Friedrich Engels

 

 

Nasquèt a Barmen (Ren del Nòrd-Vestfàlia, avuèi Wuppertal) dins d'una familha d'idèas liberalas mai que moderadas, amb una fèrma leiautat al reialme de Prússia, e una fòrça devòta fe protestanta.

Lo paire de Friedrich Engels, tanben Friedrich Engels (1796-1860) se ne disiá.La siá maire Marie Elisabeth Franziska van Mauritian Haar (1797-1873) s'apelava.

Èra lo pater familias un pietista, valent a dire que ne cresiá a las valors tradicionalas de la religion crestiana protestanta mas n'èra subretot un adversari feron de tota (o quasi) forma de cultura que, coma no'n poirem mainar mai tard, serà aquò un element fondamental dins la genèsi de la pensada del jove Engels.

Èra lo cap d'una fabrica textila de Barmen e associat de l'entrepresa cotonièra Ermen & Engels, que possedissiá una filiala a Manchester.

Tanben n'avián d'una proprietats vitvinicòlas dins lo ròdol.

Malgrat las seunas idèas revolucionàrias, Engels poguèt totjorn comptar amb l'ajuda economica de la familha.

 

Subre d'ora, lo jove Engels demostrèt qualque talent poetic, mas son paire lo forcèt qu'anguèsse trabalhar per l'entrepresa e los negòcis familials.

Entre 1838 e 1841 ne faguèt a Bremen d'aprendís dins una entrepresa exportatritz.

Malgrat lo vèto del siu paire, contunhèt el de trobar. Que lo siu primièr tèxt publicat ne foguèt justament un poèma titolat Los Bedovins.
Lo s'estampèron d'efièch dins la Bremisches Unterhaltungsblatt, dins lo lor suplement literari, lo 16 de setembre de 1838.Lai se ne reclama el d'en Friedrich von Schiller(1759-1805), e critica lo dramaturg n'August von Kotzebue(1761-1819).

En aquela epòca, lo movement cultural e literari tudesc mai progressista èra lo de la Jove Alemanha ... Junges Deutschland que n'Heinrich Heine (1797-1856) ne foguèt lo representant pus famós e'n Karl Gutzkow(1811-1878) lo mentor del jove poèta.

A sonque 19 ans, publica dins lo Telegraph für Deutschland l'article titolat Letras de Wuppertal ont descriu las condicions miserablas de vida dels obrièrs del país nòrd-renan:

• ... " Aquel trabalh, lèumens acomplit dins de salas bassas, que lai los trabalhadors ne polsan fòrça mai carbòni que non pas oxigèn, e subretot tre l'edat de 6 ans, es fach coma a bèl esprèssi per li ne levar tot poder o tot gaug de viure. " (...)

Que los patrons, emai se ne pretendèssen cresents, religioses, crestians e pietistas, emplegavan per exemple de mainats per los pagar mens que non pas los sius fraires o paires o oncles (e ca... usw) ja emplegats pel meteis coarro.

Lo lor eissorbament fàcia a la cultura n'èra ademai un element tras qu'important dins la lor ideologia de classa.

Çò n'escriu lo quite Engels:

• ... " Es aicesta l'activitat dels pietistas de Wuppertal: es de fòrça mal comprene que ne siá tot aquò possible a l'epòca nòstra, e no'n sembla que quitament secas e bancs o atenencs de l'antic escurantisme li ne poiràn pas gaire gaire ni temps far lo contra al brivent tempestós del Temps. " (...)

Atal doncas se ne va anar el aluenhant mai que mai de la religion pairala...

Dins sa correspondéncia amb la siá sòrre Maria (1824-1901) o d'unes amics estudiants de teologia, atal Friedrich e Wilhelm Graber, çò ne ditz el estrambordat per la Revolucion de 1830 en França qu'es un afortiment de las idèas democraticas...:

• ... " Aquelas idèas ne son pas cap de caractèr demagogic o activista coma sovent li ne recastenan, mas se ne fondamentan sul drech natural de cada òme (...) participacion del pòble a l'administracion de l'Estat, dins un regim constitucional e puèi emancipacion dels josieus, abolicion de tota mena d'opression religiosa e de l'aristocracia de l'argent. " (...)

Mantuna lectura, de vejaires pro diferents, lo se van adralhar cap a l'afortiment de la siá pensada amai la siá ideologia, de nonent mas sens pus nat dobte...

Atal lo punt de vista d'en David Friedrich Strauß (1808-1874), l'autor de Vida de Nòstre Sénher, edicion critica ...Das Leben Jesu, kritisch bearbeitet, en 1835, e que se ne vei el dins los Evangèlis sonque mites e legendas sens cap fondamenta istorica...

Atal e tot parièr lo del filosòf crestian del sentiment religiós èime e tot viscut e sentit, ressentit, en Friedrich Schleiermacher...

Per fin finala n'abastar a una concepcion (e dins concepcion i a concèpte...) flamenòva de çò religiós, en tot ne creire amb lo còr, çò ditz, mas sempre amb un punt de vista critic que ne rebuta tostemps çò de ges acceptable per la rason.
Lo 8 d'octobre de 1839, li n'escriu al siu amic en Wilhelm Graber:

• ... " Ara ne soi un seguidor estrambordat d'en David Strauß, que ne soi armat amb casco e coirassa, e plan segur de ieu... malgrat tota la teologia vòstra, vo'n vòli ieu bastonar e tan plan que ne poiretz pas cap saber fins ont n'anar per vos amagar. " (...)

 

Ne contunha de collaborar amb mantun jornal, per exemple quitament lo Morgenblatt für gebildete Leser ...Jornal del matin per legeires cultivats de Stuttgart.

Dins lo Telegraph für Deutschland, ne contunha de far d'articles de contengut politic e social, coma las condicions de vida e trabalh dels obrièrs del ròdol d'Eberfeld mas tanben, en 1841, se n'interessarà a la Guèrra de liberacion alemanda contra Napoleon Ièr de 1813.
Lai presenta, que ja comença de ne solfinar alavetz la siá atirància per un estat fòrt que n'acabarà gaireben per impausar a Karl Marx, fòrça mai libertari fin finala sus aquel sicut, los "avantatges" per Alemanha que, segon el, representèron l'adopcion d'un Còde civil modèrne o l'emancipacion dels josieus, contra las estructuras encara arcaïcas e mzedievalas quasiben de la societat tudesca d'aquel temps.

Comencèt de s'interessar als autors revolucionaris e liberals coma Ludwig Börne, Karl Gatzkow e Heinrich Heine mas pro lèu, abandonèt aqueles pensaires per trobar sas idèas tròp vagas e drechistas e, aprèp èsser passat per l'Universitat de Berlin (1841-1842), de se far amb los sòcis dels Joves Hegelians d'esquèrra, que s'i comprenián Bruno Bauer e Max Stirner.

Èran un grop d'intellectuals progressistas, seguidors de la dialectica hegeliana.

Que lo progrès racional e lo cambiament istoric resultan segon Hegel, del conflicte entre punts de vista opausats. Lo sieu primièr atac foguèt contra los fondaments del cristianisme, que ja çò ne mencionèrem çai-sus, causa e encausa que convertiguèron Engels d'agnostic pro trantalhejaire qu'èra fins a ne venir atèu militant convençut.

Sens vertadièra formacion universitària, mas mercé al prestigi aquesit per una seria d'articles publicats a Bremen jol pseudonim de Friedrich Oswald, Engels capitèt d'èsser admés al cercle dels Joves Hegelians, ont coneguèt Karl Marx e s'amiguèt amb el.

D'un còp acabat son servici volontari d'una annada dins un regiment d'artilhariá a Berlin, la capitala del reialme de Prússia, en 1842, Engels coneguèt Moses Hess, que, segon el, la consequéncia logica de la filosofia hegeliana e de la dialectica èra e ne podiá sonque èsser lo comunisme.

Hess considerava Anglatèrra coma un fogal revolucionari a causa de son industrializacion avançada, lo seu proletariat creissent e sos frequents conflictes de classa.

N'èra ademai l'Empèri Britanic la primièra poténcia economica e industriala del mond e doncas crusòl pertinent de tota mena d'experiéncias o cambiaments culturals, economics, sociologics o politics, un vertadièr laboratòri de transformacion del present.

Aquò motivèt Engels a contunhar sa formacion laborala dins la fabrica que lo sieu paire teniá a Manchester.

 

 

En Anglatèrra, ont demorèt de 1842 fins a 1844, Engels menèt una dobla vida: trabalhar amb succès a l'entrepresa familiala e, en son temps liure, frequentar los cercles radicals e comunistas.

A Manchester coneguèt Mary Burns, una irlandesa de classa obrièra sens cap o gaire formacion, que se convisquèt amb ela sens çaquelà se maridar.

A la mòrt de sa companha, en (1863), Engels ne vendrà amic amb Lizzy, la sòr de Mary.

 

En 1844, Engels escriguèt dos articles pel Deutsch-Französische Jahrbücher ...Annuaris francoalemands, editat per Marx a París, ont i expausava los que serián mai tard los principis del marxisme: las contradiccions de la doctrina economica liberala fasián que lo sistèma basat en la proprietat privada condusiriá a un mond dividit entre milionaris e paures.

Per consequent, la revolucion menariá a l'eliminacion de la proprietat privada e a la reconciliacion de l'umanitat amb la natura e amb ela meteissa.

En 1845, Engels publiquèt Die Lage der arbeintenden Klasse in England ...De las condicions de la classa obrièra en Anglatèrra) e escriguèt tanben amb Marx Die deutsche Ideologie ...L'ideologia alemanda.

La collaboracion de Engels amb Marx, establida depuèi 1844, portèt a la publicacion del Manifèst der kommunistischen Partei ...Manifèst del partit comunista, que, siaga òbra principalament de Marx, reculhissiá çaquelà fòrça idèas ja exprimidas per Engels dins Grundsätze des Kommunismus ...Principis del Comunisme, escrich en 1847.

Los articles apareguts dins The New York Tribune entre 1851 e 1852, signats per Marx èran, en realitat, de Engels, que los publiquèt jos lo sieu nom amb lo títol Revolution and Counter-Revolution in Germany in 1848 ...Revolucion e Contra-revolucion en Alemanha en 1848. Marx demandava a Engels que li esclariguèsse de questions d'economia, sustot en tèmas de gestion empresariala.

 

Engels menèt a tèrme una vulgarizacion del primièr volum de Das Kapital (Lo Capital), (e lo sol fin finala que Marx ne contarotlèt l'edicion), paregut en 1867 e reeditat en 1873.

Après la mòrt de Karl Marx en (1883), Engels, vengut la principala autoritat de la pensada marxista, completèt los volums segond e tresen de Das Kapital, en tot se ne basar suls borrolaires manuscrits de Marx.

Se moriguèt a Londres en 1895, sens aver agut cap enfant.

• veire bibliografia dins l'article Karl Marx...

• •  
• (ca) Òbras d'en Friedrich Engels e'n Karl Marx en catalan sul sit Archiu Internet del Marxisme
• (it) Òbra d'en Friedrich Engels e'n Karl Marx en italian sul sit Archiu Internet del Marxisme
• (en) Òbra d'en Friedrich Engels e'n Karl Marx en anglés sul sit Archiu Internet del Marxisme

• Fichièr:Voideo.jpg

• [1]

• • sus YouTube... mai de 5850 documents subre en Friedrich Engels en picar coma clau Friedrich Engels