Mausolèu d'Alicarnàs

Lo Mausolèu d'Alicarnàs o la Tomba del rei Mausòl a Alicarnàs foguèt un edifici sepulcral considerat coma una de las sèt Meravilhas del Monde antic, construit entre los ans 353 e 350 abC a Alicarnàs (uèi Bodrum, en Turquia) per Mausòl, un satrapa de Cariá dins l'Emperi Persan. Foguèt bastit per Artemisia II de Cariá pel seu marit e fraire Mausòl, mòrt en 353 abC. La construccion foguèt confiada a de grands artistas en arquitectura e escultura de las escòlas ionicas e atica. La reina volèt que lo monument subrepasse tot autre que jamai se vegèt. Los arquitèctes èran Fileu (o Fiteu) e Satir (aruitècte); aquel escriguèt una descripcion de l'òbra e de las decoracions esculturalas, fachas pels artistas de l'escòla atica Escopas, Briaxis, Leocarès, e benlèu Timotèu e Praxitelès segon Vitruvi. Los artistas competiguèron entre eles e cadun faguèt una faciada; a la mòrt d'Artemisia, que sobrevisquèt al seu marit dos ans, l'òbra contunhèt cap a la fin. Plini lo Vièlh nomena tanben un artista de nom Pitis que faguèt una quadriga a la cima del monument amb las estatuas dels dos monarcas.

Los autors que parlan del Mausolèu donan pauc detalhs de la construccion; alara que qualques monedas ne donan una representacion son de creacions tardièras e la realitat se pòt estabir; tanpauc se sap pas si d'esculturas qu'aviá se conservèt vertadièrament. Lo sol que ne fa una descripcion complèta es Plini lo Vièlh, mas sa descripcion es complicada. Ditz que mesurava 19 mètres de nòrd al sud, e èra mai cort als frontals; son perimètre èra de prèp de 125 mètres e lo naut de 11 mètres; estava entornejada per 36 colomnas, zona nomenada Pteron, adornada amb esculturas de relèu fachas per Escopes sus la partida orientala, Briaxis sus la partida nòrd, Timotèu sus la partida sud e Leocarès a l'oèst; sus aquel Pteron i aviá una piramida de meteis nautor diminuida en 24 passes a la cima ont èra la quadriga de Pitis. Lo naut total inclusent l'ornament èra de 46 mètres. L'edifici estava format per una partida quadrangular (pteron) entornejada d'un peristíl de colomnas (segurament ionicas) e elevat per una basa.

L'edifici existissiá encara al sègle IV e benlèu sobreviure fins al sègle X. Qualques marbres trobats sus las muralhas de Bodrum foguèron portada a Anglatèrra per l'ambaissador britanic Sir Strafford Canning en febrièr de 1846 e son ara al Musèu Britanic, essent coneguts coma "Marbres de Budrum"; representan batalhas dels grècs amb las Amazonas.

Lo mot mausolèu es usat dempuèi aquels temps per designar tota tomba granda, perque "Mausolm—eion" originalament significava "dedicat a Mausòl".

• Bodream, Jean-Pierre Thiollet, Anagramme Ed. (Paris), 2010, ISBN 978-2-35035-279-4.