Placenta

Lo placenta es un organ unic que connècta fisicament e biologicament l'embrion en desvelopament a la paret uterina. Pendent tota la prensa, lo placenta pòrta a l'embrion puèi al fètus l'aiga, los nutriments e lo dioxigèn que cal. Lèva tanben lo dioxid de carbòni e las degalhs metabolics coma l'urèa, excretats per l'embrion. Produch e secrèta d’ormonas que mantenon la prensa e "manipulan" la fisiologia mairala al benefici del fètus.

Dins la classificacion del vivent tradicionala, lo placenta definís los mamifèrs placentaris, que n’es l’èsser uman. En realitat, s'agís d'un organ comun als therians, quitament fòrça mai rudimentaris pels metatherians (coma los marsupials), aquestes naisson a l’estadi larvari e contunhan la majora partida de lor desvolopament fòra de l'utèr mairal; alara que los eutherians se desvelopan subretot l'interior de l'utèr mercé a un placenta mai elaborat. Se trapa tanben una mena de placenta per unas espècias de reptils e cernalhas viviparas^[1].

Lo placenta participa a una unitat foncionala fètomairala venant de la fusion parciala d'un teissut mairal de l'endomètre, que se nomena alara decidua (decidua basalis), e d'un teissut fètal eissit del trofoblast (coma de la multiplicacion cellulària de l'uòu), nomenar chorion (chorion frondosum).

Es un organ efemèr que se desvelopa al conençar la nidacion del blastocit dins l'utèr, e pendent los meses de la gestacion (9 per l’uman). A la jasilha, es naturalament expulsat fòra l'utèr. Las femèlas de fòrça espècias de mamifèrs manjan lo placenta après son expulsion (« placentofagia »), çò que dona a aqueste organ un segon ròtle nutritiu e ormonal per la maire^[2].

En cas de prensa extrauterina patologica, lo placenta se desvelopa endacòm mai, gaireben sempre dons la trompa de Fallope.

Placenta significa « còca » en latin, venen del grèc ancian plakóenta/plakoúnta, accusatiu de plakóeis/plakoús – πλακόεις, πλακούς, « plat, en forma de placa^[3] » benlèu en referéncia a sa forma plana per la femna.

Lo placenta, pels mamifèrs, es un teissut fètal, constituit per d’annèxes extraembrionària, interfaciat amb la mucosa uterina de la maire.

La formacion e creissença del placenta acompanhan tota l'embriogenèsi. Comença per una proliferacion cellulària al nivèl del trofoblast.Aqueste trofoblast se diferencia enseguida en un citotrofoblast cellular (7n jorn per la femna), amb aparcion periferic d'un sincitiotrofoblast. Aqueste darrièr a de capacitats proteoliticas li permetent d'atacar l'epitèli mairal (teissut conjonctiu mas tanben la paret endoteliala dels vaissèls sanguins qu’una partida del flus serà desviada al benefici del fètus). Aquesta fasa, dicha de « nidacion» dins l'endomètre dura 12 a 14 jorns per l'uman^[4].

Pòdon variar pro segon las espècias.

Per fòrça primats e d'autres grops coma los rosegaires, se tracta d’un « placenta emocorial » : las villositats placentàrias fètalas penètran fins al dedins dels vaissèls sanguins mairalls e son dirèctament en contacte amb lo sang. Per giareben totes los carnivors, las villositats placentàrias passan l'epitèli de l'endomètre e arriban fins al dedins de l'endotèli sosjacent mas ne penètran pas dins los vaissèls sanguins mairals. Aqueste tipe es nomenat « placenta endoteliocorial ». Pels rominaires, los cavals las balènas, los lemurians, las villositats placentàrias venon simplament al contacte de l’epitèli de l'endomètre: dich « placenta epiteliocorial ».

Per l’èsser uman, lo placenta es organizat en cotiledons, o unitats foncionalas del placenta situadas sus la fàcia uterina d’aqueste. Son donc pas pisiologicament en contacte amb la pòcha de las aigas. Son mai sovent individualizats e forman sus la fàcia extèrna una còca plan identificabla. Aquestes cotiledons son fragils, e son sovent damatjats al moment de la desliurança del placenta.

I a per escasença de cotiledons aberrants, que pòdon far crénher per lajasilha de sanhaments importants a causa de lor posicion e forma atipica. La superfícia de las villositats es de l’òrdre de 14 m² per l’uman^[4].

Plan mai qu'un simple organ protector, via lo cordon ombilical e amb lo liquid amniotic, assegura de foncions essencialas pel desvelopament fètal. Aquestas foncions evoluisson amb lo temps en responsa a l'evolucion del fètus:

• foncion nutritiva; Es via lo placenta que l'aiga, los sucres, acids aminats, peptids e minerals son portats a l'embrion (las proteïnas son elas tròp grossas per passar la barralha placentària; La difusion de l'aiga permesa per una diferéncia de pression osmolara, l'embrion extrach del sang de sa maire fins a 3,5 litres per jorn (a 35 setmanas)^[5]. Los nutriments son transferits sota lo contraròtle d'ormonas coma GH (Growth Hormone) e TSH (Thyroid Stimulating Hormone) que presentan una concentracion 2 a 3 còp mai naut pel fètus que per la maire)^[5]. Lipids e triglicerids passan la barralha, son descompausats dins lo placenta que sintetiza segon sos besonhs e. aquestes de l'embrion de novèlas moleculas lipidicas. Lo colesteròl passa la barralha placentària e tanben sos derivats (coma las ormonas esteroïdas). Per las vitaminas, solas aquestas que son idrosolublas passant aisidament la membrana placentària, a la diferéncia de las vitaminas A, D, E, K (liposolublas) que sont pauc presentas dins lo sang fètal;
• foncion respiratòria; lo placenta ten un ròtle de « palmon fètal ». Es 15 còps mens eficaç (per un mèsme pes de teissut) que lo palmon d'un adulte uman^[6], mas a pas besonh de la mèsma consomacion d'energia (pas de cicle muscular inspiracion/expiracion comparable) e l'embrion brutla pas de calorias per manténer sa temperatura; mai, l'emoglobina fètala (Hbf) es un pauc diferenta leugièrament de l'emoglobina adulta, per una mai granda afinitat per l'oxigèn^[6].
• foncion excretritz o de reciclatge; lo metabolisme embrionari produguèt de degailhs (urèa, acid uric, creatinina, dioxid de carbòni, acid carbonic…). Ils son exportats - via lo sang de la maire - e pres en carga pels palmons, fètge, rens, globuls blancs, etc. de l'organisme mairal;
• foncion endocrina (ormonala); Lo placenta produch d’ormonas, que la progesterona que contraròtle en la redusent la contractilitat de l'utèr^[7]. Recep las ormonas produchas pel fètus o l'embrion e aquesta de la maire. Pendent la prensa normala, lo placenta uman comença a secretar las sieunas ormonas de creissença a partir de la 10a setmana de prensa e atenh 1 a 3 g/jorn en fin de prensa.
  
  D’entre las ormonas placentàrias, se pòt signalar:
  • Ormaona esteroïdas: progesterona e estrogèns (estriol, estradiol e estròn),
  • l'hCG (human chorionic gonadotrophin pels anglofòns, Gonadotrofina corionica o ormona corionica gonadotròpa),
  • l'ormona lactogèna placentària o somatomamotrofina corionica umana o PL, secretada entre la 24a e la 28a setmana d'amenorèa,
  • la leptina,
  • l'ormona de creissença (« ormona de creissença placentària »)^[8], que guida la creissença del placenta segon los besonhs de l'embriogenèsi, e que ten tanben un ròtle dins la preparacion de la lactacion.
    
    Ces hormones diminuent aussi la sensibilité tissulaire de la mère à l'insuline (jusqu'à 80 %de diminution), ce qui permet à son organisme de faire circuler plus de sucre, ce qui est nécessaire à l'embryon, mais aussi à la préparation de la lactation. Ceci est l'effet d'antagonistes spécifiques de l'insuline (principalement l'hormone placentaire lactogène - HPL ou hormone chorionique somatomammotrophique). La grossesse mime ainsi certains effets du diabète.
• fonction immunitaire (à l'interface des systèmes immunitaires mère et enfant) ; le placenta forme en quelque sorte à la fois une barrière immunologique, un filtre biochimique vis-à-vis de l'extérieur. Il laisse passer les anticorps de la mère vers le fœtus^[9], ce qui lui permet d'acquérir des défenses immunitaires avant que son propre système immunitaire se développe^[10].
• fonction immunologique : le placenta crée une sorte de no man's land immunitaire où l'organisme de la mère tolère le corps immunologiquement semi-étranger qu'est le fœtus ;
  
  En particulier, via la sécrétion de plusieurs facteurs, le placenta bloque les effets des cellules cytotoxiques maternelles.
  
  Mai, dins lo contèxte de la prensa, diferentas ormonas esteroïdas placentàrias (coma la progesterona) son imunodepressors pels linfocits de la maire. Aqueste ròtle imunosupressiu sembla mediat per la proteïna PIBF (Progesterone Induced Blocking factor).
  
  Encara, i a abséncia de HLA classic, la preséncia d'un HLA particular pauc polimòrf, lo HLA-G^[11], mas taben la preséncia sul sincitiotrofoblast de Fas-ligant, o encara la deplecion locala en triptofan (un acid aminat) fan que los macrofags tuadors (cellulas NK, per l'anglés: Natural Killer) atacan pas las cellulas embrionàrias e del placenta. Los NK son en efièch dotadas d'un sistèma de reconeissença del marcaire HLA-G qu’enebís lor accion citolitica. Amb aquò, quin que siá lo grop HLA pairal, lo fètus e lo placenta son estalivats per l'arsenal imunitari de la maire. Tota manca d’aquestes mecanismes se traduch per un avortament dich « imunitari » correspondent a un rejet d'allogrefa^[12] ;
• foncion ecotoniala generala; lo placenta es l'interfàcia entre los sangs e flus fètal e mairal, portats pels vaissèls sanguins dels dos individús, mas que son pas jamai en contacte dirècte (son separats per la dicha barralha, dicha « ematoplacentària ») ;
• foncion de preparacion a la naissença; lo placenta produch d’ormonas qui preparan l'organisme de la maire a la jasilha e a la lachada.

Protegís l'embrion puèi lo fètus d'una granda partida dels toxics e patogèns (bactèri, virus) que la maire es expausadas^[13] Paer exemple, Mycobacterium tuberculosis (bacil de Koch, agent de la tuberculòsi), gairament passa pas la barralha placentària.

Aquesta barralha pòt pasmens pas èsser totalament estanca qu’es mejans lo placenta que se fan los escambis de substàncias entre maire e embrion. Segon lor pes molecular e mai o mens granda solubilitat dins lo sang, de substéncias toxicas (alcòl, dròga, metals pesucs o metalloïds coma lo plomb^[14],^[15] o l'arsenic, medicaments, toxinas microbianas, virus, parasits) pòdon passar la barralha e causar una teratogenia o malformacions per l'embrion (retard de desvolopament, retard mental, anomalias de formacion dels organs).

De metals toxics presents sota forma ionicas, de nanoparticulas e quitament recentament de sujas foguèron trobadas dins lo placenta^[16].

Emplaçaments ectopics del placenta:

• Placenta praevia
• Placenta accreta

Deca de placentacion:

• Preeclampsia e eclampsia

Malautiás de trofoblast:

• mòle idatifòrme e coriocarcinome

autres:

• retencion placentària.

Dins Bofigas (Esfèra 1), lo filosòf alemand Peter Sloterdijk consacra un capítol a l'acompanhator original (Requiem per un organ rejetat) (placenta e monilh).

Per l'animal Lo placenta es una annèxe embrionària caracteristica dels mamifèrs eutherians placentaris mas qu’existís tanben sota d'autras formas pels mamifèrs marsupials e unes reptils. Per fòrça espècias de mamifèrs (tanben loserbivòrs)^[17], lo placenta es manjat per la maire. Lo mascle a pas aqueste instincte, que las originas son dempuèi longtemps discutidas.

Un tal comportament, dich « placentofagia » benlèu foguèt seleccionat pendent lo temps per diferentas rasons:

• recuperacion de proteïna, de fèrre, vitaminas e autres oligoelements per la femèla al moment que cal per la lactada;
• manjar lo placenta e plan lacar los recents nascuts poiriá èsser un mejan d’atirar pas las moscas o d'autres insèctes podent menar de micròbis, tot en limitant lo risc d'atirar de predators;
• lo placenta es ric en ormonas, coma en prostaglandinas e oxitocinas que favorizan a l’encòp la retractacion post-partum de l'utèr, la pojada de lach e l'atenuacion de las dolors induchas per la jasilha.
  
  Los proprietats galactogènas del placenta èra ja contadas per Plini. Lederer e Pribram diguèron aver provocat unas minutes après una injeccion d'extrach placentari, un aument considerable de la quantitat de lach secretada. Mas lor resultat a foguèt criticat, coma podent resultar d'una aument de pression via lo tonus muscular. Dixon e Taylor diguèron aver trobat de talas substéncias pressivas mas Rosenheim mostrèt que s'agissiá de prodchs de la putrefaccion dins los extrachs de placenta utilizats dins lors experiéncias.
  
  Lo Dr Mark Kristal^[18], neurològ comportementalista de l'Universitat de Buffalo, concluguèt de ssos estudis^[19] que la consomacion dels rèstes de naissença (placenta e cordon) reduch la dolor consecutive a la jasilha, e ajudariá a prevenir la depression post-natala. Auriá tanben un impact sus dos centres particulars del cervèl que comandan la capacitat a sentir l'instincte mairal. Aquò seriá degut a una ormona opioïda (pròche dels opiacèus) descobèrta en 1986 e dicha « Placental Opioid-Enhancing Factor » o POEF. Aquesta ormona qu’enebís de zona del cervèl tractant las sensacions nociceptivas (percepcion de la dolor) poiriá mermar la dolor del nenon pendent las contraccions e de la naissença, mas taben enseguida calma aquesta de la maire que manja lo placenta. L'efièch analgesic d’aquesta ormona es plan eficaç à a de dòsis plan mendre qu’aquestas necessàrias amb los opiacèus. Aquesta ormona es tanben presenta dins lo liquid amniotic qu’es tanben plan lacat pels animals sus los pichons e a vegada sul sol après la jasilha. M. Kristal pensa qu’aquesta ormona poiriá tanben enforçar lo comportament mairal, que la zona del cervèl que cibla (l'airal tegmental ventral), es coneguda per jogar un ròtle dons l'aparicion del comportament mairal. Aquesta ormona poiriá (de verificar) enebir l'accion dels opiacèus, sus una autra zona (l'airal preoptic mejan) ont son coneguts per al contrari perturbar lo comportament mairal, segon M. Kristal;
• Al començament del sègle XX, dins un article de març 1902 de la revista L'Obstétrique, lo Francés M. Bouchacourt explicava^[20] qu'un extrach de placenta de moton poiriá dopar la lachada per de femnas produsent pas de lach^[21]. Bouchacourt notava tanben que los ausèls manjavan tanben instinctivament los rèstes de l'uòu;
• M. Bouchacourt remarcava taben l'« estranh » atrach que los ipomans^[22],^[23] realizèron sus l'Òme. Son d’elements en forma de còcas vagament ovalas mesurant fins a 1 cm de long (1,5 poce d'espessor e 8 poces de diamètre), lisses, a vegda trobats (en exemplar unic) dins lo liquid allantoïdian d’unes mamifèrs, coma las ègas e las vacas. Cuvier estima que s'agís d'una concrecion. Los ipomans son nomenats pels anglofòns « foal's bread » (pan de polin) o « foal's tongue » (o lega de polin). L'interior a la consisténcia del fètge crud, es omogenèu e de color jaunenca, ambre a bruna^[21]. D’ipomanas semblan tanben produchs per de carnivòrs^[24]. Unes autors pensavan qu'èra una excreissença de carn butant in utero sul front del polin (Aristòtel parlava ja de çò que se traduch per « caruncul del front del polin », que disiá qu'èra sul front del polin mas que la maire lo pren en le lacant^[25] L'ipoman « es d’una tala natura qu'una cavala (èga) a pas puslèu jasilhat son polin, que li manja aqueste tròç de carn, e que sens aquò, lo voldrián pas noirir. S’apond que se dona lo temps a qualqu’un d'emportar aquestes ipomans, la sola odor la fa venir furiosa ».
  
  L'ipoman èra ja evocat per Virgili, son comentator Servius, citat per Fongerus dins son lexicon filologic, per Calepin, per Decimator, etc.
  
  Plini precisa qu'èran utilizadas per peparar de sortilègis. Se li dona a l’ipoman de vertuts afrodisiacas.
  
  Al contrari, lo mètge alemand Raegerus, descriu un ipoman que li es portat tot caud, que « sentiguèt que la maire noirissiá d’abitud lo polin, a qui s’èra levada aquesta partida ».

Se las observacions per l'animal abondon, la placentofagia sembla uèi fòrça rara pels umans^[26], e los testimoniatges e experiéncias de placentofagias son pauc comuns:

• en 1556, lo missonari, Jean de Léry conta que d’amerindians del Brasil manjan lo placenta, confirmat per Engelman e Rodet ;
• Guilhèm Tomas Rainal obsèrva tanben los amerindians Topinamboos e Tampuya, que manjan lo placenta, e dich que tanben se contunha a far en Africa dins unas partidas del Sodan;
• pel iacots, l’espos e amics de familha manjava ritualament lo placenta al mens fins a 1719 ont la practica èra descricha per Gemelli Carreri^[27],^[28].
• Segon Crawfurd, lo placenta figurava dins la farmacopèa del sègle XVII per servir de galactogèn, d'afrodisiac, de laxatiu, de recors contra la sterilitat, contra la cloròsi e contra la malautiá de l'utèr^[28].
• Al mens fins al sègle XIX, la placentofagia èra practicada dins unas tribús del Sodan segon lo Dr Raynaud d'Algier (jgenièr de 1902).
• La medecina chinesa tradicionala utiliza lo placenta contra diferents trebles per l'òme e la femna^[29] e coma afrodisiac^[28].
• Dr Raymond Crawfurd conta que lo médeecin Reverdin visquèt l'experiéncia d'una maire que just après la jasilha, li foguèt demandat se podava veire son placenta, que se trapava a proximitat « encora fumant, sus un teissut^[28] ». Diguèt sa surpresa a lo veire, l’examinèt de près e subran lo prenguèt « e amb un crit salvatge », lo devorèt. Quand l’endeman, Reverdin li demandèt perque aviá fach aquò, li respondiguèt qu'aviá estat transportada per un desir incontrarotlable de lo far. Quand Reverdin li demandèt se encara aviá lo desir de far, lo respondiguèt que non, qu’aquò la desgostariá e que concebava pas cossí èra arribat^[28]. Segon Crawfurd d'autres cas figuran dins la literatura medicala de l'epòca, e l'eveniment seriá fòrça mai frequent se lo placenta èra pas amagar e levat per la levandièra^[28].

• (en) Miller, R. K., Mattison, D. R., & Plowchalk, D. (1988). Biological monitoring of the human placenta. In Biological Monitoring of Toxic Metals (p. 567–602). Springer US.
• Adrian Erlebacher et Susan J. Fisher, « Le placenta, cet inconnu », Pour la science, no 487,‎ mai 2018, p. 46-54