La Maire (Gorki)

La Maire es un roman de l'escrivan rus Maxim Gorki publicat en 1907.

Lo roman descriu l'evolution intellectuala d'una maire de familha obrièra dins un barri industrial de la Russia prerevolucionària, que lo filh Pavel (o Pau) es un militant socialista. D'en primièr, espaventada per las dangierosas idèas de son filh, que compren pas, cai enseguida jos l'encantament dels companhs de Pavel, plens d'afògament, d'ideal e d'amor per l'umanitat. Pauc a pauc se desrevelha en ela la consciéncia de l'injustícia que vivon los travalhadors dins la societat tsarista. Quand Pavel es arrestat un primièr còp, la maire d'esperela contunha de difusar en clandestinitat de tracts al personal de l'usina ont trabalha Pavel, per salvar son filh de prison.

Mai tard, quand Pavel es arrestat de nòu per aver organizat una manifestacion del 1èr de Mai dins son barri, bandièra roja en davant, la maire se deu anar d'a çò d'ela per la vila, e deu partejar de verai la vida videnta dels revolucionaris socialistas. Torna aprene a lire, participa a la distribucion del jornal, a de batèstas amb la polícia, e viatja per far passar de literatura enebida pel camp, a çò dels païsans, près de qui serà plan aculhida per la simplicitat de ses faiçons que trenca amb aquelas dels autres revolucionaris venent de familhas borgesas. La maire ven pauc a pauc una vertadièra militanta socialista. Lo recit s'acaba subte, amb son arrestacion, çò que ne fa atal una revolucionària complida.

Lo roman descriu la vida videnta, l'organizacion, los divèrses debats que podavan se debanar dins una seccion del Parti obrièr socialista democrat de Russia, mas tanben la natura de las relacions entre camaradas. Quitament s'i a pas dos militants identics dins los personalitats, los revolucionaris pareisson gaireben idealizats. Unes arquetips son tanben presentats: lo camarada impacient que vòl mai d'action e mes de discors, o la camarada, venent d'una familha borgesa e vergonhosa de son passat, que cerca a prene un comportament mai proletari.

Lo recit descriu l'evolucion psicologica, filosofica e politica de la maire, al contacte de son filh e dels sieus camaradas revolucionaris. Alara qu'es al començament una femna sens educacion e sens personnalitat, que viu subretot dins la paur d'èsser batuda per son marit e que prega sos icòns matin e vespre, prend d'assegurança e d'esperela confiança en l'umanitat. En ela descobrís de ressorgas insopçonadas – breu, s'umaniza –, mercé a las discussions politicas e a la practica revolucionària, fins a s'identificar en plen amb l'organizacion e los autres camaradas. Gorki cerca de segur a illustrar atal cossí cadun pòt, mejans la practica e l'agitacion revolucionàrias, prene una consciéncia socialista, cossí cada individú, tan mediòvre que paresca al començament, amaga en se un eròi. Vejar umanista e positiva de l'èsser uman, lo roman de Gorki prepausa d'observar lo passatge de l'estat de proletari impotent, achorrit e somés fins a venir un èsser d'un genre novèl, superior: lo socialista revolucionaris.

Escomesa màger del roman: conta pas cap jami de debat politic! Lo tèrme « socialista » en se es mencionat sonqu'en de raras escasenças e quitament daissa corir un dobte sus l'afiliacion politica dels eròis: sembla evident, a vejaire de reticéncias primièra de mai d'un personatges per anar mòure los païsans, que son del POSDR, mas que se presisa pas a quina faccions apartenon. Quitament poirián èsser narodniks o socialistas revolucionnaris (SR).

Lo recit es pasmens saturat de debats ideologics. Mas aqueles debats pòrtan pas sul mendre detailhpolitic. Çò qu'es de fach de contunh debatut tot lo long del libre, es lo ròtle e l'ideal del revolucionari, las rasons de sa revòlta, son actitud e sas accions fàcia a las fòrças de l'òrdre, al fatalisme dels trabalhadors nonrevolucionaris, als jaunes e als delators, als païsans illetrats. IEs puslèu question de la mena que lo revolucionari se deu tenir, de son biais d'èsser se vòl vivre en conformitat als sieus ideals. Gorki evòca lo sacrifici, la lucha contra l'injustícia, contra las inegalitats, e la fe en un mond novèl e en l'umanitat. Totes aqueles déeats, totas aquelas questions, tòcan de fach a de realitats politicas que lo roman fas pas fregar.

Amb aquel roman, Gorki esciu un plaid en favor del socialisme revolucionari, capable de tocar las gents, de los convéncer de la justesa del programa socialista, non pas per la rason e la logica de la teoria marxista, mas per la fòrça dels sentiments e de las valors.

• 1926: La Maire, film del realizator sovietic Vsevolod Poudovkin.