Pecat original
Lo pecat original es la fauta comesa per Adam e Èva qu'explica son exclusion del Paradís. Es analòg a las explicacions de la cultura grèga, ont l'òme comet una fauta e davala a una edat inferiora dempuèi l'edat d'aur e tanben analòg als fruchs enebits mesopotamans e egipcians.
La casuda
[modificar | Modificar lo còdi]La sèrp temptèt Èva que convenca Adam de prene l'unic fruch enebit (representat sovent per una poma) de l'Arbre del Ben e del Mal o de l'arbre de la coneissença. Aquel lo faguèt e ensagèt d'amagar sa fauta a Dieu, que pasmens lo descobriguèt e puniguèt los òmes a venir mortals, devenir trabalhar e sofrir e èsser expulsats del Paradís (Gènesi 3:6-24).
La vision tradicionala indica que la sèrp èra una encarnacion del demòni (coma la majoritat d'animals amb escatas a l'edat mejana). Èva apareis coma la femna que tempta l'òme. Descobrisson que van nud après pres lo fruch, signe qu'atenhon a l'encòp la coneissença, la pèrda de l'innocéncia e lo pecat. Seriá doncas a l'encòp una fauta per orguèlh (vòlon conéisser çò que los pertòca pas) e de desobesissença de Dieu. Aquel pecat original explicariá la tendéncia al mal de l'èsser uman, malgrat la conéisser de son dever.
D'autras visions o veson coma un acte liberator e necessari, doncas qu'a comptar d'aquel moment l'òme es uman: liure, mortal, capabla de se reproduire e de poblar la Tèrra. Lo fach que l'arbre se nomene de la coneissença o del Ben e del Mal indica que la persona lo ven solament dempuèi lo moment que pòt accedir a la coneissença (èsser racional) e que jutja sos actes (èsser moral), a diferéncia dels autres animals. Seriá un rite de passatge cap a l'edat adulta jos la forma d'un mite.
La psicoanalisi a vist una allegoria de l'acte sexual. La sèrp a una forma fallica e un resson de luxúria; lo parelh descobrís que va nud; los castigs son associats a la jasilha; se sona que pèrdon l'innocéncia.
La doctrina crestiana
[modificar | Modificar lo còdi]Lo catolicisme crei que lo baptisme neteja lo pecat original. L'unica persona que nasquèt sens aquela fauta foguèt Maria, maire de Jèsus, "sens pecat concebuda". La doctrina de la glèisa al respècte es fòrtament influenciada pels escrits de Sant Agustin de Ipòna. Lo protestantisme soslinha lo ròtle de la gràcia divina: l'òme es pecaire dempuèi que nais e Dieu causís lo salvar malgrat tot.
Lo pelagianisme, declarat eretgia, afirmèt qu'aquesta concepcion èra contaminada pel maniqueïsme, qu'ensajava de justificar la dobla natura de l'òme (pecaire e angelic). Lo socianisme segondèt aqueste biais de pensar, afirmant qu'una creatura dotada d'alma e facha a l'image e semblança de Dieu, coma ditz la Bíblia, pòt pas nàisser pecaira mas qu'es après que s'aluenha de la volontat divina.
Lo cristianisme ortodòxe considèra qu'una fauta se pòt pas eritar, que lo pecat implica sempre la causida liura del mal, ne sabent las consequéncias. Un mainatjon pòt pas, donca, pecar. Afirma que la vision catolica mena cap al determinisme e que nega la libertat fondamentala de l'èsser uman.