Ohar
| Tadorna tadorna[1] | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
 Samiec | |||
 Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
ohar | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 w sezonie lęgowym siedliska całoroczne zimowiska | |||
Ohar[5], podgorzelec[6], kaczka norowa[6] (Tadorna tadorna) – gatunek średniego, przeważnie wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae). Nie jest zagrożony wyginięciem.
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Zamieszkuje Eurazję: wybrzeża Morza Północnego, Bałtyku i Morza Śródziemnego oraz pas od Morza Czarnego do północno-wschodnich Chin. W krajach na zachodnie i południu Europy oraz na Bliskim Wschodzie ohar jest ptakiem przeważnie osiadłym, w pozostałej części zasięgu – wędrownym. Zimuje w zachodniej i południowej Europie nad Morzem Śródziemnym, w północnej Afryce, na Bliskim Wschodzie, subkontynencie indyjskim i we wschodnich Chinach. Latem, podczas pierzenia, największe stada spotyka się na wybrzeżu Morza Północnego między ujściami Łaby i Wezery.
W Polsce skrajnie nielicznie gniazduje na wybrzeżu oraz w dolinach największych rzek, w tym Wisły i dolnej Odry wraz z przyujściowym odcinkiem Warty[7]. Dawniej gniazdował tylko na wybrzeżu, pierwsze lęgi w głębi kraju stwierdzono w latach 1972, 1989 i 1990; w kolejnych latach liczebność populacji na wybrzeżu malała, a w głębi lądu rosła i obecnie (2020) ta druga jest nieco wyższa[7]. W latach 2008–2012 liczebność krajowej populacji lęgowej szacowano na 110–150 par[8], w 2020 roku na 100–120 par[7]. Przelatuje w marcu–kwietniu i październiku–listopadzie. Na Helu znajdują się jego najstarsze lęgowiska.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Gatunek ten po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku Karol Linneusz w 10. edycji Systema Naturae. Autor nadał mu nazwę Anas tadorna. Jako miejsce typowe wskazał wybrzeża Europy[3][9][10]; w 1761 roku w Fauna Svecica ograniczył je do Szwecji[3][9]. Obecnie gatunek umieszczany jest w rodzaju Tadorna[5][11]. Nie wyróżnia się podgatunków[9][11].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Wygląd
- Barwne upierzenie pozwala na jego łatwą identyfikację. Dymorfizm płciowy jest słabo zaznaczony, samiec jest jedynie nieco większy. U nasady dzioba w okresie godowym samiec ma czerwoną narośl, zaś samica biały pas (obrzeżenie). Oprócz tego samica ma brunatną plamę na brzuchu i białe obrzeżenie rudego pasa na piersi. Poza tym obie płcie ubarwione jednakowo. Głowa i górna część szyi czarna z zielonym połyskiem (u samicy bardziej czarnobrązowa), dolna część szyi, spód ciała i grzbiet biały. W poprzek piersi biegnie szeroki, kasztanowobrązowy pas, wzdłuż piersi – czarny. W szacie spoczynkowej obie płci są jeszcze bardziej podobne, tylko samiec ma słabo zaznaczony pas wzdłuż piersi. Młode mają wierzch ciała brązowoszarawy, a spód brudnobiały. Upierzenie dorosłych osiągają jednak dopiero po 3 latach. Na skrzydle rudo-zielone lusterko.
- Wymiary średnie
- długość ciała ok. 58–67 cm[9]
długość skrzydła 28–36 cm[12]
rozpiętość skrzydeł 110–133 cm[9]
masa ciała samic 562–1250 g, samców 830–1500 g[9].
Ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]
- Biotop
- Preferuje wybrzeża mórz i słonych jezior przymorskich o piaszczystym wybrzeżu z rzadką roślinnością wydmową. W głębi lądu występuje na jeziorach słonych i słonawych na stepach lub półpustyniach, w Azji także na rzekach i słodkowodnych bagnach[4]. W okresie przelotów widuje się go w głębi lądu na stawach i dużych rzekach.
- Gniazdo
- Zazwyczaj znajduje się w jamie wykopanej przez samicę lub w norze króliczej, borsuczej albo lisiej[13] o głębokości do 4 m. Duża lisia nora może być zajęta przez 5 samic równocześnie. W przypadku braku nory zakłada lęg na powierzchni ziemi, dość często w rozbitych bunkrach, opuszczonych budowlach, szczelinach skalnych i starych grobach lub między kamieniami. Rzadziej gniazduje w dziuplach drzew i gęstych krzewach. Gniazdo może znajdować się do 3 km od brzegu. Jeśli jest to nora, to wysłana jest tylko puchem. Ohar wraca na tereny lęgowe parami w lutym i marcu.
- Jaja
- Jeden lęg w roku. Samica składa 6–18 kremowobiałych jaj[12]. Wysiaduje je sama, jednak dopiero po zniesieniu ostatniego.
- Wysiadywanie
- Jaja są wysiadywane przez okres 27 do 29 dni przez samicę, podczas gdy samiec znajduje się w pobliżu gniazda, czasem nawet pilnuje wejścia do nory[12].
- Pisklęta
- Opiekę nad młodymi sprawują oboje rodzice. Zaraz gdy pisklęta wyklują się i wyschną, rodzice prowadzą je nad wodę. Młode mają biały puch w ciemnobrunatne plamy.
- Pożywienie
- Głównie drobne bezkręgowce uzupełnione roślinami (szczególnie wodorostami). Żeruje na lądzie lub w płytkiej wodzie, gdzie gruntuje. Młode potrafią nurkować. Młode żywią się drobnymi robakami, skorupiakami, mięczakami, owadami wodnymi i rybami; tylko wyjątkowo jest to pokarm roślinny.
- Toki
- Podczas toków można zobaczyć zacięte gonitwy, wzajemne czyszczenie sobie piór i synchroniczne potrząsanie głowami.
- Głos
- Można usłyszeć jego szybkie „ga ga ga”, a w okresie godowym samiec wydaje gwiżdżące odgłosy „rhio”.
Status i ochrona
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody ohar nieprzerwanie od 1988 roku klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, mieści się w przedziale 625–750 tysięcy osobników (czyli około 415–500 tysięcy osobników dojrzałych płciowo). Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy[4].
W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą, wymaga ochrony czynnej[14]. Na Czerwonej liście ptaków Polski sklasyfikowany został jako gatunek narażony (VU)[7].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Tadorna tadorna, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Carboneras 1992 ↓, s. 592.
- ↑ a b c D. Lepage: Common Shelduck Tadorna tadorna. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-19]. (ang.).
- ↑ a b c Tadorna tadorna, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Tadornini Reichenbach, 1849-50 (wersja: 2021-04-05). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-07].
- ↑ a b ohar, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2019-11-09].
- ↑ a b c d Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
- ↑ T. Chodkiewicz i inni. Ocena liczebności populacji ptaków lęgowych w Polsce w latach 2008–2012. „Ornis Polonica”. 56, s. 149–189, 2015.
- ↑ a b c d e f Ch. Carboneras & G.M. Kirwan: Common Shelduck (Tadorna tadorna), version 1.0. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2021. DOI: 10.2173/bow.comshe.01. [dostęp 2021-05-08]. (ang.).
- ↑ K. Linneusz, Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis, wyd. 10, t. 1, Holmiae 1758, s. 122 (łac.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Screamers, ducks, geese, swans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-07]. (ang.).
- ↑ a b c Busse i in. 1991 ↓, s. 18.
- ↑ Makatsch Wolfgang: Ptak i gniazdo, jajo, pisklę, wyd. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1957, s. 93
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
- Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. II. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
- Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Tadorna tadorna (Ohar). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 124–127. ISBN 83-86564-43-1.