ਨਕੁਲ

ਨਕੁਲ
ਨਕੁਲਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਇੱਕ ਪੇਂਟਿੰਗ।
ਨਿਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ
ਪਰਵਾਰ	ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਅਸ਼ਵਿਨਾ (ਰੂਹਾਨੀ ਪਿਤਾ) ਮਾਦਰੀ (ਮਾਤਾ) ਪਾਂਡੂ (ਪਿਤਾ) ਕੁੰਤੀ (ਮਤਰੇਈ ਮਾਂ) ਸਹਿਦੇਵ ਅਤੇ ਅਸ਼ਵਿਨ (ਜੌੜੇ ਭਰਾ) ਮਤਰੇਏ ਭਰਾ (ਕੁੰਤੀ) ਕਰਣ ਸੂਰਜਪੁੱਤਰ ਯੁਧਿਸ਼ਟਰ ਪੁਤਰ ਧਰਮਰਾਜ ਭੀਮ ਪੁਤਰ ਯੂਯੂ ਅਰਜੁਨ ਪੁੱਤਰ ਇੰਦਰ
ਜੀਵਨ-ਸੰਗੀ	ਦਰੌਪਦੀ ਕਰੇਨੁਮਤੀ [1]
ਬੱਚੇ	ਪੁੱਤਰ ਸਤਾਨਿਕਾ ਦਰੌਪਦੀ ਨਿਰਾਮਿਤਰਾ ਕਰੇਨੁਮਤੀ ਤੋਂ
ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ	ਕੌਰਵ (ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ)

ਨਕੁਲ ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜ ਪਾਂਡਵ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਚੌਥਾ ਪਾਂਡਵ ਸੀ। ਮਾਦਰੀ ਅਤੇ ਅਸ਼ਵਨੀ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਨਕੁਲ ਅਤੇ ਸਹਿਦੇਵ ਨੂੰ ਜੌੜੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਜਨਮ ਦਿਤਾ।^[2] ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ - ਪਾਂਡੂ ਅਤੇ ਮਾਦਰੀ ਦੀ ਜਲਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਇਸ ਲਈ ਜੁੜਵਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਤਰੇਈ ਮਾਂ, ਕੁੰਤੀ ਦੁਆਰਾ ਗੋਦ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਹਸਤਨਾਪੁਰ ਵਿੱਚ ਦ੍ਰੋਣ ਦੁਆਰਾ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।

ਆਯੁਰਵੇਦ, ਤਲਵਾਰਬਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਘੋੜੇ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਨਿਪੁੰਨ, ਨਕੁਲਾ ਨੂੰ ਮਹਾਭਾਰਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸੁੰਦਰ ਆਦਮੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਪਤਨੀਆਂ ਸਨ- ਦ੍ਰੋਪਦੀ, ਜੋ ਪੰਜ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਪਤਨੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਚੇਦੀ ਰਾਜੇ ਸ਼ਿਸ਼ੂਪਾਲਾ ਦੀ ਧੀ ਕਰੈਣੁਮਤੀ। ਯੁਧਿਸ਼ਠਰ ਦੇ ਰਾਜਸੂਈਆ ਲਈ, ਉਸ ਨੇ ਸਿਵੀਆਂ, ਰੋਹਿਤਕਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਾਜਵੰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ।

ਨਕੁਲਾ ਦੀ ਇੱਛਾ ਸੀ ਕਿ ਦਰੁਪਦਾ ਪਾਂਡਵ ਸੈਨਾ ਦਾ ਜਰਨੈਲ ਬਣੇ, ਪਰ ਯੁਧਿਸ਼ਠਰ ਅਤੇ ਅਰਜੁਨ ਨੇ ਧ੍ਰਿਸਤਾਦਯੁਮਨ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ।^[3]

ਇੱਕ ਯੋਧੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਨਕੁਲਾ ਨੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਜੰਗੀ-ਨਾਇਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਨਕੁਲਾ ਦੇ ਰੱਥ ਦੇ ਝੰਡੇ 'ਤੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਪਿੱਠ ਵਾਲੇ ਲਾਲ ਹਿਰਨ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਸੀ।^[4] ਨਕੁਲਾ ਸੱਤ ਅਕਸ਼ਹੁਨੀ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਦਾ ਨੇਤਾ ਸੀ।

ਜੰਗ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਨਕੁਲਾ ਨੇ ਦਸਾਨਨ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਬਚਾਈ ਤਾਂ ਕਿ ਭੀਮ ਆਪਣੀ ਸਹੁੰ ਪੂਰੀ ਕਰ ਸਕੇ।

11ਵੇਂ ਦਿਨ ਨਕੁਲਾ ਨੇ ਸ਼ਾਲਿਆ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਰੱਥ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

13ਵੇਂ ਦਿਨ, ਦ੍ਰੋਣਾਚਾਰੀਆ ਦੀ ਬਣਤਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਨੂੰ ਜੈਦਰਥ ਨੇ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ।

14ਵੇਂ ਦਿਨ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਕੁਨੀ ਨੂੰ ਹਰਾ ਦਿੱਤਾ।

15ਵੇਂ ਦਿਨ ਉਸ ਨੂੰ ਦੁਰਯੋਧਨ ਨੇ ਇਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਕ ਮੁਕਾਬਲੇ ਚ ਹਰਾਇਆ।

16ਵੇਂ ਦਿਨ ਉਸ ਨੂੰ ਕਰਨ ਨੇ ਹਰਾ ਕੇ ਬਚਾਇਆ। 17ਵੇਂ ਦਿਨ, ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਕੁਨੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪੁੱਤਰ, ਵਰਿਕਾਸੁਰ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਰਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਵਰਿਹਸੇਨਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਰੱਥ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਖੁਸ਼ਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ, ਅਰਜੁਨ ਉਸ ਦੇ ਬਚਾਅ ਲਈ ਆਇਆ। 18ਵੇਂ ਦਿਨ ਉਸ ਨੇ ਕਰਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਚਿਤਰਸੇਨਾ, ਸੱਤਿਆਸੇਨਾ ਅਤੇ ਸੁਸ਼ੇਨਾ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।

ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਯੁਧਿਸ਼ਠਰ ਨੇ ਨਕੁਲਾ ਨੂੰ ਉੱਤਰੀ ਮਦਰਾ ਦਾ ਰਾਜਾ ਅਤੇ ਸਹਿਦੇਵ ਨੂੰ ਦੱਖਣੀ ਮਦਰਾ ਦਾ ਰਾਜਾ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ।

ਕਾਲੀ ਯੁਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪਾਂਡਵ ਨੇ ਸਨਿਆਸ ਲੈ ਲਿਆ। ਆਪਣਾ ਸਾਰਾ ਸਮਾਨ ਅਤੇ ਬੰਧਨ ਤਿਆਗ ਕੇ ਪਾਂਡਵਾਂ ਅਤੇ ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਨੇ ਇੱਕ ਕੁੱਤੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਆਪਣੀ ਅੰਤਿਮ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ।

ਯੁਧਿਸ਼ਠਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ, ਸਾਰੇ ਪਾਂਡਵ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਸਵਰਗ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮਰ ਗਏ। ਨਕੁਲਾ ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਅਤੇ ਸਹਿਦੇਵ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਡਿੱਗਣ ਵਾਲਾ ਤੀਜਾ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਭੀਮ ਨੇ ਯੁਧਿਸ਼ਠਰ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਨਕੁਲਾ ਕਿਉਂ ਡਿੱਗਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਯੁਧਿਸ਼ਠਰ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਨਕੁਲਾ ਉਸ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ 'ਤੇ ਮਾਣ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੈ।

1. ↑ "The Mahabharata, Book 1: Adi Parva: Sambhava Parva: Section XCV". 16 ਜਨਵਰੀ 2010. Archived from the original on 16 ਜਨਵਰੀ 2010. Retrieved 10 ਸਤੰਬਰ 2020.
2. ↑ Gopal, Madan (1990). K.S. Gautam (ed.). India through the ages. Publication Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India. p. 73.
3. ↑ Menon, [translated by] Ramesh (2006). The Mahabharata : a modern rendering. New York: iUniverse, Inc. pp. 88. ISBN 9780595401888.
4. ↑ Menon, [translated by] Ramesh (2006). The Mahabharata : a modern rendering. New York: iUniverse, Inc. pp. 88. ISBN 9780595401888.