Historia Polski (Henryk Zieliński)

Wybuch wojny i pierwsze działania wojenne. Przesłanki dwóch „orientacji“ wśród polityków polskich (7). Naczelny Komitet Narodowy, Piłsudski, Legiony (11). Koncepcje Dmowskiego. Aktywiści, pasywiści (19). Przeciwko orientacjom na zaborców — orientacja na rewolucję (21). Niby-niepodległość, czyli akt 5 listopada 1916 r. (22). Grabież dobrze zorganizowana (26). Na drodze do umiędzynarodowienia sprawy polskiej. Rewolucja lutowa w Rosji (29). Wzrost aktywności politycznej społeczeństwa polskiego w 1917 r. (33) Rozczarowania aktywistów (35). W szeregach PPS i PSL „Wyzwolenie”. Plany „konsolidacyjne” (37). Ożywienie polityczne także w zaborze pruskim (39). W kręgu Rady Regencyjnej. Komitet Narodowy Polski w Paryżu (40). Rewolucja Październikowa i jej następstwa. Polacy w Rosji (41). Chełmszczyzna odstąpiona za zboże nacjonalistom ukraińskim (46). Państwa centralne u kresu sił (47). W społeczeństwie polskim u progu niepodległości (47).

Ogólna charakterystyka sytuacji i najważniejsze zadania (50). Zaczątki polskiej władzy państwowej. Lubelski rząd Daszyńskiego (55). Władza oddana w ręce Piłsudskiego (57) Dwa oblicza rządu Moraczewskiego (58). Zjednoczenie partii rewolucyjnych w Komunistyczną Partię Robotniczą Polski (62). Chłopskie nadzieje i niepokoje. „Republika tarnobrzeska” (65). Mobilizacja sił prawicy: zamach na rząd Moraczewskiego i jego upadek (66). Podstawowy konflikt epoki a miejsce Polski w Europie (68). Rząd Paderewskiego i pierwsze wybory sejmowe (70). Polityka w wojsku, wojsko w polityce (73)· Dziedzictwo rządów zaborczych i okupacyjnych (74). Palące problemy wyżywienia i rolnictwa (79). Rady Delegatów Robotniczych. Kongres Zjednoczeniowy PPS (82). Reforma uchwalona większością jednego głosu (86). Polityka wyczekiwania i polityka faktów dokonanych. Powstanie wielkopolskie (88). „Sprawiedliwy wyrok” paryskiej konferencji pokojowej (92). „Argumenty pisane krwią” (94). Plebiscyt i trzecie powstanie śląskie (96). Koncepcje „federacyjne” i „inkorporacyjne” (102). Konflikty z Ukraińcami i Litwinami a problemy „kordonu sanitarnego” (105). Opinia publiczna w Polsce i Europie wobec wojny z Rosją Radziecką (106). Obawy Piłsudskiego. Rokowania w Mikaszewiczach (107) Stanowisko Rady Najwyższej Sprzymierzonych. Ugoda z Pedurą (109). Wyprawa kijowska — i odwrót (109). Najbardziej krytyczne dni. Rada Obrony Państwa (111). Zmiana nastrojów w społeczeństwie. Kontrofensywa polska znad Wieprza (113). Pokój ryski i następstwa wojny (114).

Obszar, ludność, granice (116). Sytuacja w rolnictwie (117). Przemysł i komunikacja. Inflacja i jej następstwa (119). Podziały klasowo-warstwowe (122). Podziały narodowościowe i wyznaniowe (124). Ugrupowania i partie polityczne w pierwszych latach niepodległości ('126). Partie prawicy społecznej (127). Ruch ludowy (129). Ruch robotniczy (132). KPRP między I i II Zjazdem (134). Partie mniejszości narodowych (136).

Sojusze z Francją i Rumunią (142). Konstytucja marcowa (142). Antagonizmy i sprzeczności (143). Wybory parlamentarne 1922 r. (144). Wybór i zabójstwo Gabriela [426]Narutowicza — prezydenta Rzeczypospolitej (145). Nowy prezydent, nowy rząd (147). Pakt lanckoroński i rząd Chjeno-Piasta (148). Hiperinflacja. Masowe wystąpienia robotników krakowskich w listopadzie 1923 r. (149).

Program Grabskiego, pierwsze kroki, nowa waluta (154). Trudności i przeszkody na drodze reform (156). Polsko-niemiecka wojna gospodarcza. Napięcia w stosunkach z W. M. Gdańskiem (151). Konkordat z Watykanem (158). Nowa ustawa o reformie rolnej (160). KPRP i ruch rewolucyjny po II Zjeździe (161). Słowiańskie mniejszości narodowe i polityka państwa wobec nich (164). Mniejszość niemiecka a dążenia rewizjonistyczne republiki weimarskiej (169). Polska, Czechosłowacja, Związek Radziecki wobec niemieckiej ofensywy dyplomatycznej. Konferencja w Locarno (174).

Rząd Aleksandra Skrzyńskiego. Problem organizacji najwyższych władz wojskowych (178). Nowe trudności gospodarcze i komplikacje polityczne w sejmie (180). Wojsko w akcji. „Rewolucja bez rewolucyjnych konsekwencji” (183). Zamieszanie i rozczarowanie na lewicy, otwarcie ku prawicy (180). Kapitały obce. Rządy pomajowe a monopole i kartele (189). Dobra koniunktura. Budowa Gdyni (191). Dywersja i szykany wobec przeciwników politycznych (196). Pierwsze wybory pod sanacyjną kontrolą (198). Nowe ataki Piłsudskiego na sejm (199). Na arenie międzynarodowej po Locarno (200).

Pierwszy „rząd pułkowników” (202). Powstanie Centrolewu (203). Kryzys i bezrobocie (204). „Nożyce cen” i „ludzie zbędni” na wsi (207). Krakowski Kongres Centrolewu, Brześć i „wybory brzeskie” 1930 r. (209). Mechanizmy i cele dyktatury (213). Drogi i bezdroża działań opozycji antysanacyjnej (215). Zjednoczenie stronnictw ludowych (217). Na rewolucyjnym skrzydle ruchu ludowego (219). Trudne lata w KPP (220). Nowa fala i nowy charakter ruchów strajkowych w mieście i na wsi (224).

Zwycięstwo hitleryzmu w Niemczech (228). Ministra Becka polityka „równowagi” między Berlinem i Moskwą (231). Nowe konflikty w Gdańsku. „Wojna prewencyjna”? (232). Polsko-niemiecka deklaracja o nieagresji (232). Polityczna i wojskowa ekspansja faszyzmu w Europie i świecie (234). VII Kongres Międzynarodówki Komunistycznej — nowy etap walki ruchu rewolucyjnego z faszyzmem (245). Wygasanie kryzysu w Polsce (247). Kroki ku totalitaryzacji. Konstytucja kwietniowa 1935 r. (242). Śmierć Piłsudskiego. „Dekompozycja“ w obozie rządzącym (245). Ponowny przypływ ruchów strajkowych. Wielki strajk chłopski I937 r. (248). Trudna walka KPP o utworzenie antyfaszystowskiego frontu ludowego (250). Na pozycjach Centroprawicy: od „Frontu Morges” po Obóz Narodowo-Radykalny (252). Przegrupowania w obozie sanacyjnym: powstanie Obozu Zjednoczenia Narodowego (253). W obliczu narastającej groźby agresji hitlerowskiej (255). Problemy mniejszościowe w stosunkach polsko-niemieckich (255). Ciąg dalszy polityki „appeasementu”: sprawa Austrii, Litwy, Kłajpedy (257). Polityka „monachijska” i polityka Becka a prowokacje hitlerowskie w Czechosłowacji (258). Polska — następna ofiara agresji (261). Położenie gospodarcze Polski: zmiany na lepsze (263). W polityce mniejszościowej — twarda linia (267). W polityce wewnętrznej — uspokojenie (270). Rozwiązanie KPP (271). W obliczu bezpośredniego zagrożenia hitlerowskiego. Gwarancje brytyjskie dla Polski (272). Fiasko ostatniej próby ratowania pokoju (276). Nieustępliwość Polski — prowokacje i ultimatum Hitlera (277). Dysproporcja sił (280).

Podziały i dysproporcje (282). Położenie i życie robotników (285). Problemy mniejszościowe w klasie robotniczej (286). Uwarstwienie i hierarchia w łonie klasy robotniczej (287). Ogólny rozwój gospodarczy kraju a warunki bytu robotników (288). Budżet [427]rodziny robotniczej a minimum egzystencji; los bezrobotnych (291). Na drodze ku polepszeniu (293). Mieszkanie, zdrowie, wyżywienie, oświata w rodzinie robotniczej (295). Trudna droga do awansu społecznego i kulturalnego (299). Chłopi (300). Rozwarstwienie chłopskiego ubóstwa (300). Kilka uwag o chłopskim stylu życia, mentalności i obyczajowości (302). Zdrowie i higiena na wsi (306). Wąskie ścieżki dostępu do oświaty, kultury, awansu społecznego (307)· „Chłopskie” i „pańskie” w chłopskiej świadomości (310). Chłop a miasto, inteligencja, urząd, Kościół (312). Stare i młode pokolenie chłopów (314). W kręgu drobnomieszczaństwa (316). Miejsce i rola inteligencji (320). Tak zwane sfery gospodarcze, ziemiaństwo, arystokracja (327).

Przesłanki rozwoju kultury masowej (331). Oświata powszechna (332). Walka o charakter i oblicze ideowo-polityczne szkoły (335). Szkoła średnia, reforma „jędrzejewiczowska“ (336). Szkolnictwo wyższe (335). Prasa i czasopiśmiennictwo — tendencje rozwojowe (340). Orientacje ideowo-polityczne prasy polskiej (342). Rządy sanacyjne a wolność prasy (343). Prasa klerykalna i dewocyjna (345). Nierówne siły w prasowej konfrontacji (348). Czasopiśmiennictwo społeczno-kulturalne (350). „Boyszewickie” „Wiadomości Literackie” (353) Czasopisma prawicowo-nacjonalistyczne (354). W kręgu czasopism antyfaszystowskich (355). Czasopisma teoretyczno-polityczne (358). O niektórych czasopismach masowych (359). „Rynek czytelniczy” prasy i książki (361). Nowy instrument umasowienia kultury — radiofonia (305).

[1]

HENRYK ZIELIŃSKI HISTORIA POLSKI 1914-1939 OSSOLINEUM

 Henryk Zieliński urodził się w 1920 r. w Szembruczku k. Grudziądza. Dzieciństwo i lata szkolne upłynęły mu w atmosferze towarzyszącej działalności patriotycznej Polaków zamieszkujących pogranicze polsko-niemieckie, którą poznawał zarówno w domu, jak i w szkole (ojciec był nauczycielem w polskiej szkole, wuj zaś, ks. Bolesław Domański, był prezesem Związku Polaków w Niemczech).
 Po zdaniu matury w 1938 r. w Grudziądzu rozpoczął służbę wojskową w tamtejszym 64 Pułku Piechoty, a w rok później w czasie kampanii wrześniowej jako plutonowy podchorąży znalazł się na pierwszej linii frontu. Ranny w bitwie nad Bzurą dostał się do niewoli, spędzając niemal całą wojnę w niemieckich obozach jenieckich. Na początku 1944 r. po zwolnieniu z obozu przyjechał do Krakowa, gdzie rozpoczął studia na tajnym Uniwersytecie Jagiellońskim, które kontynuował po wojnie pod kierunkiem prof. Józefa Feldmana i prof. Kazimierza Piwarskiego. W lutym 1948 r. uzyskał dyplom magistra historii. Od 15 II 1949 r. na wniosek prof. Karola Maleczyńskiego został zatrudniony w charakterze starszego asystenta na Uniwersytecie Wrocławskim. Z uczelnią tą związał swe losy na trwałe: w 1951 r. uzyskał tytuł doktora, w 1955 r. został powołany na stanowisko docenta, w grudniu 1962 r. otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w styczniu 1971 r. profesora zwyczajnego. W latach 1970-1972 był profesorem Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
 Prof. Henryk Zieliński należał do tych historyków, których zainteresowania badawcze kształtowały się w dużym stopniu pod wpływem własnych doświadczeń życiowych. Pierwsze zainteresowania naukowe H. Zielińskiego ogniskowały się wokół losów Polaków mieszkających na obszarach historycznie polskich, przez kilka pokoleń walczących z germanizacją, którzy po I wojnie światowej przeżyli gorycz zawodu swych największych nadziei, zmuszonych decyzjami wersalskimi do pogodzenia się z losem poddanych obcemu panowaniu. Wśród bodźców skłaniających Henryka Zielińskiego do zajęcia się dziejami II Rzeczypospolitej były także własne przeżycia. Obserwowane oczami 19-latka tragiczne dni wrześniowe głęboko wryły się w pamięć, skłaniały do refleksji i do szukania poprzez badania historyczne odpowiedzi na pytania: czy można było ich uniknąć i czy politycy kierujący nawą państwową właściwie nią sterowali.
 Ostatnio prof. Zieliński zainteresował się szczególnie polską myślą polityczną XIX i XX w., występując z inicjatywą podjęcia gruntownych badań myśli politycznej naszego narodu, które poprzez szereg prac monograficznych posłużyłyby do opracowania pełnej syntezy historii tej myśli, wypełniając w ten sposób istniejącą lukę w naszej historiografii. Inicjatywa Profesora zaowocowała w postaci serii wydawniczej „Polska myśl polityczna XIX i XX w.”, której cztery tomy ukazały się w latach 1975-1980 pod jego redakcją (tom V znajduje się w druku).
 Nagła śmierć w nie wyjaśnionych okolicznościach prof. Henryka Zielińskiego 6 III 1981 r. nie pozwoliła mu podjąć pracy nad korektą niniejszej książki i wprowadzić zapowiedzianych uzupełnień, które umożliwiała zmieniona sytuacja po Sierpniu 1980 r.