Allium ursinum

Allium ursinum

Cap e ceba d'Allium ursinum

Classificacion de Cronquist (1981)

Règne	Plantae
Sosrègne	Tracheobionta
Division	Magnoliophyta
Classa	Liliopsida
Sosclassa	Liliidae
Òrdre	Liliales
Familha	Liliaceae
Genre	Allium

Nom binominal

Allium ursinum
L., 1753

Classificacion APG III (2009)

|- | style="text-align:center;" |

Inflorescéncia

|-

Classificacion APG III (2009)

Òrdre	Asparagales
Familha	Amaryllidaceae

L'alh dels ors (Allium ursinum) es una planta erbacèa vivaça de la familha de las Amaryllidaceae^[1].

Antan, l’Allium ursinum èra considerat coma una planta magica associada a la magia blanca. Se pensava que de'n portar, per una femna emprenhada, dins sas pòches, aparava l'enfant de naícer. L'alh fèr a totas las proprietats de l'alh cultivat^[2].

Es una planta de sotabosc fresc e ombrats, de flors blancas de 20 a 50 cm de nautor. Quand son fulham es leugièrament frelhat, deslarga una fòrta odor - caracteristica - d'alh. Es una planta sociala que forma a vegada de vastas colonias dins los sotaboscs fresc o lo long dels rius. Las fuèlhas apareisson en febrièr-març e las flors d'abril a junh. Lo periòde de culhida s'acaba amb las primièras flors.

L'odor o lo gost agradariá pas gaire los erbivòrs per ne manjar.

• Organs reproductors
  • Tipe d'inflorescéncia: ombèla simpla, flor blanca de sièis petals
  • Reparticion dels sèxes : ermafrodita
  • Tipe de pollinizacion: entomogama, autogama
  • Periòde de florason: abril-junh
• Grana (6 granas per fruch en forma de bolet de canon), de color negra
  • Tipe de fruch: capsulas de tres lòtjas
  • Mòde de disseminacion: desseminacion

• Abitat tipe: sotabosc erbacèus medioeuropèuns, basofils, igrofils.
• Airal d'espandiment: eurasiatic

Foguèt fòrça utilizat en Euròpa e en Asia. Se pòt manjar lo bulb e las fuèlhas coma legum o condiment. Es excellent crud dins les saladas^[3]. Sas fuèlhas se preparan coma de pisto e en sopa o coma espècia dins de saladas, de tisanas. Se los pòt coire coma d'espinarcs, lo consomar sus de lescas amb de formatge fresc, o dins de iogort natura. Se'n fa, fin finala, un burre condit per las grasilhadas.

Pendent unas setmanas de florason, que se debana d'abril a junh, l'alh dels ors constituís una font de noiritura importanta per fòrça insèctes pollinisators. Ric en nectar e en pollen aquesta planta mellifèra presenta un interés apicòl non negligible^[4].

L'alh dels ors es una planta medicinala fòrça anciana coneguda dels Cèltas e dels Germans. Se'n trobèt de rèstes dins de demoranças del Neolitic. Dempuèi unas annadas, tornèt al vam a a causa de son naut taus en vitamina C e de sas proprietats amagrissentas.

Es pro ric dins una òli essenciala sulfurada e tanben en vitamina C.

Depuratiu, rubefasent, ipotensor, antiseptic, antelmintic.

S'utiliza lo bulb dins de: tinturas, siròps, decoccions, chucs, cataplasma de pulpa, esséncias. Se conselha de l'utilizar puslèu crud per gardar la vitamina C. L'esséncia es utilizada coma rubefasent en cas de reumatismes e coma desinfectant de l'atmosfèra interiora. Las fuèlhas frescas se pòdon utilizar coma espècia, talhadas menudas coma de ciboleta o de jolverd e plaçadas sus de lèscas, de sopas, de salças, d'ensalada e los plats a basa de vianda. Es bon per per las diarrèas cronicas e aguda, mas tanben en cas de constipacion quand son degudas a de rampas intèrnas o a un relambi de l'intestin.

De fuèlhas o de cebas talhadas pichon que s'emplit una botelha fins al còl, mas sens forçar, cobèrt d'aigardent de 38-40 % o autras licors d'ostal, e plaça 14 jorns al solelh o près del forn. Cada jorn, se'n prend 10 a 15 gotas destraidas en quatre dòsis, dins un pauc d'aiga. Aqueste elixir desvelopariá la memòria e prevenir de l'arterioscleròsi.

Prene una ponhada de uèlhas talhadas pichon, ne far un bolh brèu dins 1/4 de litre de vin blanc, sucrar tant que se vòl amb de mèl o de siròp, e beure d'aqueste vin dins la jornada, lentament, amb gorjadetas. Lo vin d'alh dels ors es utilizat contra l'engorgament cronic del pitre e los trebles respiratòris ligats; empacha la dispnèa. Tanben recomandat en cas de tisia e d'idropisia, malautiás que patisson sovent las personas d'edat.

Abans florason, l'alh dels ors se pòt confondre amb lo muguet (Convallaria majalis), l'ornithogal (Ornithogalum umbellatum) o lo colchic (Colchicum autumnale), que son totes fòrça toxics (veire mortals). Aisidament se lo pòt destriar amb son odor alliacèa exalada per las fuèlhas frelhadas del sol l'alh dels ors, e tanben per la consisténcia de las fuèlhas, coriaças pel muguet e encara mai pel colchic e l'ornitogal^[5]. Autre risc de confusion: unas varietats d'arum pòdon butar mesclats a l'alh dels ors. L'arum es fòrça toxic (possiblament mortal). Mas las fuèlhas jovas d'arum presenton una forma e una color identicas a aquestas de las fuèlhas jovas d'alh del ors, lo risc de confusion es donc important. Ambedoas varietats se destrian sonque pel dessenh de las nervaduras, parallelas per l'alh dels ors e pennadas per l'arum. Mai ls fuèlhas d'arum frelhadas exalan pas d'odor alliacèa. Al grandir, la fuèlha d'arum pren una forma caracteristica permetent de la destriat mai aisidament de la fuèlha d'alh dels ors.