Assemblada Nacionala (França)

 

La primièra Assemblada Nacionala Francesa, apelada Assemblada Nacionala Constituenta o pus simplament Constituenta, foguèt proclamada a Versalhas pels deputats del Tèrç Estat, un mes aprèp l'acamp dels Estats Generals, lo 17 de junh de 1789. Seguèt primièr al palais de l'Arquevescat de París abans de s'installar al Manège adjacent al palais de las Teulariás.

Los deputats decidisson d'elaborar una constitucion que limita los poders del monarca. La sobeiranetat s'exercís d'ara endavant pel mejan dels representants del pòble.

L'Assemblada Legislativa instaurada per la Constitucion de 1791 (elaborada aprèp la fugida e l'arrestacion a Varennes del rei los 20 e Mes invalid (de junh de)), compausada de 745 deputats elegits per dos ans al sufragi censitari e indirècte (los electors del « primièr gra », diches tanben ciutadans « actius », son totes los òmes de mai de 25 ans que pagan un impòst o cens egal a la valor de tres jornadas de trabalh ; elegisson los electors del « segond gra » que devon èsser proprietaris, locataris o borièrs d'un ben foncièr o immobiliari que lo revengut atenh un montant fixat e qu'elegisson a lors torns los deputats), vòta los « decrets » (noms balhats alara als tèxtes legislatius abans que sián oficialament promulgats pel rei, venent alavetz de leis) e l'impòst, fixa lo budget de l'Estat, ratifica los tractats e declara las guèrras. Ten sesilha totjorn al Manège. Lo rei dispausa pas pus que d'un dret de vèto suspensiu. L'Assemblada pòt pas èsser dissòuta. Los ciutadans que pòdon pas votar, diches ciutadans « passius », son entre 2 e 3 milions contra 4,3 milions d'electors del « primièr gra » e una populacion totala d'aperaquí 24 milions d'abitants^[1]. Lo sufragi censitari es alara vigorosament criticat pel Club dels Jacobins que ja defendiá lo sufragi universal^[2]. La sola Assemblada que foguèt alara elegida se compausava a drecha de dissidents moderats del Club dels Jacobins, favorables a una monarquia constitucionala : lo Club dels Feuillants (que sos membres oscillèron entre 160 e 264 deputats), a esquèrra dels 136 revolucionaris radicals favorables a un afebliment total de las prerogativas del rei e quitament a l'establiment d'una republica. Aquestes son partejats entre doas tendéncias : al centre-esquèrra, la Gironda (republicans moderats) ; a l'extrèma esquèrra, la Montanha, compausada notadament pel Club dels Jacobins e encara mai radical e « populista », lo Club dels Cordelièrs. Lo centre, compausat de 345 deputats divèrs oscillarà entre las doas tendéncias, acabant per aportar son sosten a l'esquèrra. Una confrontacion comença alara entre l'Assemblada Legislativa e lo rei que refusa d'èsser embarrat dins un simple ròtle constitucional d'espectator e utiliza atal son drech de vèto mantun còp (notadament contra lo decret del 26 de mai de 1792 que decidiá la deportacion dels eclesiastics « refractaris » a la constitucion civila del clergat, o contra la levada de 20 000 federats a París, entraïnant alara un soslèvament novèl a París lo Mes invalid (de junh de) dels Sans-culottes qu'envasisson las Teulariás per forçar lo rei a levar son vèto). Finalament, en seguida del manifèst mandat pel duc de Brunswick a París lo 1 d'agost de 1792 al nom de l'emperaire d'Àustria e del rei de Prússia e apelant, jos pena de represalhas grèvas, los revolucionaris a se ne prene pas a la familha reiala, l'Assemblada Legislativa vòta la destitucion del rei e la fin de la monarquia lo 10 d'agost de 1792. La primièra temptativa d'establir una monarquia constitucionala a fracassat, fauta d'una vertadièra separacion e d'un bon equilibri entre los poders.

Après la casuda de la monarquia lo 10 d'agost de 1792, una assemblada novèla elegida al sufragi universal (en fach restrench, sols los òmes de mai de 21 ans, que demòran en França dempuèi mai d'un an e que vivon de lors revenguts podián votar) es instaurada, e pren lo nom de Convencion Nacionala, o pus simplament Convencion, a l'instar dels independentistas americans qualques ans de per abans. Es compausada oficialament al despart de 782 deputats mas, a una epòca ont es pas aisit d'abandonar tota activitat professionala e de se desplaçar cap a la capitala, l'abstencion es plan fòrta e i aguèt rarament mai de 350 presents pendent las sesilhas^[3]. S'i opausan a l'origina los Girondins (environ 160 elegits, pro moderats, majoritàriament eissits de la borgesiá provinciala estacada a las libertats individualas e mefisants a prepaus de la populacion parisenca, desiran pas metre en plaça de mesuras radicalas e excepcionalas e mai se son estacats als ideals de la Revolucion) e los Montanhòls (prèp de 200, unissent los Jacobins mai radicals, dont Maximilien de Robespierre que deven lor figura principala, e los Cordelièrs, que lor figura principala es Georges-Jacques Danton que vòlon defendre la Revolucion a tot prètz e doncas metre en plaça las mesuras excepcionalas que s'impausan). Entre los dos, i a coma jos la legislativa un grop centrista, apelat Plana, que domina l'Assemblada. Sesent d'en primièr totjorn al Manège puèi, a partir del 9 de mai de 1793, al Palais de las Teulariás, es encargada d'elaborar una constitucion republicana. La primièra, votada e promulgada lo Mes invalid (de junh de) a l'iniciativa dels Montanhòls, es dicha Constitucion de l'an I e consacra un regim d'assemblada ont totes los poders son acampats entre las mans d'un Parlament monocameral elegit al sufragi universal dirècte cada an que a sol l'iniciativa de las leis e las vòta, acompanhada en aquò pel pòble que pòt exprimir sa votz per referendum. L'executiu, constituit d'un conselh de 24 membres, fa pas qu'executar las decisions d'aquesta Assemblada sens aver cap de presa sus ela. Pasmens, dins un contèxte de guèrra amb las poténcias monarquicas d'Euròpa e amb l'installacion de la Terror, la Convencion Nacionala decidís lo Mes invalid (d'agost de) que l'aplicacion d'aquesta Constitucion seriá suspenduda fins que la patz siá restablida, çò qu'arribèt pas abans la casuda dels Montanhòls e de Robespierre. La Constitucion de l'an I serà doncas jamai aplicada.

En setembre de 1795, la Constitucion de l'an III parteja lo poder legislatiu entre doas cambras : lo Conselh dels Cinc Cents (qu'es la primièra cambra legislativa francesa que se vei afectar lo palais Borbon ; çaquelà, fauta d'una sala per las sesilha pron granda per aculhir los 500 deputats, s'installèron dins l'Irangeria del castèl de Saint-Cloud), que discutan de las leis, e lo Conselh dels Ancians (250 membres d'almens 40 annadas que son al palais de las Teuleriás), que las vòta e elegís los Directors. Aquestas doas cambras son elegidas per tres annadas, renoveladoiras per tèrç cada an, al sufragi censitari, e acara lo Directòri, poder executiu compausat de cinc membres o Directors. Aqueste regim, caracterizat per una fòrta instabilitat politica e una corrupcion largament espandida, es mes a bas pel còp d'Estat del 18 brumaire del general Napoleon Bonaparte, lo Mes invalid (de novembre de) (18 brumaire An VIII). A partir d'aquesta data, e dinca 1830 practicament (e mai dinca 1848), lo poder legislatiu es largament subordenat a l'executiu.

 

Napoleon Bonaparte bastís alara, amb l'Abat Sieyès, la Constitucion de l'an VIII, promulgada lo 22 frimaire An VIII o 15 decembre 1799. Establís lo Consolat e consacra un regim personal al profièch de Bonaparte. L'essencial dels poders tòrna aqueste còp a l'executiu compausat de tres Cònsols nomenats per dètz ans e indefinidament reeligibles pel Senat conservador, lo mai important es lo Primièr cònsol (Napoleon Bonaparte) que prepausa e promulga las leis, nomena e remanda los ministres e foncionaris e n'es responsable davant degun. Los dos autres cònsols pòdon donar pas qu'un vejaire. L'executiu es segondat siquenon pel Conselh d'Estat (installat d'en primièr al palais de Luxemborg amb lo Senat conservador puèi al palais de las Tuileries amb lo Primièr cònsol), assemblada juridica purament tecnica nomenada pel primièr cònsol a partir de la lista nacionala de candidats causits al sufragi universal masculin pel pòble. Lo legislatiu es doncas fòrtament amputat de sa principala prerogativa, l'iniciativa de las leis qu'es carga del primièr cònsol amb l'ajuda del Conselh d'Estat, e es devesit entre un Tribunal (al Palais Reial) de 100 membres elegits per 5 ans (renovelador per 1/5^ena cada an) pel Senat conservador a partir de la lista nacionala e que discutís de las leis sens las votar, d'un Còrs legislatiu (al palais Borbon) de 300 membres elegits del meteis biais que pel Tribunal e que ele, vòta los projèctes de lei sens los discutir, e lo Senat conservador (al palais de Luxemborg) que verifica la constitucionalitat dels actes administratius e de las leis, que elegís los membres del Còrs legislatiu e del Tribunal a partir de la lista nacionala e mai los jutges de cassacion e los comissaris a la comptabilitat. Compausat de 80 membres d'almens 40 ans que 60 son nomenats pel Primièr cònsol e los 20 autres son cooptats, lo Senat conservador aurà lèu practicament l'iniciativa de las leis en redigissent los tèxtes legislatius sonats senatus-cunsulte.

Lo del 16 thermidor An X (Mes invalid (d'agost de)) establís la Constitucion de l'an X que fa de Napoleon Bonaparte lo Primièr cònsol a vida : nomena sol e sens vejaire los senators, pòt dissòlvre lo Còrs legislatiu e lo Tribunat, a lo drech de gràcia, pòt signar sol los tractats mentre que lo sufragi universal es remplaçat pel sufragi censitari.

Un autre senatus cunsulte organic del 28 floréal An XII (17 de mai de 1804) establís la Constitucion de l'an XII aprovada per plebiscit lo 6 de novembre de 1804 qu'organiza lo Primièr Empèri a partir de las institucions existentas. Sul plan del legislatiu, la sola diferéncia demòra que lo poder del Senat aumenta encara un còp sus las autres cambras: doas comissions son creadas en son sen, d'en primièr la comission de la libertat individuala qu'es encargada d'examinar las arrestacions arbitràrias, e la comission de la libertat de la premse destinada a vigilar los abús de la censura. Mas aquelas comissions pòdon pas que mandar de vejaires, sens sanction possible, als ministres.

Aprèp l'abdicacion de Napoleon Ièr a Fontainebleau lo Mes invalid (d'abril de), Loís XVIII tòrna a París lo 3 mai de 1814 e comença alara la Primièra Restauracion. S'opausan alara los que vòlon servar los aquistes de la Revolucion Francesa e atal metre en plaça un regim monarquic mas constitucional e parlamentari, e los emigrats tornats en França que vòlon, eles, un vertadièr retorn al Regim Ancian e una contrarevolucion. Lo rei tròba un compromés en autrejant la Carta de 1814, lo Mes invalid (de junh de), aprèp aver refusat lo projècte de Constitucion, dich « de las Rentas », preparat pel Govèrn provisòri e lo Senat. Evita atal lo nom de Constitucion, en reprenent lo tèrme de Regim Ancian qu'es la Carta, mentre qu'en practica n'aja la substància. Es inspirada del modèl anglés en aparéncia : lo poder legislatiu es alara repartit entre doas cambras, una Cambra dels pars que sos membres son nòbles, nomenats pel rei a vida, de biais ereditari o pas, e una cambra bassa, la Cambra dels Deputats dels departaments, generalament apelada Cambra dels Deputats, que sos membres devon èsser elegits per cinc ans (renovelable per cinquen cada an) al sufragi censitari. Discutisson las leis e sustot vòtan l'impòst. Los ministres pòdon èsser causits demest los membres del Parlament, pòdon èsser meses en acusacion davant la Cambra dels Deputats. Los deputats dispausan tanben del drech d'adreça als ministres. Mas an pas, en fach cap de poder de contraròtle dirècte sus l'autoritat del rei o de sos ministres, e pòdon pas renversar lo govèrn, mentre que lo sobeiran nomena lo president de la Cambra e pòt dissòlvre la Cambra dels Deputats. Enfin, la dobertura e la tampadura de las sesilhas parlamentàrias son decididas pel rei solet. Lo retorn de Napoleon en França lo 1^èr de  març de 1815, que marca lo començament dels Cent Jorns, empacha temporàriament la mesa en aplicacion de la Carta.

Quand tòrna al poder, Napoleon sap que pòt pas restablir las institucions imperialas talas coma existissián jol Primièr Empèri. Demanda alara a un liberal, e un de sos ancians opausants, Benjamin Constant, de redigir l'Acte Addicional a las Constitucions de l'Empèri de 1815, adoptat per plebiscit lo 1^r de junh de 1815, que s'inspira fòrça de la Carta de 1814. Lo poder legislatiu es exercit per l'emperaire e lo Parlament qu'es compausat de doas Assembladas, la Cambra dels Pars inspirada de la de la Carta de 1814 e compausada de membres ereditaris nomenats per l'emperaire, e la Cambra dels Representants elegida per 5 ans al sufragi censitari. Los ministres son penalament responsables davant aquesta cambra. Las doas cambras sièràn pas que del 3 de junh al Mes invalid (de julhet de) en seguida a la desfacha de Napoleon a Waterloo lo Mes invalid (de junh de).

Loís XVIII torna a París per s'establir sul tròn, aqueste còp de biais definitiu, lo 8 de julhet de 1815. Fa alara aplicar la Carta de 1814, un peu modificada (subretot l'abandon dels Pars per la vida al profièch dels Pars ereditaris que compausa d'ara enlà sols la Cambra dels Pars). Las primièras eleccions de la Cambra dels Deputats se debanan los 14 d'agost e lo 22 d'agost de 1815, e la Cambra comença de téner sesilha lo 7 d'octobre de 1815 al Palais Borbon (alara qu'aquel aviá estat tornat de drech a son constructor e primièr proprietari, lo prince de Condé, aquel, en fach, recuperèt per ne gausir personalament, pas que l'Hôtel de Lassay alara que loga lo palais a la Cambra dels Deputats « per un balh de tres ans »^[4], fina a que l'Estat aqueriguèt fin finala lo palais en 1827). Aquela primièra Cambra s'escaissará la « Cambra introbabla » per Loís XVIII perque sobreot compausada d'Ultras-reialistas que vòta de leis plan reaccionàrias e buta lo govèrn a sosténer la Terror Blanca contrarevolucionària que se met alara en plaça en França. Ensaja subretot de metre en plaça de corts prevostalas o de bandir totes los Convencionals que avián votat la mòrt de Loís XVI en 1793 (los regicids). Lèu impopulara, es dissolguda per Loís XVIII lo 5 de setembre de 1816.

Ensegida, los constitucionals moderats e los liberals forman una majoritat a la Cambra e sostenon la politica liberala del duc de Richelieu e del duc Decazes. Coma la Lei Laîné del 5 de febrièr de 1817 que simplifica lo mòde d'escrutinh de la Cambra dels Deputats que es renovelada d'ara enlà per tèrç cada annada e los electors reünits dins un collègi unic acampat al capluòc del departament, pr'amor de limitar los representants locals de las tendéncias ultras e favorizar atal l'eleccion de liberals. Mas aquel periòde dura pauc: aprèp l'assassinat del Duc de Berry, nebot de Loís XVIII e 2Modèl:D dins l'òrdre de succession al tròn, lo 13 de febrièr de 1820, los Ultras tornan en fòrça ligant una partida dels moderats. Fan votar la lei dicha del vòte doble lo 12 de junh de 1820, que reforma encara lo còrs electoral e aqueste còp en lor favor. A contrari del collègi unic creat per la Lei Laîné de 1817, d'ara enlà una distincion al quita sen de las classas censitàrias que pòdon votar. Lo quart mai impausat vòta atal un primièr còp, coma totes los autres electors, al sen del collègi d'arrondiment qu'envia 258 deputats sus 430 a la Cambra, puèi un segond còp e aqueste sols dins lo collègi de departament qu'elegís los 172 autres deputats. Aquò favoriza doncas las franjas mai fortunadas, mai favorablas als Ultras. E en efièch, a las eleccions de novembre de 1820, aquestes darrièrs obtenon una victòria larga. Dissolguda en decembre de 1823, la Cambra demora pasmens dins las mans dels Ultras per la seguida e lor dominacion culmina jol reialme de Carles X (1824-1830) e del seu ministre Joseph de Villèle (President del Conselh de 1822 a 1828).

Pasmens l'oposicion liberala tròba pendent aquel periòde totjorn mai de vòtes, e mai d'una reformas reaccionàrias de Villèle son rebutadas per la quita Cambra dels Pars. Faguèt d'eleccions anticipadas en novembre de 1827, que perdèt al profièch dels liberals aliats als moderats menats per Chateaubriand. Es alara lo segond còp que los liberals contraròtlan la Cambra, e lo primièr còp vertadièrament que se deu de jogar un ròtle major perque opausada a las posicions politicas quitament del rei que deu d'ara enlà compausar amb aquela majoritat e lo govèrn que ne ressortís menat pel liberal Jean-Baptiste Sylvère Gay, vescomte de Martignac. Mas Aquel, leu criticat pels Ultras e per los liberals, que li repròchan d'anar tròp luènh, deu se retirar en 1829 e, malgrat la majoritat que es totjorn moderada e liberala, lo rei nomena coma President del Conselh l'Ultra Polignac. Lo rei e la Cambra entrent alara en conflicte dirècte que culmina amb la signature per 221 deputats sus 402 d'una pétition contra la politica reiala, dicha Adreça dels 221, lo Mes invalid (de març de). Lo rei dissòlv la Cambra, mas los liberals i obtenon una majoritat encara mai fòrta, aqueste que provòca lo rei per establir los quatre Ordenanças de Saint-Cloud del 25 de julhet de 1830 que constituís un vertadièr còp de fòrça monarquista: supression de la libertat de la premse, dissolucion tornarmai de la Cambra, reduccion del còrs electoral sonque a las personas tocadas per la contribucion fonzièra e organizacion de novèlas eleccions per setembre. Los deputats son d'en primièr passius, mas davant l'agitacion iniciada pels mitans populars e Republicans que lançan alara la Revolucion dicha de las « Tres Gloriosas » (27, 28 e 29 de julhet de 1830), Aquela es lèu recuperada pels membres de la Cambra que, e mai liberals e opausats al rei, vòlon restablir l'òrdre public e vòlan pas tornar a una Republica. Demandèron alara al duc Loís Felip d'Orleans, qu'ils nomme luòctenent general del reialme lo 31 de julhet de ((1830]].

Lo nòu luòctenent-general encarga lo deputat liberal Louis Bérard de prepausar una reforma prigonda de la Carta de 1814, qu'es debatuda puèi votada per la Cambra dels Deputats entre los 6 e Mes invalid (d'agost de), abotissent a çò qu'es nomenat generalament la Carta de 1830.

Per çò qu'es del poder legislatiu, lo rei pòt pas mai legiferar per ordonanças e l'iniciativa de las leis es d'ara enlà partejada entre lo rei e lo Parlament. La Cambra dels Deputats, que pòrta d'ara enlà aquesta denominacion e non mai, coma de per abans, aquesta de Cambra dels Deputats dels departaments, es elegida per blòc per un mandat de cinc ans, los atges d'eligibilitat (30 ans al luòc de 40) e d'electorat (25 al luòc de 30) son totes dos rabaissats. E mai, lo cens n'es mai fixé per la Carta mas per la lei electorala, e lo president de la Cambra n'es mai nomenat pel rei mas elegit per los deputats.

La Carta consacre doncas una monarquia electiva car aqueste son los deputats que confient lo poder a Loís Felip d'Orleans, e contractuala car per accedir al tròn aqueste darrièr deu al prealable acceptar la novèla Carta que n'es doncas mai vista coma una concession unilaterala faita pel sobeiran a sos subjèctes, coma en 1814. Atal, lo Mes invalid (d'agost de), lo duc d'Orleans prèsta jurament a la Carta e ven rei dels Franceses jol nom de Loís Felip I^èr.

Aqueste nòu regim aviá tot en teoria per devenir una monarquia parlamentària a l'anglesa, aqueste que semble d'alhors èsser en partida lo cas dins las premières annadas amb la quita aparicion a la Cambra d'un bipartitisme entre lo partit del Movement, reformista e favorable a una politica d'ajuda a las nacionalitats (menat per Jacques Laffitte), e lo partit de la Resisténcia o de l'òrdre, conservator e partesan de la patz amb l'Euròpa (menat sustot per Casimir Perier).

Lo Movement es d'en primièr al poder amb lo govèrn de Jacques Laffitte de novembre de 1830 a març de 1831, puèi es al torn de la Resisténcia amb lo govèrn de Casimir Perier de març de 1831 a mai de 1832. Après aquesta succession al cap del govèrn dels dos leaders dels camps opausats a la Cambra, e qu'a Loís Felip li agrada pas gaire, aqueste darrièr se pòt apiejar sus d' òmes de fisança, nomenats « illustras espadas », coma lo marescal Soult que s'entorna de « talents superiors » eissits dels dos camps : Adolphe Thiers qu'anima lo centre-esquèrra moderat del partit del Movement, lo duc de Broglie o François Guizot que forman lo camp dels doctrinaires al sen de la Resisténcia.

L'oposicion es alara sustot formada per qualques republicans e dels legitimistas mas sustot per l'oposicion dicha « dinastica » d'Odilon Barrot que es favorable al partit del Movement e al regim mas totalament opausat al partit de la Resisténcia e que forme alara la esquèrra a la Cambra.

Enfin, a partir de 1834 emergís un « Tèrç-Partit » que, fòrt de 300 deputats, es generalament aligat a la majoritat mas sert de partit pivòt e s'aliga momentanèament a l'oposicion dinastica, en entraïnant una vertadièra valsa dels ministèris entre 1834 e 1835. E mai en mai de voses s'elèvan per abotir a un vertadièr parlamentarisme, ont lo govèrn ne procediriá pas d'una aligança d'òmes de fisança del rei mas relevariá de la majoritat a la Cambra. Lo rei se resigna finalament a aquesta solucion amb lo govèrn de Victor de Broglie, de març de 1835 a febrièr 1836 que repausa sul triumvirat Broglie - Guizot - Thiers e sus l'aligança d'ara enlà consomida entre lo centre-esquèrra e los doctrinaires. Puèi, aprèp la casuda del duc de Broglie, lo rei se desbarrassa dels doctrinaires e joue sul Tèrç Partit en vista de neutralizar lo centre-esquèrra d'Adolphe Thiers que forme alara lo govèrn, per melhor tornar apuèi a un ministèri que pòt mai aisidament manipular e que confia a comte Molé, òme de cors que voliá veire arribar a la presidéncia del conselh dempuèi un certan temps.

Mas a las eleccions de 1839, un nòu descopatge se fa veire a la Cambra en foncion de la politica del govèrn : una coalicion d'oposicion a Aqueste, formada pel partit del Movement (a l'encòp lo centre-esquèrra de Thiers e l'oposicion dinastica d'Odilon Barrot), los doctrinaires (Guizot), lo Tèrç partit e dels Republicans, rempòrta la victòria amb 240 sètis sus 459 contra 199 als membres del partit de la Resisténcia e als moderats favorables al govèrn (apelats los Conservators ministerials). Mas aquesta coalicion opausada a Molé capita pas de se metre d'acòrdi per metre sus pè un govèrn, e lo rei tente torn a torn d'apelar tornarmai Soult per reformar l'ancian triumvirat de las annadas 1832-1834, puèi confie lo govèrn a Thiers e al centre-esquèrra en 1840 per finalament se virar en octobre 1840 cap als doctrinaires e Guizot que se son aligats als Conservators del comte Molé que refòrma atal l'unitat del partit de la Resisténcia. Guizot es pas President del Conselh abans 1847 (abans ele, s'agís de Soult encara un còp), mas es bèlament el lo novèl òme fòrt, e atal fins a 1848.

Mas es sustot al profièch del rei que sa politica se fait, la Monarquia de Julhet perdent de mai en mai son aspècte parlamentari per se recentrar sus l'autoritat reiala. Guizot s'acarna a voler preservar lo regim e protegir los proprietaris, e refusa l'alarguiment del còrs electoral apelat pel partit del Movement. Lo Parlamentarisme borgés a l'anglesa qu'aqueste regim semblava voler encarnar finalament complís pas las esperanças que los liberals e la populacion avián plaçat un temps en ele, e las dificultats economicas de retorn a partir de 1846 ne font que precipitar la casuda del regim.

La Segonda Republica essent monocamerala, l’Assemblada Nacionala èra la sola cambra legislativa. Aquela Assemblada Nacionala existiguèt del 13 de mai de 1849 al Mes invalid (de decembre de), remplaçant l'Assemblada Constituenta elegida al sufragi universal masculin lo Mes invalid (d'abril de). Es compausada de 750 deputats, d'almens 25 ans, elegits per tres ans al sufragi universal masculin dirècte a la proporcionala a l'escrutinh de lista departemental. I aurà pas qu'una sola legislatura, l'Assemblada essent elegida lo 13 de mai de 1849 e entrant oficialament en foncion lo 28 de mai seguent. Serà largament dominada pel Partit de l'Òrdre, conservator, d'Adolphe Thiers que deten la majoritat absoluda amb 450 elegits sus 750. Una de las principalas leis votadas alara serà la Lei Falloux del Mes invalid (de març de) que favoriza l'ensenhament privat confessional. Mas l'Assemblada Nacionala, als poders inicialament previstes pro importants e totalament independenta de l'executiu (qu'en particular la pòt pas dissòlvre), pèrd pauc a pauc tota son influéncia al profièch del « prince president » Loís-Napoleon Bonaparte e dels monarquistas majoritaris que preparan una restauracion novèla. Serà finalament dissolguda pel president de la Republica al moment de son Còp d'Estat del 2 de decembre de 1851 e serà, aprèp la promulgacion del Segond Empèri lo Mes invalid (de decembre de), remplaçada pel Còrs legislatiu.

Lo sistèma legislatiu del Segond Empèri repren la forma del Primièr Empèri, es a dire un Parlament devesit en tres cambras :

• lo Conselh d'Estat que redigís las leis,
• lo Còrs legislatiu que las vòta
• e lo Senat que balha son vejaire per de senatus-cunsulte.

Lo Còrs legislatiu es elegit al sufragi universal masculin dirècte per sièis ans (i aguèt quatre legislaturas, amb d'eleccions en febrièr de 1852, en junh de 1857, lo 31 mai de 1863 e en mai de 1869).

Fins a 1869, los « candidats oficials » bonapartistas son practicament segurs de l'emportar e i a practicament pas de pluralisme. E mai, sols los membres del govèrn an l'iniciativa de las leis, los deputats del Còrs legislatiu se bornant a las votar. Çaquelà, la victòria relativa en 1869 de Bonapartistas liberals, mai democratas e parlamentaristas, entraïna la formacion d'un govèrn compausat essencialament de membres d'aquesta movença lo Mes invalid (de decembre de) jos la direccion de l'ancian republican Émile Ollivier.

Entre la casuda del Segond Empèri e l’aveniment de la III^ena Republica, lo Parlament monocameral, de majoritat monarquista, s’apèla Assemblada Nacionala. Dempuèi lo vòte de las leis constitucionalas de 1875 balhant naissença a la Tresena Republica (1875-1940), lo nom d'Assemblada Nacionala es balha a l'acamp pontual de la Cambra dels Deputats e del Senat, acamp qu'aviá en particular la mission d’elegir lo president de la Republica cada 7 ans e de revisar las leis constitucionalas. La Cambra èra elegida segon lo sistèma majoritari per 4 ans (entre 520 e mai de 600 deputats segon las legislaturas). I aguèt 17 legislaturas. Es vertadièrament alara que las practicas parlamentàrias republicanas començan de s'impausar. Los dos emicicles son alara marcats per de debats agitats animats per de grands orators : Léon Gambetta, Jules Ferry, Georges Clemenceau, Jean Jaurès, entre autres. Pendent longtemps la nocion de partit e de grop politic es absenta de l'organizacion parlamentària (los primièrs grops politics son formats al començament del sègle XX, çaquelà l'ensemble eteroclit dels Republicans es a l'origina d'un prigond fraccionament e d'una durada de vida dels govèrns particularament corta. La darrièra sesilha de la Cambra dels Deputats es estada presidida per Édouard Herriot lo Mes invalid (de julhet de).

Pendent aqueste periòde que va de la Liberacion a la mesa en vigor de la Constitucion de 1946, i a pas agut qu’una sola cambra, l’Assemblada Nacionala Constituenta que son efectiu èra de 586 deputats.

La primièra a été elegida lo Mes invalid (d'octobre de). Lo socialista Félix Gouin a presidit la Primièra Assemblada del 8 de novembre 1945 al 30 de genièr 1946, puèi un autre socialista, Vincenç Auriòl del 31 de genièr 1946 al 10 de junh de 1946. L’efectiu dels grops es lo seguent (incluses los aparentats) : 159 comunistas, 146 socialistas, 29 radicals, 42 UDSR, 150 MRP, 14 Republicans Independents, 39 Unitat Republicana, 7 non inscriches.

Coma la Constitucion prepausada per aquesta assemblada es estada refusada al moment del referendum del 5 mai 1946 per 53 % dels votants, una segonda assemblada foguèt elegida lo Mes invalid (de junh de) que foguèt presidida per Vincenç Auriòl del 14 de junh al Mes invalid (de novembre de). La Constitucion elaborada per aquesta segonda assemblada fut acceptada lo 13 d'octobre amb un gròs tèrç de òc (9,263 milions), un pichon tèrç de non (8,144 milions) e un tèrç d’abstencions (8,148 milions de voses). L’efectiu dels grops èra lo seguent (incluses los aparentats) : 153 comunistas, 128 socialistas, 32 radicals, 20 UDSR, 166 MRP, 32 republicans independents, 35 PRL, 11 Union Democratica del Manifèst Argerian, 9 non inscriches.

 

L’Assemblada Nacionala es la cambra bassa alara que lo Conselh de la Republica es la cambra nauta jos la Quatrena Republica ; deten l’essencial del poder, es un regim parlamentari. Lo mòde electoral èra la proporcionala amb lo correctiu dels aparentaments tre 1951 (un grop de listas que reculhís mai de 50 % de las voses dins un departament obteniá totes los sètis). Lo nombre de deputats es de 627 (per d'explicacions detalhadas sul mòde d'escrutinh, cf. particularament lo sit de l'Assemblada nacionala).

La primièra legislatura, elegida lo Mes invalid (de novembre de), es brèvament dominada pel Tripartitsme (PCF, MRP, SFIO) puèi, aprèp lo despart dels comunistas del govèrn en mai 1947, per la Tresena fòrça (apelant a la constitucion d'una tresena votz politica francesa entre los principals opausants a la Quatrena Republica : lo Partit Comunista Francés d'una part e los gaullistas de l'autra, e formats de la SFIO socialista, del MRP democrata-crestian e del partit republican, radical e radical-socialista). Aquesla primièra legislatura a durat del Mes invalid (de novembre de) al Mes invalid (de julhet de). L’efectiu dels grops es lo seguent al començament de la legislatura (incluses los aparentats) : comunistas 182, socialistas 102, radicals 43, UDSR 26, MRP 173, Republicans Independents 29, Partit Republican de la Libertat (PRL) 38, grops argerians 13, non inscriches 21.

Coma la segonda legislatura, eissida de las eleccions del Mes invalid (de junh de) vegèt la victòria de la Tresena fòrça gràcias a la lei dels aparentaments, va del Mes invalid (de julhet de) al Mes invalid (de novembre de). Se clina leugièrament a drecha amb una fòrta oposicion comunista e gaullista de 210 deputats al total. L'Assemblada Nacionala es dissolgut lo Mes invalid (de novembre de) a l’iniciativa d’Edgar Faure. Es de noter que es lo primièr còp que la Cambra bassa del Parlament es dissolgut dempuèi 1877. L’effectif dels grops es lo seguent al començament de la legislatura (incluses los aparentats) : 103 comunistas, 107 socialistas, 74 radicals, 16 UDSR, 95 MRP, 121 RPF, 43 Centre republican accion païsana e sociala, 53 republicans independents, 10 non inscriches, 2 sètis vacants dins l’Otramar. Lo grop RPF s’es devesit aprèp lo vòte de 27 de sos deputats en favor d' Antoine Pinay en 1952 entre l' URAS gaullista, e l’ARS dissidenta.

La tresena legislatura, elegida lo Mes invalid (de genièr de), es dominada al començament per una coalicion de centre drech assemblada a l'entorn d'Edgar Faure (CNIP, MRP, radicals dissidents, Republicans socials dissident), atal coma per son adversari de centre esquèrra del Front Republican (coalicion formada a l'entorn de Pierre Mendès France e constituida de la SFIO de Guy Mollet que deven President del Conselh, del Partit radical-socialista, de l'UDSR de François Mitterrand e dels republicans-socials del gaullista Jacques Chaban-Delmas), contrencha a d'acòrds de circonstàncias compte tengut de lors feblas e quasi-equivalentas performàncias a l'eissida de las eleccions legislativas de 1956. Ses poders se son exerçats del Mes invalid (de genièr de) al Mes invalid (de junh de) puèi s’es mesa en comjat aprèp aver votat l’investitura a Charles de Gaulle e s’èsser prononciada per los plens poders e la revision constitucionala. L’efectiu dels grops es lo seguent al començament de la legislatura (incluses los aparentats): 150 comunistas, 94 socialistas, 58 radicals, 19 UDSR e Acampament Democratic African, 83 MRP, 21 Republicans Socials (gaullistas), 14 RGR e del centre republican, 95 CNIP, 52 Union e Fraternitat Francesa (pojadistas), 7 non inscriches, 2 non proclamats, 32 sètis non provesits en Argeria. Lo grop pojadista, en seguida d'invalidacions, a pas mai que 30 deputats a la fin de la legislatura.

Los presidents de l’Assemblada Nacionala son estats lo socialista Vincenç Auriòl del Mes invalid (de decembre de) fins a son eleccion coma president de la Republica lo Mes invalid (de genièr de), puèi lo radical Édouard Herriot que ven atal oficialament lo primièr president de la Cambra bassa del Parlament de la Quatrena Republica aprèp èsser estat lo darrièr de la de la Tresena Republica, en foncion del Mes invalid (de genièr de) al Mes invalid (de genièr de). Lo socialista André Lo Troquer li succedís del Mes invalid (de genièr de) al Mes invalid (de genièr de) e del Mes invalid (de genièr de) al Mes invalid (d'octobre de) (fin teorica que correspond a la promulgacion de la Constitucion de la Cinquena Republica). Entre aquestas doas presidéncias socialistas, i aguèt la del MRP Pierre Schneiter en 1955, del 11 de genièr al 2 de decembre.

Lo sistèma d'eleccion a la proporcionala renforce particularament l'instabilitat parlamentària, e doncas governamentala, ja particularament presenta jos la III^ena Republica. Lo morcelament politic provòca lo fait que totes los partits son totes loin de la majoritat absoluda, d'aitant que las solas tendéncias politicas a aver de grops vertadièrament importants, los gaullistas d'una part (pel començament de la segonda legislatura) e los comunistas de l'autre, son ostils a la Quatrena Republica e refusan doncas de participar a tota coalicion governamentala. Aquò necessita alara la formacion de coalicions eterogenèus e instables e donan una importància considerabla a de petits partits charnièrqs coma l'UDSR de René Pleven e François Mitterrand. Òr, l'instabilitat parlamentària entraïna viste una impoténcia governamentala a far fàcia a las crisis de las guèrras de descolonizacion, la d'Argeria provòca finalament la casuda del regim.

 

Depuis 2002^[5], los deputats son elegits al sufragi universal dirècte amb un escrutinh uninominal majoritari de dos torns per circonscripcion, per un mandat de cinc ans, jos resèrva de dissolucion.

Las circonscripcions comptan en mejana 105 600 abitants. La lei electorala de 1986 precisa que los escarts de populacion entre circonscripcions devon pas, en cap de cas, abotir al fach qu'una circonscripcion despasse de mai de 20 % la populacion mejana de las circonscripcions del departament^[6]. Mas existís d'inegalitats entre las circonscripcions rurals mens pobladas e las circonscripcions urbanas. A títol d'exemple, lo deputat de la circonscripcion la mai poblada del Val-d'Oise representa 188 000 electors quand lo de la circonscripcion la mens poblada de Losera ne'n representa pas que 34 000^[7].

Per èsser elegit al primièr torn, cal obténer almens 50 % dels sufragis exprimits representants un quart dels inscriches sus las listes electoralas.

Se pòdon presentar al segond torn que los candidats qu'an reculhits 12,5 % dels vòtes dels inscriches. Se un sol candidat remplit aquesta condicion, lo candidat avent obtengut lo mai grand nombre de sufragis aprèp el pòt far acte de candidatura. Se cap de candidat ne remplit aquesta condicion, sols los dos candidats arribats primièrs, quin que siá lor resultat, pòdon venir candidats al segond torn.

Al segond torn, es lo candidat que reculhiguèt mai de vòtes que ganha (majoritat relativa). En cas d'egalitat de sufragis entre los dos candidats primièrs al segond torn, lo mai edat d'ambedós es elegit.

Cada candidat se presenta amb un suplent que pren sa plaça en cas de decès o d'incompatibilitat de foncion, per exemple se lo deputat es nomenat al govèrn, o al Conselh Constitucional, o se una mission temporària confiada al deputat pel govèrn es prolongada al delà d'un delai de sièis meses (article LO176-1 del code electoral).

La lei organica del 10 de julhet de 1985 aviá instaurat l'escrutinh proporcional plurinominal a la pus fòrta mejana dins l'encastre del departament. Dins aqueste quadre caliá obtenir almens 5% dels sufragis per aver un elegit. Las legislativas de 1986 donèron a França una novèla majoritat que tornèt a l'escrutinh majoritari. Mas l'idèa d'introduire una dòsi de proporcionala dins l'encastre d'un sistèma mixte torna regularament dins l'actualitat politica. A l'ora d'ara i a 579 elegits dels departaments (França metropolitana e departament d'otramar^[8], e de deputats representant del franceses establits a l'estrangièr.

La vida de l'Assemblada Nacionala e del Parlament es organizada a l'entorn de sesilhas annadièras, es adire lo periòde que las doas cambras se reünisson per deliberar. I a tres tipes de sesilhas diferentas:

• sesilha ordinària: periòde fixat per la lei pendent que los deputats se reünisson obligatòriament cada an, separadas per de periòde de « vacanças parlamentàrias ». A l'origina i aviá doas sesilhas ordinàrias per an de tres meses caduna (respectivament del 2 d'octobre al 20 de decembre e del 2 d'abril al 30 de junh). En 1995 jos l'impulsion de Philippe Seguin s'establiguèt la sesilha unica annadièra d'al mens 120 jorns de sesilha per an que s'establisson entre lo primièr jorn obrant d'octobre e lo darrièr jorn obrant de junh, cada assemblada decident alara d'esperla de las setmanas de sesilha e los jorns d'acamp entre lo dimars, lo dimècres e lo dijòus, e dels oraris.
• sesilha extraordinària : fòra de la sesilha ordinària, lo Parlament pòt èsser convocat en sesilha extraordinària per decret del president de la Republica e a la demanda del Primièr ministre o de la majoritat dels deputats, per 12 jorns al mai.
• reünions de plen drech : lo Parlament se reünís de plan drech aprèp una dissolucion (lo segond dejós seguent l'eleccion de la novèla Assemblada e per 15 jorns se jamai la sesilha ordinària es pas dubèrta alara), pendent l'aplicacion dels poders especials del cap de l'Estat previstes per l'Article 16 de la Constitucion o simplament per entendre un messatge oficial legit del president de la Republica.

 

Dempuèi la dintrada en vigor de la constitucion de la Cinquena Republica en 1958, l'Assemblada Nacionala constituís, amb lo Senat, lo Parlament e es deteneira del poder legislatiu.

Vòta las leis e ne prepausa, amb lo Senat. Se ditz alara projècte de lei quand lo tèxte es depausat pel govèrn e proposicion de lei quand ven del Parlament. En cas de rebuta d'un projècte o d'una proposicion de lei pel Senat, lo tèxt torna a l’Assemblada Nacionala per èsser apondut. Aqueste va e veni del tèxt de lei entre las doas cambras, fins al vòte d'un tèxte identic, es nomenat « naveta parlamentària » o tot simplament « naveta ». Se lo desacòrdi demòra, una comission parlamentària mixta paritària es creada, compausada de 7 deputats e de 7 senators pr'amor reglar la question ^[9]. Se prepausa alara un tèxte nòu a las doas cambras. Se cap d'acòrdi es trobat, e a la demanda del govèrn, es finalament l'Assemblada Nacionala, elegida al sufragi universal dirècte, que vòta la lei segon los tèrmes qu'aquela causís. Aquela procedura es nomenada lo poder del darrièr mòt acordat a l'Assemblada Nacionala.

La forme mai coneguda del contraròtle exercit per l'Assemblada Nacionala sus l'accion del Govèrn son las tradicionalas Questions al govèrn que pòdon prendre la forma de questions oralas transmesa a la television sus França 3 (los dimars e dimècres, pendent tota la sesilha parlamentària). Cada deputat pòt alara demandar al president de l'Assemblada d'intervenir sus una question de la sieuna e d'interrogar doncas a aqueste subjècte o lo Primièr ministre, o un dels ministres en carga. Lo deputat, nomenat pel president, pause alara la sieuna question dempuèi l'un dels micros dispausat lo long de las andadas de l'emicicle, fàcia al « perchoir », e lo membre del govèrn questionat respond fàcia a l'emicicle e doncas espatla a la presidéncia. Pendent sesilha pren se veson las tençons entre los ministres e l'oposicion. Cada intervencion es limitada dins lo temps, quitament se sovent es depassada, çò que provòca alara l'intervencion del president de sesilha. Mas mai sovent las questions al govèrn son escrichas, e, pas mediatizadas, son fòrça mens espectacularas.

L'essencial de las disposicions suls rapòrts e lo poder de contraròtle exercit per l'Assemblada Nacionala sul Govèrn son reünidas al sen de l'Article 49 de la Constitucion.

Tot primièr, pel primièr alinèa de l'article 49, lo Govèrn pòt demandar lo vòte d'una question de fisança a l'Assemblada Nacionala (e a ela sola) portant sus un programa de govèrn o sus una declaracion de politica generala. Lo vòte de fisança mai sovent a luòc aprèp la formacion de cada govèrn aprèp la presentacion pel Primièr ministre davant los deputats de l'accion governamentala que será menada. S'agís d'una mena de confirmacion parlamentària de la nominacion d'un Primièr ministre e de son Govèrn. Mas lo cap del govèrn pòt demandar tanben lo vòte d'una question de fisança pr'amor de resòlvre la majoritat enrè ele e atal renforçar sa legitimitat en periòde de crisi de fisança: es çò qu'arribèt per exemple quand Jaume Chaban-Delmas, Primièr ministre de Jòrdi Pompidor, lo 23 de junh de 1972, per far taire un escandal ligat a la publicacion de la declaracion d'impòst del cap del govèrn per le Canard enchaîné lo 19 de genièr. S'obtenguèt aisidament aquela fisança (368 vòtes contra 96), Jaume Chaban-Delmas demissionèt pasmens qualques jorns mai tard, lo 5 de julhet de 1972. Dempuèi 1958, totas las questions de fisança pausadas a l'Assemblada Nacionala per un Govèrn son sortiguèron votadas favorablament. Se jamai èra pas lo cas, lo Govèrn casariá automaticament.

Segon l'alinèa 2 de l'Article 49 de la Constitucion, los deputats pòdon depausar, amb quòta necessari de signaturas es acampat per la sostenir, una mocion de censura, dicha tanben « mocion de censure espontanèa ». Deu èsser votada a la majoritat absoluda de l'ensem dels deputats, los abstencionistas e los absents essent considerats coma rebutan. E mai, lo vòte se deu fa 48 oras al mens aprèp lo depaus de la mocion e aprèp debats, per que los deputats se pronóncian pas sulcòp e lor daissar un delai de la reflexion. Se lo govèrn es censurat, lo Primièr ministre deu presentar sa demission al president de la Republica. Responsable de la casuda de fòrça govèrns de III^ena e IV^ena Republicas, una sola mocion de censure foguèt votada jos la Cinquena Republica, lo 5 d'octobre de 1962, contra lo Govèrn de Jòrdi Pompidor per protestar contra lo projècte de revision de la Constitucion sus l'eleccion del president de la Republica al sufragi universal dirècte, mas, capitèt pas, la mocion de censure es una aisinal subretot utilizada per l'oposicion per marcar son desacòrdi amb la politica generala del govèrn o contra de mesuras importantas d'aqueste. La darrièra mocion en data fogut depausada lo 3 d'abril de 2008 per los 228 deputats de l'oposicion d'esquèrra^[10], contra lo govèrn de François Fillon per protestar contra los engatjaments pres pel president de la Republica Nicolas Sarkozy a la cima de l'OTAN a Bucarèst, o lo renforçament de la preséncia militara francesa en Afganistan e lo projècte de veire França tornar al comandament integrat de l'organizacion militara^[11]. Foguèt votada per 227 deputats sus 577 e doncas foguèt rebutada.

Una de las pus celèbras disposicions de l'Article 49, e tanben una de las pus controversiadas, coneguda jol nom de « 49-3 » (3^ena alinèa de l'article 49) o encara « engatjament de responsabilitat » autoriza lo govèrn a far passar un projècte de lei sens vòte, sens debat e sens depaus d'emendament portant dirèctament sus aqueste tèxt. Una mocion de censure pòt pr'aquò èsser depausada contra lo govèrn dins las 24 oras aprèp l'apèl al 49-3 (aquela es sistematicament alara depausada per l'oposicion) : se aquela es votada, lo tèxt es regetat e lo govèrn, qu'a engatjat sa responsabilitat sus aqueste projècte de lei, cai. Se parla alara tanben de « mocion de censura provocada ». Aqueste poder es particularament criticat per la màger part de las figuras del Partit Socialista e de l'Union per la Democracia Francesa perque i veson una constrencha particularament importanta al poder legislatiu e de contraròtle de l'Assemblada e lo simbòl de la primautat del poder executiu sul legislatiu. Au contrari, los partisans d'aquesta disposicion meton en avant que s'agís del melhor mejan d'evitar l'obstruccion parlamentària e dels debats considerats coma tròp longs sus de mesures jutjadas urgentas. Foguèt utilizada pel darrièr còp pel Govèrn de Dominique de Villepin sul projècte de lei dit de l'Egalitat de las Chanças que instituissiá, entre autres, lo CPE. Mas la mocion de censura alara depausada pel grop socialista aviá pas alara portada exclusivament sul projècte de lei en question mas sus l'ensemble de la politica sociala del govèrn, e èra estada regetada.

Autre marca del contraròtle exercit en retorn per l'executiu sul legislatiu, l’Assemblada Nacionala pòt èsser dissolguda pel president de la Republica. De disposicions d'aquela mena tanben existisson dins las leis fondamentalas d'autres païses (en Alemanha lo president federal Horst Köhler dissolguèt lo Bundestag lo 21 de julhet de 2005 sus demanda del Cancelièr Gerhard Schröder). Una dissolucion entraïna automaticament de novèlas eleccions legislativas que son dichas alara « anticipadas ». Los la V^ena Republica, i aguèt cinc dissolucions:

• lo 10 d'octobre de 1962, jos Charles de Gaulle, aprèp l'adopcion d'una mocion de censura contra lo Govèrn de Jòrdi Pompidor. Seguèron per de las legislativas que marquèron la victòria dels gaullistas de l'UNR-UDT e de lors aliats Republicans Independents.
• lo 30 de mai de 1968, jos Charles de Gaulle, per resòlvre la crisi de mai 68. Las legislativas seguentas marcan una fòrta victòria dels gaullistas qu'obtenguèron sols la majoritat absoluda (293 contra 487 per l'UDR).
• lo 22 de mai de 1981, jos François Mitterrand, aprèp sa victòria a la presidenciala e per dispausar d'una majoritat a l'Assemblada, qu'obtenguèt aisidament a las legislativas (lo Partit Socialista obtenent sol la majoritat absoluda amb 266 deputats sus 491).
• lo 14 de mai de 1988, jos François Mitterrand, aprèp sa reeleccion e per la meteissa rason, la victòria de l'esquèrra a las legislativas es fòrta mas mendre qu'en 1981 (275 socialistas sus 575, aliats a 41 deputats de l'UDF).
• lo 21 d'abril de 1997, jos Jaume Chirac, provoquèt la victòria dels socialistas e de lors aliats de l'Esquèrra plurala a las legislativas anticipadas e la nominacion del Govèrn de Lionel Jospin.

Una modificacion de la Constitucion pòt èsser adoptada segon doas menas. D'en primièr lo president de la Republica pòt demandar la tenguda d'un referendum, aprèp que las cambras del Parlament votèron en tèrmes identics la revision en question. Siquenon, la revision constitucionala deu èsser a l'encòp votada per l'Assemblada Nacionala e pel Senat, puèi a la majoritat dels 3/5en dels parlamentaris reünits en Congrès al castèl de Versalhas.

Los deputats soscan de mai d'un biais per tòca de reformar la lei e verifican cossí aquela es aplicada, de la lor iniciativa o a la demanda del govèrn dins l'encastre de las missions parlamentàrias. Aquelas son encargadas de la reflexion e de l'estudi d'una problematica donada e se conclutz per un rapòrt que fa lo bilanç de la situacion actuala dins lo domeni tractat e prepausa de pistas de reflexions pr'amor de resòlvre los eventuals problèmas encontrats. Aquelas missions pòdon tanben se cargar de verificar de la bona aplicacion d'una lei.

Los parlamentaris pòdon formar siquenon de missions d'informacions sus un tèma donat o, a la demanda d'un ministre o d'un grop politic, una comission d'enquèsta encargada d'establir las responsabilitats publicas dins d'afars judiciàrias mostrant un disfoncionament institucional o legislatiu quin que siá (coma per exemple per l'Afar d'Outreau).

Dempuèi 1958, lo mandat de deputat es incompatible amb lo de tot autre elegit parlamentari (senator o Eurodeputat), o amb d'unas foncions administrativas (lo Mediator de la Republica, los membres del Conselh Constitucional e d'unes nauts foncionaris coma los prefèctes, magistrats o encara oficièrs que son ineligibles dins lo departament ont son en pòst). Es tanben incompatible amb una foncion ministeriala. Al moment de sa nominacion al Govèrn, l’elegit dispausa d’una sosta d’un mes per causir entre lo mandat e la foncion. Se causís la segonda opcion, es alara remplaçat per son o sa suplent(a). D'unas personalitats politicas, que los candidats a l'eleccion presidenciala de 2007 Ségolène Royal o Francés Vairon, apèlan a una limitacion mai estricta del cumul dels mandats en impausant en particular lo mandat unic (establissent atal l'incompatibilitat entre lo mandat de deputat e tota posicion executiva locala (cònsol, president de conselh general, president de Region, ...), e atal veire la desaparicion dels famoses « deputats-cònsols ». Çaquelà, los partisans d'aquesta practica argïsson al contrari que lo cumul d'un mandat local e d'un sèti al Parlament nacional permet a l'encòp d'aver de longa un ligam amb lo terren e de se servir de sa posicion a París per far avançar mai lèu de dorsièrs locals.

Aprèp la fin de la mission ministeriala un ministre elegit deputat pòt tornar acabar lo seu mandat

Siquenon, cal aver al mens 23 ans per èsser deputat e èsser de ciutadanetat francesa. E mai, pòdon pas pretendre a èsser deputat las personas plaçadas jos tutèla, las jol cobèrt d'una condemnacion a la privacion dels dreches civics, a la falhida personala, a l'interdiccion de gerir o a la liquidacion judiciària.

Cada deputat profiècha de mejans materials e financièrs atacats a sa foncion^[12]: en mai de son « indemnitat parlamentària » (6 952,74 €/mes), benefícia tanben d’una « IRFM » — indemnitat representativa de fraisses de mandat (5 790 €/mes), per pagar los còsts ligats a son mandat, e d’un « crèdit collaborator » (8 949 €/mes) per remunerar fins a 5 assistents.

Dispausa tanben d’un burèl a l'Assemblada, de divèrses avantatges en matèria de transpòrts e de comunicacions, d'una seguretat sociala e d'una caissa de vielhum especificas. Un deputat qu'es pas reelegit recep pendent 60 meses las indemnitats seguentas:

• los 6 primièrs meses 100% de l'indemnitat 32 401,92 € e 5 400 €/mes
• los 6 meses seguents 70% de l'indemnitat 22 681,34 € o 3 780 €/mes
• los 6 meses seguents 60% de l'indemnitat 19 441,15 € o 3 240 €/mes
• los 6 meses seguents 50% de l'indemnitat 16 200,96 € o 2 700[€/mes
• los 6 meses seguents 45% de l'indemnitat 14 580,86 € o 2 430 €/mes
• los 6 meses seguents 40% de l'indemnitat 12 960,76 € o 2 160 €/mes
• los 6 meses seguents 35% de l'indemnitat 11 340,67 € o 1 890 €/mes
• los 6 meses seguents 30% de l'indemnitat 9 720,57 € o 1 620 €/mes
• los 6 meses seguents 25% de l'indemnitat 9 100,45 € o 1 516 €/mes
• los 6 meses seguents 20% de l'indemnitat 6 480,38 € o 1 080 €/mes e a l'eissida dels 5 ans, percebràn aquel tractament per la vida.

Cada an, una resèrva parlamentària es atribuida als parlamentaris per la Comission de las finanças (90 milions d'èuros per l'Assemblada Nacionala e 55 milions pel Senat en 2006), qu'es redistribuïda o dirèctament per la Comission de las finanças o pel president del grop politic del deputat. La dotacion d'aquesta resèrva es fòrt variabla segon los deputats e pòt èsser nulla pels membres novèls del Parlament fins a aténher 100 000 €. L'utilizacion d'aquesta resèrva es a la sola apreciacion dels parlamentaris. ^[13].

En aplicacion de l'article 26 de la Constitucion, lo deputat, coma lo senator, benefícia d’un regim d’immunitat parlamentària.

 

La sala de las sesilhas es generalament apelada, de per sa forma en miègcèrcle, « l'emicicle », centrada sus l' « ajocador » d'ont lo president de l'Assemblada domina los deputats e sus la « tribuna » d'ont los orators pronóncian lors discorses.

S'exprimisson atal a la tribuna de l'Assemblada Nacionala lo primièr ministre al moment del discors de politica generala, o de debats parlamentaris, dels membres del govèrn venguts presentar un projècte de lei, dels deputats, s'exprimisson en tant que raportaire d'una comission o de representants de lor grop politic. Tanben se pòt agir de personalitats estrangièras vengudas far un discors davant l'Assemblada Nacionala.

La disposicion per tendéncia politica al sen d'aqueste emicicle repren la tradicion remontant als Estats generals de 1789 e que balhèt son nom a la Esquèrra e a la Drecha, la primièra sieta atal a l'esquèrra del president de l'Assemblada e la segonda a sa drecha. En defòra d'aquesta convencion, cada grop parlamentari a la liura causida de la posicion de sos membres suls « bancs » de l'Assemblada. Enfin, las doas primièras rengadas de bancs en bas de l'emicicle son reservadas als membres d'una Comission venguts presentar un projècte o una proposicion de lei e als membres del Govèrn que se son desplaçats per la meteissa rason o per respondre a las tradicionalas questions al govèrn.

Lo burèl de l'Assemblada Nacionala compòrta 22 membres qu'el president es elegit per tota la legislatura, e 21 autres deputats que son renovelats a la dobertura de cada sesilha parlamentària: 6 vicepresidents, 3 questaires e 12 secretaris. Al moment de la sesilha de dobertura de la legislatura que vei l'eleccion del president e del primièr ofici, l'Assemblada es presidida momentanèament per un « burèl d'edat » presidit pel degan d'edat dels deputats assistit dels 6 deputats mai joves qu'emplegan alara las foncions de secretaris.

Las sesilhas de l'Assemblada Nacionala son dirigidas pel president de l'Assemblada Nacionala que es, dins l'òrdre de presesila, lo quatren personatge de l'Estat darrièr lo president de la Republica, lo president del Senat e lo Primièr ministre. A atal d'importantas prerogativas constitucionalas : nomena tres dels nòu membres del Conselh Constitucional (a egalitat amb lo president de la Republica e lo president del Senat), deu èsser consultat pel president de la Republica abans qu'aqueste exercisca d'unes de sos poders constitucionals (coma la dissolucion o concernent los poders especials previstes per l'Article 16 de la Constitucion). Pòt de mai a tot moment picar lo Conselh Constitucional per verificar la constitucionalitat d'una lei abans sa promulgacion o d'un engatjament internacional. Pòt tanben decidir, amb l'Ofici, de reformar lo règlament e lo mòde de foncionament de l'Assemblada Nacionala. Presidís lo Parlament acampat en Congrès atal que la Nauta Cort creada per la lei constitucionala del Mes invalid (de febrièr de) portant sus l'estatut penal del president de la Republica e acampant las doas cambras del Parlament per jutjar lo cap de l'Estat per mancament a sos devers manifèstament incompatible amb l'exercici de son mandat.

A principalament un ròtle de mediator, president las sesilhas, s'assegurant del respècte del règlament de l'Assemblada, del temps de paraula de cadun e del manten del calm dins l'emicicle. Dobrís, lèva e suspen atal las sesilhas, decidís sol l'òrdre dels orators o de lor balhar la paraula.

Se s'agís d'un dels deputats elegit per sos pars al començament d'una legislatura (e per tota sa durada) o se lo titular a demissionat o es empachat, e al bulletin secret a la tribuna (contràriament als autres vòtes dels deputats que se fa electronicament dempuèi lor sèti), al cors d'una sesilha especiala presidida pel decan d'edat de l'Assemblada Nacionala. Cada deputat ven alara per òrdre alfabetic depausar son bulletin dins l'urna (la letra de despart es tirada a l'azard). Puèi, d'« escrutators » son tirats a l'azard demest los deputats per procedir al comptatge, lo resultat es finalament declarat pel decan d'edat. Per èsser elegit, la majoritat absoluda es necessària al moment dels dos primièrs torns e, s'aquesta condicion es pas estat complida, sola la majoritat relativa sufís pel tresen torn eventual. En cas d'egalitat, lo candidat mai annadit l'empòrta.

Lo president de l'Assemblada Nacionala sèi en nautor e fàcia al l'emicicle ont son repartits los autres membres de l'Assemblada, sus çò qu'òm apèla l' « ajocador », al dessús de la tribuna.

Los sièis vicepresidents de l'Assemblada Nacionala, que lor reparticion es l'objècte d'un consensus entre los diferents grops politics que designan al prealable lors candidats, an essencialament per tòca de remplaçar al jocador lo president de l'Assemblada Nacionala s'aqueste es empachat, amb un òrdre successiu de remplaçament anant del 1^èr al 6^en vicepresident. E mai, cada vicepresident dirigís una de las sièis delegacions dins las qualas se repartisson los membres de l'ofici per preparar cèrtas decisions. I a atal actualament de delegacions encargadas :

• de l'aplicacion de l'estatut del deputat
• de la comunicacion
• de las activitats internacionalas
• de las questions concernent los oficis parlamentaris
• d'examinar la receptibilitat de las proposicions de lei
• dels grops d'estudis

Enfin, fan partida, amb lo president de l'Assemblada Nacionala, dels presidents de Comission e dels presidents de grop, de la Conferéncia dels Presidents qu'es menada a balhar son vejaire sus l'òrdre del jorn de trabalh prioritari fixat pel Govèrn.

Se la tradicion republicana èra estada seguida, tres pòstes de vicepresident aurián degut escàser a la majoritat e 3 a l'oposicion.

En vertut de l'article 10-2 del règlament de l'Assemblada Nacionala, l’eleccion dels membres de l'Ofici « a luòc en s’esforçant de reproduire al sen de l'Ofici la configuracion politica de l’Assemblada ». Atal, demest los 3 questaires de l'Assemblada Nacionala, un d'eles es eissit de l'oposicion

Los questaires exercisson de poders espandits en matèria financièra, comptabla e administrativa dins l'encastre de l'autonomia de gestion de l'Assemblada Nacionala.

Los tres questaires « son encargats dels servicis financièrs e administratius. Cap de despensa novèla pòt pas èsser engatjada sens lor vejaire prealable » (article 15-1, del règlament de l'Assemblada Nacionala). Los servicis dont son encargats pòdon pas, doncas, engatjar dirèctament cap de despensa.

Preparan lo budgèt e contraròtlan son execucion. S'ocupan tanben de l'administracion generala de l'institucion coma la gestion del personal, an jos lor responsabilitat la caissa de las pensions dels deputats e lo regim social del personal, mas tanben la seguretat, lo contraròtle dels accèsses e la circulacion dins lo palais Borbon e s'ocupan enfin de l'atribucion dels mejans necessaris als deputats o a las instàncias de l'Assemblada per l'exercici de lors foncions (transpòrts, telefòn, equipaments d'oficis, atribucions de salas d'acamp e d'oficis). Jògan atal un ròtle important dins l'equipament informatic de l'Assemblada.

Los questaires s'acampan cada setmana en sesilha, en preséncia dels dos secretaris generals per deliberar de totas las questions entrant dins lo camp de lors competéncias.

Las decisions dels questaires son presas collegialament. La collegialitat es temperada per l'institucion del questaire delegat. Aqueste es abilitat per sos collègas a agir en lor nom. Cadun dels tres questaires exercís a torn de ròtle aquesta responsabilitat pendent un mes.

Lo collègi dels 12 secretaris, el tanben dispausant d'una constitucion pluralista, assistisson lo president en sesilha publica, constatan los vòtes tot verificant lor validitat e la de las delegacions de vòte, e los resultats dels escrutinhs que son apuèi proclamats pel president.

Los projèctes e proposicions de lei son examinats, abans tot examèn en sesilha plenièra, per una comission especialament designada a aqueste efièch o per una de las sièis comissions permanentas.

Cada comission elegís un president que dispausa de poders importants dins lo camp de competéncia de la Comission, e d'un o maites raportaires que son apuèi encargats de « raportar », o de presentar, lo tèxt en question davant l'Assemblada en sesilha plenièra.

Lo Règlament de l'Assemblada Nacionala prevei tanben l'existéncia de :

• la comission encargada de l'aplicacion de l'article 26 de la Constitucion,
• la comission especiala encargada de verificar e d'apurar los comptes.

Segon lo règlament de l'Assemblada Nacionala, los « deputats se pòdon regropar per afinitats politicas » en grops parlamentaris. Devon conténer almens 20 membres (dempuèi 1988, de per abans aqueste nombre èra fixat a 30 al minimum). Lo grop politic deu presentar al moment de la dobertura de la legislatura al president de l'Assemblada Nacionala una declaracion politica signada per sos membres.

Otra los membres de plen drech del grop, que son generalament membres del meteis grand partit, d'unes deputats pòdon « s'aparentar » a un grop : alara son pas incluses dins lo quòta minimum de 20 necessaris per la formacion del grop. S'agís en règla generala de membres eissits de pichons partits o sens etiqueta pròches de la tendéncia del movement politic principal a l'origina de la formacion del grop.

Los grops decidisson, amb lo president de l'Assemblada Nacionala, de las zònas de l'emicicle ont seràn. Apuèi son sols jutges del biais de repartir lors membres e aparentats al sen d'aquesta zòna. An lor pròpria organizacion e lor reglament interior pròpri, elegisson en lor sen un president que los representarà al sen de la Conferéncia dels Presidents e que dispausarà de maitas prerogativas importantas (coma la demanda o al contrari l'oposicion a la creacion d'una comission especiala, lo drech d'obténer una suspension de sesilha per acampar lo grop, de demandar lo vòte a l'escrutinh public, d'apelar en sesilha a la verificacion del quorum a l'ocasion d'un vòte, de preparar l'òrdre del jorn parlamentari mensual pròpri a lor grop, de prepausar o de s'opausar a l'engatjament de proceduras d'engatjament simplificadas, o encara lo « drech de tiratge » que lor permet d'obténer un còp per an l'examèn en sesilha publica d'una resolucion que prepausa la creacion d'una comission d'enquèsta, etc.). Cada grop, en foncion de son pes numeric al sen de l'Assemblada, designa sos representants al sen del Burèu e de las diferentas comissions. An a mai d'aquò, en foncion de lor talha, una subvencion financièra pròpria e dispausan de burèus e de salas per s'acampar.

En defòra dels deputats "inscriches" a un grop, conven de discernir los deputats solament "aparentats" a un grop, e mai los deputats "non inscriches". Çaquelà, aquesta darrièra categoria es quasi nulla a l'Assemblada Nacionala.

Donadas per l’ensemble de las legislaturas de la V^ena Republica

Nòtas :

• ^[1] Dissolucion de l’Assemblada abans lo tèrme del mandat. Eleccions seguentas anticipadas.
• ^[2] Las eleccions de 1986 se debanèron a l'escrutinh proporcional plurinominal, dins l'encastre del departament, amb sulhet d'eligibilitat de 5% dels sufragis exprimits.

• Deputats
• Eleccions legislativas
• Presidents de l'Assemblada Nacionala Francesa e cambras assimiladas
• Senat francés
• Parlament francés
• Republica Francesa
• Bicamerisme
• Grop parlamentari

• L’Assemblada Nacionala, Michel Ameller (ancian secretari general de l’Assemblada Nacionala), collection Que sais-je ?, PUF, n^o 2897.
• Qu'es-aqueste que l'Assemblada Nacionala ?, Jean-Louis Debré (ancian president de l'Assemblada Nacionala), París, L'Archipel, 2007, 169 p., coll. L'information ciutadanne ISBN 978-2-84187-916-8
• L’Assemblada, revue Pouvoirs, PUF, n^o 34, 1985.
• L’Assemblada Nacionala, Philippe Langenieux-Villard e Sylvie Mariage, Éd. Découverte Gallimard, n^o 219, 1994.

• Las entresenhas que concernisson las cambras jos la Tresena Republica son extrachas del Quid.

• Sit oficial
• Visita virtuala de l'Assemblada Nacionala
• Istòria del palais Borbon