Citizen Kane

Citizen Kane es un film de l'artista estatsunidenc Orson Welles (1915-1985) sortit en 1941. Venceire de l'Oscar dau melhor scenari originau en 1942, es considerat coma un dei melhors films de l'istòria dau cinèma gràcias a seis innovacions cinematograficas, musicalas e narrativas.

L'intriga cònta la vida de Charles Foster Kane, un magnat de la premsa inspirat per leis òmes d'afaires estatsunidencs William Randolph Hearst (1918-1958), Samuel Insull (1859-1938) e Harold McCormick (1872-1941). Inicialament sostenguda per un ideau d'integritat, la carriera de Kane evolucionèt vèrs un poder e una richessa quasi illimitats. Pasmens, l'intriga comença amb la mòrt de Kane e la màger part de la narracion es constituïda per l'enquista d'un jornalista per assaiar de comprendre lo sens dau mot « rosebud » prononciat per l'òme d'afaires dins son agonia. Aquò entraïna l'espectator dins un ensemble de flashbacks que li permèton de comprendre que Kane regrèta son enfança e son innoncéncia raubadas per lei personas a l'origina de son ascension.

Lo film foguèt un succès critic mai una revirada comerciala car William Randolph Hearst enebiguèt la mendra mencion dau film dins sei jornaus. Pasmens, lo film conoguèt una popularitat novèla dins leis ans 1950. Dempuei aquela data, es l'objècte de reedicions regularas qu'an assegurat sa popularitat.

Au començament deis ans 1940, Charles Foster Kane (Orson Welles) mòr dins son castelet de Xanadu, un important domeni de Florida. Dins son agonia, pronòncia lo mot « rosebud » (« boton de ròsa » en occitan) e laissa escapar de sei mans una bola de nèu. En causa de sa fortuna, sa mòrt es un eveniment important dins lo mond e lo jornalista Jerry Thompson (William Alland) es cargat de descubrir lo sens dau mot « rosebud ». Per descubrir aqueu mistèri, Thompson rescòntra totei lei personas qu'an conegut Kane (amics, associats, esposas... etc.). Aqueleis entrevistas son acompanhadas per de flashbacks que permèton de mostrar d'episòdis de la vida de Kane. Lo film pren ansin la forma d'una necrologia cinematografica dau personatge.

Per començar, Thompson assaia de questionar Susan Alexander Kane (Dorothy Comingore), la segonda esposa de Kane qu'es venguda alcoolica e gerenta d'una discotèca, que refusa de li parlar. Après aquela revirada, Thompson consulta leis archius privats dau banquier, defuntat, Walter Parks Thatcher (George Coulouris). De memòrias escrichas permetèron de veire l'enfança de Kane en Colorado. En 1871, après la descubèrta d'una mina d'aur sus sa proprietat, la maire de Kane, Mary Kane (Agnes Moorehead), manda son fiu viure en cò de Thatcher, gerent d'una banca, per li donar accès a una educacion corrècta afin de gerir la futura fortuna familiala. Vòu tanben alunchar son fiu car es espaurida per la violéncia de son marit (Harry Shannon). Durant aquelei negociacions entre Thatcher e sei parents, Charles es a jogar, urós, amb un tirassèu dins la nèu. Furiós d'èsser obligat de quitar son ostau, protèsta, pica Thatcher amb son tirassèu e assaia de s'escapar.

Pus tard, gràcias a sa fortuna, Charles Foster Kane venguèt un magnat de la premsa. Espós de la neboda Ruth Warrick dau president deis Estats Units d'America, vòu començar una carriera politica. Dins aquò, son projècte es arrestat per la descubèrta d'una liason adultèra amb Susan, una cantatritz sensa talent. Sa femna demanda lo divòrci e Kane esposa Susan. Pasmens, lo pareu se separa rapidament e Kane mòr finalament solet dins son castelet inacabat.

Cada testimòni qu'a costejar Kane a una percepcion ben particulara dau personatge, sovent diferenta d'aquela deis autrei personatges. Lei diferents racòntes permèton donc pas d'esclairar totei leis aspèctes de la personalitat vertadiera de Charles Foster Kane. De mai, lo sens dau mot « Rosebud » demòra enigmatic. Fin finala, Thompson concluguèt qu'es incapable de resòuvre lo mistèri. En parallèl, dins lo domeni de Xanadu, lei domestics de Kane realizan l'inventari deis objèctes presents dins lo castelet. Aquelei jutjats sens valor son gitats ò cremats. A la fin dau film, la camerà mòstra lo tirassèu dins lo fuòc e revèla a l'espectator que « Rosebud » es lo nom dau tirassèu.

Se son messatge centrau (lo regrèt de l'enfança e de l'innocéncia) es relativament classic, Citizen Kane se distinguís per d'elements narratius e tecnics que permèton de renovelar lo tèma. Lo premier es l'utilizacion importanta dau flashback que permet ai scenaristas de prepausar una cronologia non lineara destinada a illustrar la complexitat de la personalitat publica dau personatge principau. En 1940, aquò èra una innovacion importanta car lo flashback, procès literari, èra encara rar au cinèma.

L'interès d'una cronologia pauc clara es d'integrar l'espectator dins l'enquista de Thomson. D'efiech, lo ponch de començament de l'istòria, lo mot « rosebud », pòu pas èsser ausit per un autre personatge car Kane es solet au moment de sa mòrt. L'espectator es donc installat dins un ròtle de testimòni secrèt de l'intriga. Ansin, se lo jornalista tròba pas la solucion dau mistèri en causa de la multiplicitat dei testimoniatges, l'espectator compren que « rosebud » es lo simbòl de l'enfança e l'innocéncia que foguèron raubadas a Kane per sa maire e la banca. De mai, aquò permet d'explicar la mòrt sinistra e solitària de Kane e son comportament autodestructor durant son existéncia.

Lei cameràs dau periòde avián una prefondor de camp fòrça importanta. Coneguda tre leis ans 1890 per Louis Lumière (1864-1948), aquela proprietat èra utilizada per filmar de scenas fixas amb un nombre important de detalhs. Pasmens, aquel aspècte fix èra pauc presat per lei realizators que preferissián multiplicar lei ponchs de vista durant una meteissa scena. Dins Citizen Kane, Welles utilizèt aquela tecnica per aumentar la realitat de certanei sequéncias. D'efiech, aquò li permetiá de realizar una scena totala a partir d'una presa de vista unica e d'obtenir d'efiechs dramatics gràcias au desplaçament dei personatges dins lo quadre chausit.

Lo darrier element tecnic de remarca present dins Citizen Kane es l'utilizacion subtilas dei vistas d'aut e de bas. D'efiech, normalament, una presa d'aut es destinat a demenir la poissança dau personatge mentre qu'una presa de bas perment, au contrari, de l'aumentar. Pasmens, dins son film, Welles realiza de presas de bas dins de salas amb un plafon. Ansin, aquela vista de bas permet de mostrar la fòrça dau personatge tot en l'estremant dins d'elements dau decòr. Aquò permet d'obtenir l'imatge d'un òme poderós estremat dins son imatge.

Citizen Kane foguèt un succès critic mai una revirada comerciala. D'efiech, lo public s'interessèt gaire a l'òbra que dispareguèt rapidament après quauquei setmanas d'esplecha. L'ostilitat de William Randolph Hearst, un magnat de la premsa qu'aviá inspirat lo personatge de Charles Foster Kane, foguèt un dei factors explicant aquela revirada. A la ceremònia deis Oscars de 1942, lo film ganhèt ansin unicament lo prèmi dau melhor scenari.

Pasmens, après la Segonda Guèrra Mondiala, quauquei critics coma lo Francés André Bazin (1918-1958) continuèron de lo defendre. Aquò permetèt una segonda sortida ais Estats Units en 1956 e divèrsei reedicions. Aquò permetèt una bòna difusion dau film que conoís regularament de resortidas (per exemple, en França en 2002). Uei, lo film es considerat coma un cap d'òbra major de l'istòria dau cinèma e es sovent citat coma lo melhor film de l'istòria.

• (fr) Jean-Pierre Berthomé e François Thomas, Citizen Kane, Flammarion, 1992.
• (fr) Sandra Joxe, Citizen Kane - Orson Welles, Hatier, 1990.
• (fr) Jean Roy, Citizen Kane - Orson Welles (étude critique), Nathan, 1989.
• (fr) Claude-Jean Philippe, 100 films pour une cinémathèque idéale, Cahiers du cinéma, 2008.