Andreas Hadik von Futak
 Andreas Hadik von Futak | |
| marszałek polny | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1730-1790 |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
| |
Hrabia (Graf) Andreas Hadik von Futak[1] (ur. 16 października 1710, zm. 12 marca 1790) – węgierski hr. Futak, austriacki marszałek polny, dowódca korpusu austriackiej armii podczas wojny siedmioletniej (służył pod księciem Karolem Aleksandrem Lotaryńskim). Gubernator Galicji i Lodomerii od stycznia do czerwca 1774. Przewodniczący Nadwornej Rady Wojennej (Hofkriegsrat) od 1774 do 1790 (do śmierci). Jego synem był Karl Joseph Hadik, a córką Anna Maria, żona Jerzego Marcina Lubomirskiego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]1710-1756
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w Kőszeg w słowackiej rodzinie pochodzącej z drobnej szlachty. Dobrowolnie zaciągnął się do regimentu huzarów Ghilányi, gdy miał 20 lat. W wieku lat 22 zyskał rangę oficerską w austriackim regimencie huzarów Dessewffy. Hadik walczył w wojnie o sukcesję polską (1733-1738) i w wojnie z Turcją (1735-1739). W 1738 Hadik został kapitanem.
Gdy toczyła się wojna o sukcesję austriacką (1740-1748) zyskał sławę dzięki swym śmiałym akcjom przeciw Prusakom w Nysie. Maria Teresa Habsburg nadała mu rangę pułkownika-adiutanta. W 1744 został pułkownikiem dowodzącym własnym regimentem huzarów. Pod koniec wojny w 1747 został generałem i dowódcą brygady kawalerii.
1756-1763
[edytuj | edytuj kod]Gdy wybuchła wojna siedmioletnia (1756-1763) Fryderyk Wielki, król Prus maszerował na południe. Hadik z siłą zaledwie 5000 huzarów wymanewrował Prusaków i zdobył na pewien czas Berlin. Zabił około 800 obrońców miasta i uprowadził 400 jeńców. Miasto zapłaciło mu kontrybucję w wysokości 200 000 talarów. Hadik przywłaszczył sobie (i dla swych żołnierzy) część tej sumy – 25 000 talarów. Później, gdy Hadik był już szefem Hofkriegsratu, Fryderyk nigdy doń się nie odezwał ani nie napisał nie mogąc mu zapomnieć zajęcia Berlina.
W roku 1758 zdobył miasto Pirna z twierdzą Sonnenstein za co otrzymał 19 grudnia stopień gen. kawalerii. W 1762 Hadik przejął dowództwo naczelne nad armią I Rzeszy, z którą odniósł wiele sukcesów. Jednak w bitwie pod Freibergiem w Saksonii (29 października) został doszczętnie rozbity przez oddziały, którymi dowodził brat króla Prus, książę Henryk Pruski.
1764-1790
[edytuj | edytuj kod]Hadik został w 1764 gubernatorem Siedmiogrodu (Siebenbürgen), był przewodniczącym kongresu w Karłowicach. Po wycofaniu się konfederatów barskich, przez Barwinek przekroczył granicę Polski razem z oddziałami gen. Esterházyego dokonującymi rozbioru Polski w imieniu Cesarstwa Austrii, a w końcu w styczniu 1774 został gubernatorem Galicji, gdzie stacjonował z armią od lipca 1772. 14 maja 1774 został mianowany marszałkiem polnym[2].
Urząd gubernatora złożył już w czerwcu 1774. Później został Präsident des Hofkriegsrates w Wiedniu, i był nim aż do śmierci z małą przerwą, kiedy to w 1789 cesarz Józef II Habsburg powołał go na głównodowodzącego armii walczącej z Turcją. Zachorował jednak podczas oblężenia Belgradu i złożył dowództwo w ręce gen. Laudona. Hadik von Futak stał jednak przy łożu umierającego Józefa II, kilka tygodni przed własną śmiercią.
Andreas Hadik von Futak zmarł 12 marca 1790 w Wiedniu i został pochowany w Futaku. Pozostawił dziennik (Tagebuch), który stanowi cenne źródło historyczne.
W 1758 Hadik von Futak otrzymał odznaczenie: krzyż wielki Orderu Marii Teresy. W 1769 otrzymał od cesarzowej posiadłość Futak, a 26 maja 1771 otrzymał tytuł szlachecki von Futak.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Czasem Andrzej Hadig, zob. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1902. Lwów: drukarnia Władysława Łozińskiego, 1902, s. XXVI.
- ↑ Schmidt-Brentano 2006 ↓, s. 38.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Piotr Napierała, "Konflikt dwóch światów. Terezjańscy i józefińscy biurokraci w Galicji (1772-1790)", W: G. Pełczyński, K. Święcicki (red.), Polacy wobec wielości kultur. Wczoraj-dziś-jutro, KMB-Druk Gniezno 2009, s. 91-102. ISBN 978-83-61352-40-2
- Antonio Schmidt-Brentano: Kaiserliche und k.k. Generale (1618-1815). Wiedeń: Austriackie Archiwum Państwowe, 2006.
- M. Tyrowicz, Galicja od pierwszego rozbioru do Wiosny Ludów 1772-1849 – wybór tekstów źródłowych, Wrocław 1956.