Gallo

Gallo
	Galo
Parlat en	França
Region	Nauta Bretanha
Locutors	191.000 (2012)
Tipologia	SVO
Classificacion lingüistica
	Lengas indoeuropèas Lengas italicas Lengas romanicas Lengas galloromanicas Lengas d'oïl Gallo; ; ; ; ;
Estatut de conservacion
	Atudat; EXExtinct (Atudat) Menaçat; CRCritically endangered (En dangièr critic) SESeverely endangered (En dangièr sevèr) DEDevinitely endangered (En dangièr definitiu) VUVulnerable (Vulnerable) Segur; NENot Endangered (Non en dangièr) ICHEL Red Book: Severely Endangered Classada coma lenga grèvament menaçada (SE) per l'Atlàs de las lengas menaçadas dins lo mond
Còdis lingüistics
Glottolog	gall1275
Linguasphere	51-AAA-hb
Linguist List	fra-gal
UNESCO	355
IETF	fr-gallo
Endangered	3412
Mapa
	modificar

Lo gallo^[2] o britoromanic (autonim: galo [ga'lɔ]) es una de las lengas pròprias de Bretanha, amb lo breton. L'estatut de "lenga" del gallo èra discutit: èra considerat siá coma una lenga romanica del grop de las lengas d'oïl, siá pus tradicionalament coma un dialècte del francés (en admetent que "francés" e "lenga d'oïl" son sinonims). L'Institut d'Estudis Gallos Maézoe lo considèra coma lenga diferenta del francés, e la lenga es estada reconeguda per la region de Bretanha dempuèi 2004 e coma lenga de França en 2008.

Se parla dins la mieitat orientala de Bretanha (la Nauta Bretanha). Las vilas mai importantas del domeni gallo son Rennes e Nantas, respectivament en gallo Resnn e Nantt.

Lo gallo es pròche del normand mas amb mai d'influéncias celticas e bretonas. Auèi es en grèu perilh d'extincion davant lo francés, pr'amor qu'a pauca literatura escricha, maldespièch que foguèt la lenga de la cort dels ducs de Bretanha fins a son incorporacion a França. Se coneis pauc d'ela, pr'amor qu'es estada pauc estudiada, levat de l'estudi de Paul Sébillot, e tanpauc es pas emplegada dins los mèdias de comunicacion, encara que darrièrament i a agut de temptativas de la far tornar a la vida vidanta, coma lo grop Les Amis du Parler Gallo, associacion fondada en 1976, qu'a engendrat puèi los movements Bertaèyn Galeizz e Maézoe.

Lo vocabulari del gallo, encara qu'aja agut plan d'influéncias del breton, contunha d'èsser basicament latin.

Demest las formas dialectadas es important lo mitaw, varianta parlada entre Léger e Vilaine (sa partida orientala), entre Nantas, Rennes, Châteaubriand e Redon.

Aira lingüistica

Mapa illustrant la reparticion geografica de las lengas d'oïl segon Marie-Rose Simoni Aurembou.

L'aira lingüistica del gallo es de mal definir. Mentre qu'a l'oèst la frontièra lingüistica bretona se distinga clarament pr'amor que se situa entre una lenga celtica e un parlar romanic, lo limit entre lo gallo e las autras lengas d'oïl es mens certana perque existís un continuum. Tradicionnalament, lo domeni d'oïl es sovent descopat en seguissent los limits de las regions istoricas, pasmens, aqueles limits coincidon pas totjorn amb las realitats lingüisticas^[3]. D'unes autors s'apiejan sus las regions tradicionalas per definir l'aira del gallo, mas i apondon de nuanças. Atal, Walther von Wartburg, Hans-Erich Keller e Robert Geuljans, fan coïncidir per convencion lo domeni del gallo amb las frontièras departamentalas d'Ille et Vilaine e de Léger Atlantic, mas i apondon lo nòrd d'Anjau^[4]. Hervé Abalain limita tanben lo gallo à la Nauta Bretanha, tot en l'estendent a la franja occidentala de Mayenne e del Maine e Léger^[5]. En mai, plaça lo gallo, l'angevin, lo normand de la Bassa Normandia e de las illas Anglonormandas, atal coma los parlars de Mayenne e de Sarthe dins un meteis grop : las lengas d'oïl de l'oèst^[6].

Lo parlar del sud del Léger Atlantic es lo peitavin.

Exemples

Inscripcion publica en gallo dins lo mètro de Rennes

Inscripcion publica bilingüa, en gallo e en francés, dins lo mètro de Rennes

Occitan	Gallo	Francés
abelha (ab, aps)	avètt	abeille
cadièra (chadèira)	chaérr	chaise
formatge	fórmaij	fromage
sortida	desort	sortie
c(h)aire, tombar	cheir	choir, tomber
c(h)abra	biq	chèvre (informal: bique)
ostal (-au), maison	ostèu	maison (arcaïc: hostel)
labra, pòt	lip	lèvre
boc(h)a	góll	bouche ("gola": gueule)
numèro	limerot	numéro
pera	peirr	poire
escòla	escoll	école
esquiròl (-òu)	chat-de-boéz	écureuil, chat-de-bois
estela	esteill	étoile
orari	orier	horaire
fumar, tubar	betunae	fumer (arcaïc: pétuner)
uèi, anuèi	anoet	aujourd'hui
siblar	sublae	siffler

Dan qi qe tu sonj ? - En qui pensas ?

Je sae d'agrae o tai- Soi d'acòrdi amb tu

D'eyó qe t'es nasqi ? - Ont sès nascut ?

Pari qe n-i arae la presse séi Pelo ad'saïr? - I aurà plan de gents aqueste vèspre en cò de Pèire, pas 'rai?

Je sae periae a la pilleriy de pllase. - Soi invitat a la fèsta

Artistas

Ôbrée Alie, grop de musica.

Movement associatiu

1976 : Les Amis du Parler Gallo (après Bertaèyn Galeizz)
1978 : Maézoe
198? : Association des Enseignants de Gallo
2003 : A-demórr
2004 : Lez emóleriy au sórgarr

Referéncias

↑ "Enquête socio-linguistique : qui parle les langues de Bretagne aujourd'hui ?". Région Bretagne.
↑ Academia Occitana-Consistòri del Gai Saber. Gallo | Diccionari General de la Lenga Occitana, p. 340.
↑ Chauveau 1989, p. 6
↑ {{{títol}}}. ISBN 9782600028073.
↑ Abalain 2007, p. 164
↑ Abalain 2007, p. 156

Ligams extèrnes

[1] "Enquête socio-linguistique : qui parle les langues de Bretagne aujourd'hui ?". Région Bretagne.

[2] Academia Occitana-Consistòri del Gai Saber. Gallo | Diccionari General de la Lenga Occitana, p. 340.

[Chauveau_p._6-3] Chauveau 1989, p. 6

[4] {{{títol}}}. ISBN 9782600028073.

[5] Abalain 2007, p. 164

[6] Abalain 2007, p. 156

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]