yerma (Yerma, 1934)
Panna Rosita, czyli Język kwiatów (Doña Rosita la soltera o el lenguaje de las flores, 1935)
Dom Bernardy Alby (La casa de Bernarda Alba, 1936)

Polskie wydania

Wybory poezji

Romance cygańskie – przekł. Jerzy Ficowski, wyd. pol. Warszawa, KIW, 1949

Wybór wierszy – spolszczył Włodzimierz Słobodnik, wyd. pol. Warszawa, Czytelnik, 1950
Federico García Lorca. Wiersze – przeł. Jan Winczakiewicz, wyd. pol. Tonbridge, Oficyna Poetów i Malarzy na Emigracji w Anglii, 1952
Poezje wybrane – przekł. Jerzy Ficowski, wyd. pol. Warszawa, PIW, 1958
Federico García Lorca. Poezje – przekł. Irena Kuran-Bogucka, Gdańsk, Wydawnictwo Morskie, 1982
Od pierwszych pieśni do słów ostatnich (Wiersze, proza, listy, wypowiedzi) – wybr. i przeł. Zofia Szleyen, Kraków, Wydawnictwo Literackie,1987
Suity i sonety – wybór i przekład Zofia Szleyen, rys. Federico García Lorca, Warszawa, WAiF, 1989
Romancero cygańskie – przekł. Irena Kuran-Bogucka, Gdynia, Mitel, 1992
A jabłko było kamieniem – przeł. Monika Sienkiewicz, Mariew, Zakład Wydawniczo-Poligraficzny Ewa i Roman Świerczyńscy, 1992
Sonety ciemnej miłości – przekł. Irena Kuran-Bogucka, Bydgoszcz, Świadectwo, 1994
Federico García Lorca. Poezje = Poesía – wydanie dwujęzyczne, wybór i przekł. Jan Winczakiewicz, opr. graf. Ewa Możejko i Jerzy Rozwadowski, Warszawa, KIW, 2003
Federico García Lorca. Romance cygańskie i inne wiersze – przekł. Maria Orzeszkowska-Szumowska, il. Jan Szumowski, Wrocław, Akwedukt, 2008
Śpiewak cygańskich romansów – przekł. Jarosław Marek Rymkiewicz, Warszawa, Wyd. Sic!, 2011
Gips i jaśmin. Poezje wybrane – przekł. Leszek Engelking, Łódź, Wydawnictwo Officyna, 2017
Piosenka o chłopcu o siedmiu sercach i inne wiersze – wybór i tł. Jacek Lyszczyna, Warszawa, Fundacja Zeszytów Literackich, 2017
Federico García Lorca. Wiersze i wykłady – wybór przekładów Marcin Kurek, wielu tłumaczy, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2019
Federico García Lorca. Od symbolizmu do surrealizmu – wydanie dwujęzyczne, wybór, wstęp, tł. Jacek Lyszczyna, Katowice, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, 2019

Wydania w antologiach

Nastolatki nie lubią wierszy (antologia) – Warszawa, Nasza Księgarnia, 1967
Czesław Miłosz, Mowa wiązana (antologia) – Warszawa, PIW, 1986
Czeka cię serce moje (antologia; wraz z Rafael Alberti, Vicente Aleixandre, Dámaso Alonso i inni) wyd. pol. 1994

Utwory dramatyczne (sztuki teatralne)

Mariana Pineda – przekł. Zofia Szleyen, Warszawa, KIW, 1950

Wiersze i dramaty – przekł. Zofia Szleyen, drzeworyty Maria Hiszpańska, Warszawa, KIW, 1951
Teatro breve: Groteski teatralne – zebr. i przeł. Zofia Szleyen, il. Otto Axer, Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1966

Dramaty – przekł. Zbigniew Bieńkowski, Mieczysław Jastrun, Zofia Szleyen, Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1968
Publiczność: Sztuka bez tytułu – przekł. Zofia Szleyen, Kraków, Wydawnictwo Literackie,1982

Inne

Teatr Federico García Lorca – (szkice) Stefania Ciesielska-Borkowska, Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1962
Federico García Lorca w teatrze swoich czasów – (inscenizacje), Urszula Aszyk, Warszawa, Energeia, 1997
Teatr nie dokończony - teatr otwarty – przekł. i opr. Urszula Aszyk, Warszawa, Energeia, 1998

Lorca w dziełach innych

1924: Salvador Dalí Potrójny portret Garcíi Lorki – obraz
1936: Pablo Neruda Oda do Fryderyka Garcia Lorka
2002: Stanisław Sojka Soykanova – piosenka
2009: Jarosław Jar Chojnacki Pieśń jesienna – piosenka
2012: Rafael Juran – animacja 2D „Śmierć Federico Lorki”

Przypisy

↑ García Lorca Federico, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-08-15] .
↑ Carroll 2007 ↓, s. 119.
↑ Carroll 2007 ↓, s. 118.

Bibliografia

Warren Carroll: Ostatnia krucjata. Hiszpania 1936. Warszawa: 2007. ISBN 978-83-60562-09-3.
Günther Lorenc: Federico García Lorca. Warszawa: 1963.

Linki zewnętrzne

[1] García Lorca Federico, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-08-15] .

[CITEREFCarroll2007119-2] Carroll 2007 ↓, s. 119.

[CITEREFCarroll2007118-3] Carroll 2007 ↓, s. 118.

[1]

[2]

[3]