Krimtatarar

Krimtatarar er ei tyrkisk-etnisk folkegruppe frå Krimhalvøya. Ho blei danna frå 1200- til 1600-talet då kumanar, som hadde kome til Krim på 900-talet, gradvis sameinte seg med andre folkeslag som allereie budde der, som grekarar, italienarar og gotarar. Desse gjekk gjennom ei tatarisering.^[1] Frå 1300-talet var krimtatarane muslimar. Språket deira er krimtatarisk, men etter undertrykkinga av krimtatarar i Sovjetunionen er språket blitt sterkt truga.^[2]

Krim-khanatet styrte Krim frå 1441 til 1783, fram til Russland erobra halvøya under Katarina den store. Krimtatarar var den største folkegruppa på halvøya til slutten av 1800-talet.^[3][4] I Sovjetunionen hadde krimtatarane sin eigen sovjetrepublikk.^[5] Kort tid etter at aksemaktene tok tilbake Krim under andre verdskrigen, i mai 1944, deporterte sovjetiske styresmakter store delar av krimtatarane frå Krim, medrekna folk som hadde tent i den sovjetiske hæren. Tatarane blei sende med jernbane til Sentral-Asia, hovudsakleg til Usbekistan. 18-46 prosent av krimtatarane forsvann frå Krim på grunn av deportasjonane.^[6] Frå 1967 fekk nokre få krimtatatar løyve til å venda tilbake, og i 1989 fordømte det øvste sovjetet den etniske reinsinga av krimtatarar frå heimlandet. Alle krimtatarar fekk no rett til å venda tilbake.

I 2008 utgjorde krimtatarane 250 000 av dei om lag to millioner innbyggjarane på Krim. 150 000 budde framleis i eksil i Sentral-Asia, hovudsakleg i Usbekistan.