Nowy Pałac (Sanssouci)

Nowy Pałac (Sanssouci)

Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Brandenburgia
Miejscowość	Poczdam
Adres	Park Sanssouci
Styl architektoniczny	barokowy
Inwestor	Fryderyk II Wielki
Rozpoczęcie budowy	1763
Ukończenie budowy	1769
Położenie na mapie Niemiec Nowy Pałac (Sanssouci)
Położenie na mapie Brandenburgii Nowy Pałac (Sanssouci)
Położenie na mapie Poczdamu Nowy Pałac (Sanssouci)
52°24′04,3″N 13°00′56,9″E/52,401194 13,015806
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Nowy Pałac (niem. Neues Palais) – barokowy pałac w zachodniej części parku Sanssouci w Poczdamie.

Zbudowany w latach 1763-69 na zlecenie króla Prus Fryderyka II Wielkiego. Pierwotnie służył jako dom gościnny, w latach 1871-1918 pełnił funkcję rezydencji cesarskiej. Obecnie (2008) w pałacu mieści się muzeum, a dawne budynki gospodarcze zajmuje Uniwersytet Poczdamski.

Budowa pałacu rozpoczęła się w 1763, zaraz po zwycięstwie Prus w wojnie siedmioletniej. Nowa budowla miała świadczyć o potędze królestwa pruskiego. Nad projektem pałacu pracowali początkowo Johann Gottfried Büring (1723-1788)^[1] i Heinrich Ludwig Manger (1728-90). Wskutek licznych nieporozumień z królem, Büring odszedł, a nadzór nad pracami przejął w 1764 Karl von Gontard (1731-91). Von Gontard zajął się przede wszystkim projektowaniem pałacowych wnętrz. Nad projektem pomieszczeń gospodarczych i mieszkań dla służby (niem. Communs) pracował również francuski architekt Jean Laurent Le Geay (1710-1786). Pałac został ukończony po prawie siedmiu latach prac w 1769.

Barokowa rezydencja nie cieszyła się jednak sympatią Fryderyka II Wielkiego, który mawiał o niej fanfaronada. Rzadko pomieszkiwał w Nowym Pałacu, preferując Pałac Sanssouci. Rezydencja od początku miała służyć jako kwatera dla królewskich gości, którzy mieli tu do dyspozycji 200 komnat, 4 bawialnie oraz rokokowy teatr. W krótkich okresach pobytu, Fryderyk mieszkał w południowym skrzydle bocznym, w apartamencie królewskim, zwanym też apartamentem Fryderyka. Po jego śmierci w 1786 roku, pałac używany był bardzo rzadko, jedynie z okazji wielkich uroczystości.

W 1859 roku do pałacu sprowadził się z rodziną książę Fryderyk Wilhelm, późniejszy cesarz Fryderyk III. Podczas jego krótkiego 99-dniowego panowania (9 marca – 15 czerwca 1888), pałac otrzymał nazwę Friedrichskron. W tym czasie na terenie pałacu przeprowadzono szereg prac modernizacyjnych, m.in. zasypano fosę, zainstalowano ogrzewanie parowe, doprowadzono prąd elektryczny, a w poszczególnych apartamentach urządzono łazienki i toalety. W 1903 zainstalowano windę w północnej klatce schodowej. Do 1918 pałac był ulubioną rezydencją ostatniej pary cesarskiej Wilhelma II i Augusty Wiktorii.

Po rewolucji listopadowej, formalnej abdykacji Wilhelma II i po tym, jak książę Wilhelm ostatecznie zrzekł się praw do tronu w 1919, w pałacu urządzono muzeum. Wiele elementów wyposażenia przewieziono do rezydencji cesarza na wygnaniu w Haus Doorn w Holandii. Pod koniec II wojny światowej pałac został ograbiony przez żołnierzy armii sowieckiej. Obecnie cześć budynków (tzw. Communs) zajmuje Uniwersytet Poczdamski.

Nowy Pałac powstał w stylu barokowym, któremu król Fryderyk II pozostawał wierny wbrew nowej modzie na klasycyzm.

Pałac posiada trzy skrzydła. Trzypiętrowa fasada główna liczy 220 m, nad jej centralną częścią wznosi się 55-metrowa kopuła. Na jej szczycie znajdują się trzy gracje podtrzymujące symboliczną koronę Prus. Kopuła jest jedynie zewnętrznym elementem dekoracji, tzn. nie wieńczy żadnej sali. Podobne, lecz mniejsze kopuły z pozłacanymi orłami zdobią dachy jednopiętrowych budynków gospodarczych.

Ściany pałacu pomalowane są we wzór imitujący mur ceglany. Jedynie południowe skrzydło pałacu – tam gdzie przybywał Fryderyk II – posiada oryginalny mur z cegły. Jako że w czasie budowy dostawy cegieł były nieregularne, a łączenie cegieł różniących się wymiarami wymagało pracochłonnej i drogiej szlifierki, powstał mur o nieregularnej powierzchni, którą następnie pokryto stiukami i pomalowano we wzór imitujący mur ceglany.

Pałac oraz budynki gospodarcze zdobi ponad 400 figur z piaskowca. Rzeźby te wyszły spod dłuta, m.in. Johanna Petera Benckerta, Johanna Matthiasa Heymüllera oraz braci Johanna Davida i Johanna Lorenza Räntzów.

• 
  Nowy Pałac w parku Sanssouci
• 
  Nowy Pałac w parku Sanssouci
• 
  Nowy Pałac, widok od południa
• 
  Detal

Poza bogato wyposażonymi komnatami królewskimi, w pałacu znajdują się cztery sale bawialne: sala-grota, Galeria Marmurowa, Sala Marmurowa oraz Galeria Górna.

Projekt znajdującej się na parterze sali-groty przypisywany jest Karlowi von Gontardowi. Sala jest najprawdopodobniej wzorowana na sali-grocie z drezdeńskiego Zwingera, zaprojektowanej w 1712-23 przez Matthäusa Daniela Pöppelmanna. Ściany sali-groty wykładane są muszlami, szkłem, kwarcem i kamieniami półszlachetnymi, oddając charakter jaskini. Marmurową posadzkę zdobią wizerunki zwierząt i roślin morskich, sufit zaś, malowidło z 1806 r. przedstawiające postaci Wenus, Amora i Trzech Gracji (przypisywane Gottfriedowi Niedlichowi). Wokół sali rozmieszczone są liczne nisze skrywające posągi i fontanny. Z sufitu zwisają żyrandole z ciętego kryształu.

Na parterze po stronie południowej biegnie Galeria Marmurowa, która wiedzie do apartamentów królewskich. Galeria udekorowana jest w stylu rokoko fryderycjańskiego, zdobią ją białe marmury z Carrary i czerwone jaspisy. Naprzeciwko każdego z sześciu okien znajdują się lustrzane nisze. Sufit zdobią trzy malowidła Berhnarda Rodego, przedstawiające pory dnia: noc, poranek i południe oraz trzy kryształowe żyrandole. Galeria umeblowana jest obitymi skórą krzesłami z XVIII w., stolikami oraz naczyniami z materiału imitującego porfir egipski.

Bezpośrednio nad salą-grotą usytuowana jest Sala Marmurowa, największa z sal bawialnych, używana jako sala balowa i sala bankietowa. Sala wznosi się na wysokość dwóch pięter a jej ściany i posadzki wyłożone są marmurowymi płytami. Bogato złocony i rzeźbiony sufit jest na wysokości strychu pod wielką miedzianą kopułą. W jego środkowej części znajduje się malowidło Charlesa van Loo przedstawiające Hebe prowadzącą Ganimedesa na Olimp (1769). Rozmiary płótna wynoszą ok. 240 m². Ściany sali zdobią cztery monumentalne obrazy o tematyce mitologicznej, zamówione jeszcze przed wojną siedmioletnią. Przy pilastrach stoi 12 posągów przedstawiających ośmiu brandenburskich księży-elektorów oraz czterech cesarzy: Juliusza Cezara, Konstantyna, Karola Wielkiego i Rudolfa II. Z powodu błędów budowniczych popełnionych w fazie wykończeniowej, pomieszczenie często groziło zawaleniem. Fryderyk II naglił, by jak najszybciej oddać salę do użytku. Pracownicy szlifujący marmurowe posadzki, robili to w takim pośpiechu, że woda używana do szlifierki zalała drewnianą konstrukcję stropu. Spowodowało to gnicie belek i zawilgotnienie ścian.

Nad Galerią Marmurową biegnie Galeria Górna, która wystrojem nawiązuje do wczesnego klasycyzmu – nad drzwiami oraz na drzwiach znajdują się owalne medaliony, a bogato złocony sufit pokrywają girlandy białych i żółtych róż. Naprzeciwko okien galerii wisi sześć ogromnych włoskich obrazów barokowych. Z oryginalnego umeblowania pozostały jedynie sofy oraz trzy stoiki z mozaiką marmurową.

Po rewolucji listopadowej i zdetronizowaniu Wilhelma II, Republika Weimarska zezwoliła monarsze na wywiezienie mebli z pałacu do siedziby na wygnaniu w Haus Doorn w Holandii. Stąd też brak oryginalnego umeblowania w pokojach użytkowanych przez parę cesarską.

Teatr wkomponowano w pałac na życzenie Fryderyka II. Wnętrza teatralne zajęły dwa piętra skrzydła południowego. Salę urządzono w stylu rokoko, z przewagą kolorów czerwonego i białego oraz złoceń. Teatr nie posiada loży królewskiej – Fryderyk II oglądał przedstawienia siedząc razem ze swoimi gośćmi w trzecim rzędzie na widowni. Rzędy widowni ustawione są w półkole na wzór antyczny.

Po przeciwnej stronie cour d'honneur usytuowane są budynki gospodarcze, tzw. Communs, zaprojektowane przez Carla von Gontarda i Jeana Lauerentego Le Geaya w latach 1766-69. Utrzymane w tym samym stylu co pałac, mieściły kuchnię królewską, pomieszczenia dla ogrodników, straży i służby pałacowej. Liczne elementy ozdobne (kolumny, pilastry, kopuły, itd.) nie zdradzały gospodarczego charakteru budowli. Pomiędzy dwoma budynkami rozciąga się kolumnada, ozdobiona posągami i obeliskami. Budynki Communs zasłoniły widok na rozciągające się za pałacem bagna. W 1896 Wilhelm II wybudował przejście podziemne pomiędzy pałacem a Communs. Obecnie budynki zajmuje Uniwersytet Poczdamski.

Nowy Pałac znajduje się w zachodniej części parku Sanssouci przy głównej alei. W momencie budowy, pałac był zlokalizowany w ogrodzie barokowym. Obecnie park przypałacowy utrzymany jest w duchu parku angielskiego, zgodnie z projektem Petera Josepha Lennégo. Nieopodal znajdują się Świątynia Przyjaźni i Antikentempel.

• Gert Streidt, Klaus Frahm: Potsdam. Die Schlösser und Gärten der Hohenzollern. Kolonia: Könemann Verlagsgesellschaft mbH, 1996. ISBN 3-89508-238-4. (niem.). Brak numerów stron w książce
• Amtlicher Führer der Stiftung Preußische Schlösser und Gärten Berlin-Brandenburg: Das Neue Palais von Sanssouci. Poczdam: 2001. (niem.).Sprawdź autora:1. Brak numerów stron w książce