Colómbia (flume)

Columbia (Columbia River, Wimahl, Nch’i-Wàna)
Caracteristicas
Longor	1 954 km
Bacin	669 300 km2
Debit mejan	7 500 m3⋅s-1
Regim	Nival
Riu
Font	Lac Colómbia
· Localizacion	Canal Flats, Colómbia Britanica
Embocadura	Ocean Pacific
· Localizacion	Astòria, Oregon
· Altitud	0 m
· Coordenadas	46° 14′ 39″ N, 124° 03′ 29″ O
Geografia
Afluents principals
· Riba esquèrra	Kootenay, Pend Oreille, Spokane, Snake, Deschutes, Willamette
· Riba drecha	Kicking Horse, Canoe, Kettle, Okanogan, Yakima, Lewis, Cowlitz
Païses traversats	Canadà e  Estats Units

Colómbia o Colòmbia^[1] es lo flume pus long de la region nòrd-oèst pacifica en America del Nòrd.^[2] Lo riu nais dins las Montanhas Rocosas de la Colómbia Britanica, en Canadà. Raja cap al nòrd-oèst puèi cap al sud dins l'estat american de Washington, puèi vira cap a l'oèst per far la frontièra entre los estats de Washington e d'Oregon abans de se traire dins l'Ocean Pacific. Lo flume fa 1 243 km de long, e son afluent mai important es lo riu de Snake. Son bacin idrografic fa aperaquí la talha de França e s'estend sus sèt estats americans e províncias canadencas. Colómbia es lo quatren flume dels Estats Units en volum, e lo que ten lo debit mai important entre totes los rius que se trason dins l'Ocean Pacific. Colómbia e sos afluents son estats al centre de la cultura e de l'economia de la region dempuèi de milièrs d'annadas. Serviguèron pel transpòrt dempuèi los tempses ancians, fasent lo ligam entre los diferents grops culturals de la region. Lo sistèma fluvial abriga maitas espècias de peisses anadròmas, es a dire que migran de las aigas saladas de l'ocean Pacific cap a las aigas doças del flume. Aquelas espècias e especialament lo salmon constituïsson la principala ressorça de subsisténcia pels pòbles natius.

A la fin del sègle XVIII, un naviri american foguèt lo primièr batèl non indigèna a dintrar dins lo riu; foguèt seguit per un explorador britanic que descobriguèt la cadena costièra d'Oregon dins la val de Willamette. Dins los decennis seguents, las companhiás de pelissariá faguèron servir lo flume coma rota comerciala. A tèrra los exploradors dintrèron dins la val de Willamette per la Gòrja del riu Colómbia, e los pionièrs comencèron de colonizar la val en nombre. Los batèls de vapor facilitèron lo negòci per lo flume; puèi tanben l'arribada del camin de fèrre a la fin del sègle XIX.

Dempuèi la fin del sègle XIX, las installacions divèrsas, privadas e publicas, se son fòrtament desvolopadas sul flume. Per facilitar la navegacion de las naus e de las barjas, de resclausas foguèron bastidas long de Colómbia e de sos afluents, e lo dragatge dobriguèt e mantenguèt de canals de navegacion praticables. Tre lo començament del sègle XX, de paissièras foguèron bastidas per la produccion d'electricitat, la navegacion, l'irrigacion agricòla e lo contraròtle dels aigats. La produccion d'energia nucleara se fa sus dos sites long del flume e de plutonium per las armas nuclearas foguèt produch pendent dos decennis sul site del laboratòri nacional de Hanford, qu'es ara lo site nuclear pus contaminat als Estats Units. Totas aquelas evolucions aguèron un impacte enòrme suls ecosistèmas locals, e benlèu especialament per la polucion industriala e los obstacles a la migracion dels peisses.