Epigeja
 Epigeja rozesłana | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
epigeja | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Epigaea Linnaeus Sp. Pl. 395. 1 Mai 1753[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
E. repens Linnaeus[3] | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
Epigeja (Epigaea L.) – rodzaj roślin z rodziny wrzosowatych. Obejmuje trzy gatunki występujące na izolowanych obszarach na półkuli północnej. Epigeja golteriowata E. gaultheroides rośnie w północno-wschodniej Turcji i przyległych obszarach Zakazukazia, epigeja azjatycka E. asiatica na Wyspach Japońskich (na Honsiu), a epigeja rozesłana E. repens we wschodniej części Ameryki Północnej (od Labradoru po Florydę)[4][6]. Są to niskie, płożące, zimozielone krzewinki uprawiane jako ozdobne, przy czym jednak rzadko spotykane, raczej tylko w kolekcjach botanicznych, trudne do zdobycia i utrzymania[6]. Ze względu na walory ozdobne i intensywny, słodki zapach (kwiaty opisywane są jako jedne z najsilniej pachnących w Ameryce Północnej), a także właściwości lecznicze, epigeja rozesłana była pozyskiwana z natury, co wymusiło objęcie gatunku ochroną[6]. Nasiona rozprzestrzeniane są przez mrówki (zob. myrmekochoria)[5][7].
Naukowa nazwa rodzaju nawiązuje do płożącego pokroju roślin i utworzona została z greckich słów epi- (nad) i gaia (ziemia)[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Krzewinki o pędach płożących się i podnoszących na końcach[5][6], osiągających wysokość od kilku do ok. 20 cm[6]. Pędy, szczególnie młode, są silnie owłosione[5].
- Liście
- Zimozielone, skrętoległe, ogonkowe, skórzaste i całobrzegie[5]. Z wierzchu zielone, ciemniejsze, od spodu jaśniejsze. Blaszka od 2 do 10 cm długości[6].
- Kwiaty
- Jednopłciowe lub obupłciowe, promieniste. Zebrane są po kilka w gęste grona wyrastające na szczycie pędu lub z kątów liści. Działek kielicha jest pięć. Korona składa się z pięciu płatków zrośniętych w rurkę w dolnej połowie i z rozchylającymi się łatkami w górnej[5]. Płatki mają kolor od białego poprzez różowy do jasnoczerwonego[6]. Pręcików jest 10, schowanych wewnątrz rurki, pozbawionych ząbków, z pylnikami pękającymi podłużnym pęknięciem. Zalążnia pięciokomorowa z szyjką słupka na końcu rozdzielającą się na pięć ramion znamienia[5].
- Owoce
- Mięsista, kulistawa torebka[5][6] zawierająca liczne (ok. 100), kulistawe do jajowatych nasiona[5].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj należy do plemienia Phyllodoceae, podrodziny Ericoideae, rodziny wrzosowatych Ericaceae[8].
- Epigaea asiatica Maxim. – epigeja azjatycka
- Epigaea gaultherioides (Boiss. & Balansa) Takht. – epigeja golteriowata
- Epigaea repens L. – epigeja rozesłana[6], e. pełzająca[9]
Uprawa
[edytuj | edytuj kod]Rośliny te wymagają podłoża kwaśnego, piaszczysto-kamienistego, przy czym nie mają dużych wymagań wilgotnościowych i mogą rosnąć też w suchych miejscach. Rozmnażane są z nasion, przez podział i sadzonki pędowe. Bardzo źle znoszą przesadzanie. Na nowych stanowiskach zaczynają kwitnąć dopiero po 3–4 latach[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-11-22] (ang.).
- ↑ a b Epigaea. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. [dostęp 2020-11-22].
- ↑ a b c d e Epigaea L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2020-11-22].
- ↑ a b c d e f g h i j Walter S. Judd, Kathleen A. Kron: Epigaea Linnaeus. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2020-11-22].
- ↑ a b c d e f g h i j k Mieczysław Czekalski: Wrzosy, wrzośce i inne rośliny wrzosowate. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2008, s. 186-187. ISBN 978-83-09-01032-6.
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 333, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ Genus: Epigaea L.. [w:] U.S. National Plant Germplasm System [on-line]. [dostęp 2020-11-22].
- ↑ Mieczysław Czekalski: Liściaste krzewy ozdobne o wszechstronnym zastosowaniu. 2. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2006, s. 73-74. ISBN 83-09-01790-1.