Valaquia (region)

Pels articles omonims, vejatz Valaquia.

Al vejaire geografic la Valaquia es una region tradicionala del sud de la Romania. En anglés e alemand i a doas subdivisions separadas pel riu Òlt: la « Pichona Valaquia » (Little Wallachia, Kleine Walachei) e la « Granda Valaquia » (Great Wallachia, Grosse Walachei), nomenadas pels romaneses respectivament Oltenia e Muntenia.

Lo nom « Valaquia » es une traduccion de l'endonima Țara Românească ("le país roumain" en romanés), e il ven l'ancian exonim dels romanesofòns qu'es « Valacs ». Alara la region romanesca de Valaquia èra una de las « valaquias »: que se nomenava a l'Edat Mejana « Ongrovalaquia » (en romanés Ungro-Vlahia), qu'èra fins a1330, vassala de la Ongria.

La Valaquia es la partida sud de la Romania. Es un país de puèges e planas fasent laissas cap al penjal sud dels Carpats e la riba nòrd (esquèrra) del Danubi. Sa partida Sud e Èst es constituida per la plana danubiana, copada de rius rajant mai sovent del Nòrd-Oest cap al Sud-Èst, presas d'una desena de mètres dins la plana e formant, endacòm, de lacs naturals. Sa partida centrala e Oèst es encomada e son tèrme nòrd compren los contrafòrts meridionals dels Carpats.

Lo riu Òlt divisís la Valaquia en doas partidas^[1]: la Muntenia (o Granda Valaquia) e l'Oltenia (o Pichona Valaquia). La zona urbana mai granda de la region es Bucarèst, capitala de la Romania que compta dos milions e mièg d'abitants, mas d'autras zonas plan urbanizadas e industrializadas son Craiova, Piteşti, Ploieşti e Brăila.

Lo clima es continental, amb d'estius fòrça cauds e auratjoses, e d'ivèrns fòrça fregs e nevoses (mens amb lo cambiament climatic); en vila, los contrastes venguèron mai grand als sègle XX e XXI a causa del manca d'espacis verds diminution e de la multiplicacion dels grands imòbles en veire et beton.

A l'Edat Mejana, la Valaquia èra conbèrta, al Nòrd-Oèst, d'espessa sèlvas (codri) que ne demoran suls contrafòrts dels Carpats e a l'entorn de Bucarèst (codrii Vlăsiei); lo Sud-Èst èra cobèrt de pradas e d'estèpes coma aquelas de Bărăgan, representant l'extremitat occidentala de l'estèpa pontica. A partir del sègle XVI las culturas progressèron sempre mai al prejudici d'aquelas doas formacions vegetalas.

Dins l'Antiquitat, la region èra poblada per las tribús de Tràcia de Daces, « Gèts » en grèc, d'ont lo nom antic de Getae. Los Gèts vivent près dels contrafòrts dels Carpats èran aliats a aqueles de l'actuala Transilvània e donc ostils als Romans; aqueles de la plana, pasmens, comerciavan amb Roma coma ne testimònian l'arcqueologia e l'epigrafia; de levadas de tèrra nomenadas brazda lui Novac separavan aquelas tribús amb d'intereses divergents^[2]. En 106, lo territòri de la Valaquia a l'Oèst de l'Òlt es integrat a la província romana da Dàcia, alara qu'a l'Èst de l'Òlt, es ligat, sens èsser integrat, a la província de Mesia. Fàcia a las atacas dels Carpians (Daces liures de Moldàvia) e dels Gòts, l'Empèri roman abandona pauc a pauc sos territòris situats al nòrd del Danubi entre 256 e 275: sos abitants romanizats son autorizats a s'installar en Mesia entre lo Tracoromans. Los Carps e los Gòts prenon l'ensemble de la Valaquia, mas l'arqueologia e la lingüistica semblan indicar que de pastres romanesofòns contunhavan estalivar sus d'axes Nòrd-Sud.

Après que percorriguèt d'Èst en Oèst per fòrça pòbles pendent las Grandas invasions, los Eslaus e los Bulgars s'i installan e forman, en 681, un poderós Estat que s'espandís de cada costat del Danubi. Al sègle IX al sud del Danubi, l'Empèri roman d'orient torna prene sos dreches, alara que al nòrd s'installan los Petchenègs puèi los Comans.

Pendent la creacion del Segond Estat bulgar, la Valaquia fa partit, encara un còp, d'aquel reialme que las cronicas de l'epòca nomena « Regnum Bulgarorum et Blachorum » ("reialme dels Bulgars e dels Valacs"). Segon las fonts bizantinas, ongresas, bulgaras e franciscana (Guillhèm de Rubrouck), la region es alara disputada entre aquel reialme e aquel d'Ongria; es governada per de princes (kniaz) o de governaires militars (voïvòds). En 1224, es devastada pels Tatars, e après, los voïvòds romaneses venon jos la sobeiranetat ongresa (Banat de Severin en Oltenia, voïvodat de Seneslau en Muntenia), alara que los Valacs del sud del Danubi daissan plaça a de Tsars bulgars (tzarats de Vidin e de Tarnovo).

A partir de 1330, la Valaquia, ara unificada, ven un principat independent. Mas una centena d'annadas mai tard, deu acceptar de venir tributari de l'Empèri turc (sens jamai pasmens èsser una província otomana). Garda son autonomia, sas leis, son armada, sa flòta, sos ambassadors, sos princes, que lo mia conegut en occident est Vlad III (1431-1476), que donèt son nom au personatge de « Dracula ». E unes còps la guèrra a son sobeiran, lo sultan turc: atal, lo prince Miquèl I unís un temps brèu en 1600 los principats de Valaquia, Transilvània e Moldàvia.

A partir de 1716, los sultans turcs començan a se nomenar d'espereles los princes (abans elegits per la noblesa romanesa) d'entre los grècs otomans « phanariotes », çò provòca lo malcontentament de la populacion autoctòna. Lo govèrn dels fanariòts s'acaba en 1821, après la revolucion menada per Tudor Vladimirescu. En 1831 es adoptat un « reglament organic » per la Valaquia e forma, en 1859, ensems amb la Moldàvia, los Principats units de Moldàvia e de Valaquia amb, al cap, Alexandre Jean Cuza. Aquel declara l'independéncia d'un Estat novèl - la Romania - lo 24 de decembre de 1861, mas aquel independéncia de facto foguèt reconeguda de jure pas qu'après la Guèrra russoturca de 1877-1878 e dels tractats de San Stefano e de Berlin.

• Region de Transilvània
• Region de Moldàvia

1. ↑ The Columbia Encyclopedia, Sixth Edition. 2001-05.
2. ↑ Itinéraires archéologiques en Valachie