Halldis Moren Vesaas

Halldis Moren Vesaas
Statsborgarskap	Noreg
Fødd	18. november 1907 Trysil kommune
Død	8. september 1995 (87 år) Oslo
Yrke	skribent, lyrikar, barnebokforfattar, omsetjar
Sjanger	dikt, barnelitteratur, essay
Far	Sven Moren
Ektefelle	Tarjei Vesaas
Born	Olav Vesaas, Guri Vesaas
Halldis Moren Vesaas på Commons

Halldis Moren Vesaas (18. november 1907–8. september 1995) var ein norsk lyrikar, omsetjar og kulturarbeidar, som på mange område gjorde ein omfattande innsats for nynorsk språk og kultur.

Dei fleste av diktsamlingane hennar, seks av i alt åtte, kom ut i åra frå 1929 til 1947. Det sentrale temaet er opplevingar og kjensler hjå kvinner gjennom dei ulike livsfasane: ungdom, forelsking, partilhøve i lukke og i motgang, morsrolle og til sist den modne kvinna og hennar perspektiv på livet og gleda ved ny kjærleik.

Halldis Moren Vesaas vann ry som gjendiktar gjennom arbeidet sitt med klassisk dramatikk, ho var ein ettertrakta opplesar, og ho hadde fleire sentrale verv i kulturlivet, mellom anna i Riksteateret, forfattarforeininga og Norsk kulturråd. Ho var fødd i Trysil, det meste av det vaksne livet sitt budde ho på Midtbø i Vinje, frå 1933 til rundt 1970, saman med ektemannen og kollegaen Tarjei Vesaas.

Halldis Moren vart fødd på garden Mora i Strandbygda, ei halv mils veg nord for Trysil sentrum, som dotter av forfattaren Sven Moren. Mora, Gudrid Breie, var frå Ål i Hallingdal. Halldis voks opp i eit rikt kulturelt miljø, der mange av jamaldringane hennar også utfalda seg i kulturlivet. Halldis var eldst og einaste jente i ein syskenflokk på fem. Broren Jon (fødd 1909) overtok heimgarden, Torleiv (fødd 1911) utdanna seg til målar, Gudmund (fødd 1913) døydde i juni 1927, medan tvillingbroren Sigmund vart forlagskonsulent og rektor ved Elverum folkehøgskule. Halldis fekk utgjeve det første verket sitt ni år gammal, ei kort historie i Norsk barneblad.

Halldis utdanna seg ved Elverum lærarhøgskole 1925–1928, og hadde deretter ulike jobbar i Hamar og Oslo i to år, mellom anna ved Heim for landsungdom i Nordahl Bruns gate i Oslo. Her utgjorde ho saman med Kai Fjell, Åsmund Sveen og broren Torleiv eit kulturmiljø.^[1] I 1930 flytte ho til Sveits, der ho arbeidde i tre år som sekretær.

Ho møtte forfattaren Tarjei Vesaas i 1931, gjennom Mikkjel Fønhus, ein venn av Vesaas.^[2] Båe kjende då forfattarskapen til den andre.^[3] Dei fann umiddelbart tonen, og innleidde eit avstandsforhold.^[4] Paret gifte seg i april 1934 og busette seg i Vinje i Telemark på Midtbø, ein gard Tarjei hadde kjøpt av onkelen Øystein Vesaas i 1930. I 1935 kom sonen Olav til verda. Fire år seinare vart dottera Guri fødd. Halldis arbeidde som lærar i Vinje frå 1941 til 1943.

Hovudtyngda av den lyriske forfattarskapen hennar skriv seg frå dei atten åra etter debuten: Seks diktsamlingar frå 1929 til 1947, i tillegg til to barnebøker og ein roman. Den seinare skjønnlitterære forfattarskapen omfattar berre to eigne diktsamlingar, i 1955 og 1995, og ei novellesamling. Likevel klarte ho å halde på posisjonen blant lesarane i 40 år utan å gje ut ei ny diktsamling.^[5] I sjølvbiografien peikar ho sjølv på korleis hennar eiga «lyriske åre» rann tom nett i dei same åra som ektemannen byrja å skrive lyrikk.

I åra frå 1946 og framover vart Halldis Moren Vesaas ein av dei mest allsidige og aktive kulturarbeidarane i Noreg. Dette var ei rolle ho tok på seg bit for bit, og i aukande grad etter som familiesituasjonen gav rom for det. Ho gjendikta og omsette for teater, og då særleg for Det norske teatret, og ho skreiv artiklar om ulike emne og var ekstern forlagskonsulent – først for Noregs Boklag og seinare for Samlaget. Nokre årstal som kan brukast som indikatorar for når dei ulike oppgåvene hennar i den allsidige kulturarbeidar-rolla utvikla seg, er 1938, då den første barnebokomsetjinga er registrert, 1949 med vervet i Riksteateret, 1951 med biografien om faren, og 1961 då ho fekk Bastianprisen for gjendiktinga av Jean Racines Phèdre. Ho sat i styret for Riksteateret frå 1949 til 1969 — dei siste tolv åra som nestformann, medlem og nestleiar i Den norske forfatterforenings litterære råd frå 1952 til 1972, medlem av Norsk språknemnd frå 1952 til 1967, medlem av Norsk Teaterråd i 1964 og medlem av styret for Norsk kulturråd frå 1965 til 1972. Rundt 1950 samarbeidde ho med Thorbjørn Egner om lesebøkene, både om innhaldet, og ved å leggje dei nynorske utgåvene av bøkene til rette. Ho skreiv fleire sjølvstendige bidrag til bøkene, og fekk òg ektemannen Tarjei til å skrive for lesebøkene. På heimebane i Vinje engasjerte ho seg i kultur- og samfunnsoppgåver i heimbygda, mellom anna som skulestyreformann i nokre år frå 1946.

Både i forfattarskapen og i andre samanhengar var ho ein medviten, men samtidig sjeldan konfliktleitande, kvinnesakforkjempar. Retten til eiga inntekt, eige arbeidsbord og sjølvstendig identitet er ein raud tråd i sjølvbiografiane, på same måte som ei tydeleg kvinneleg livskjensle er eit gjennomgangstema i lyrikken.

Halldis Moren Vesaas vart enkje i mars 1970, og flytte sidan til Oslo, der ho budde i Jacob Aalls gate på Majorstua. På 1980-talet var ho kjærast med skodespelaren Gisle Straume (1917–1988).^[6] Ho vart utnemnd til Kommandør av St. Olavs Orden i 1984. I 1992 vart ho sjuk og døydde roleg tidleg på hausten 1995, 87 år gammal.

Lat meg få bera kransen enno ei lita stund, og riv kje enno sløret mitt kvite slør, i sund! Frå «Brurebøn»; 1930
Ung kjærleik, nokså konkret, var eit sentralt tema i hennar to første diktsamlingar.

Dei fleste dikta til Halldis Moren Vesaas er tradisjonelle i form og handlar om kvinneliv, kjærleik, meininga med livet, etter kvart òg dauden. Dei fleste og meste kjende av dikta er i beste forstand høvesdikting, sprunge ut av livsfasar, personlege røynsler og observasjonar om menneske og samfunn; stadig meir prega av ein varm humanisme og sosial ansvarskjensle.^[7]

Ho skriv sjølv i forordet til Ord over grind, utvalde dikt (1965):

«Dei dikta som gjennom åra «steg ned» til meg har da òg vore eit slags biprodukt av det å leve. Har den nøyaste samanheng med det […] Når livet bruste som høgst i ein, i lykke eller smerte, vart diktet til, gjorde teneste som ein ventil, rett og slett, som i den fosskokande gryta vi lærte om i fysikktimane da vi var små. I tider da det berre bobla så pent og passeleg i livsens gryte, vart det ingen dikt, eller i alle fall svært få. Dei melde seg ikkje da, og som regel nyttar det lite å mane dei fram.

[…] Program eller ikkje: Dikta i åra framover vart av seg sjølve uttrykk for dei mest allmennkvinnelege kjensler og opplevingar av alle, ettersom det var i dei åra ein gifta seg, fekk ein heim, vart mor.»

Då ho debuterte i 1929 med diktsamlinga Harpe og dolk, var ho blant dei første nordiske kvinnene som motig og fordomsfritt skreiv seg til sin eigen plass i litteraturen, med eit uredd sjølvbilete, og ein vaken djervskap – òg om erotiske kjensler. Eit hovudtema i debutsamlinga er «ei intens manifestering av eg-et»^[8], ei etablering av ein sjølvstendig identitet, midt inne i dei relasjonane forfattaren var ein del av: kvinnelegdom, samtid, jordbrukskultur, ungdom og kjensla av å bråmognast. Bråmogninga kjem blant anna til uttrykk i det tvitydige «Fødd i går», der farsopprøret er eit tema. Kvinnelegdomen vert uttrykt mellom anna i diktet «Ny kvinne», om den første menstruasjonen, og i «Aleine», der dikt-eg-et ventar på sin kjære i eit biletspråk som knapt kan mistydast:

«Eg har lagt fela fram til deg

for eg veit du vil ha henne straks du kjem.»

Vesaas har òg sagt^[9] at ho oppfatta seg som ein representant og røyst for kvinnene i generasjonen sin: «Den tida var det enno så få kvinner her i landet som hadde skrive dikt at når ein gjorde det, måtte ein nesten kjenne seg som eit svarberg, som fange inn stumme ord og gav dei lyd». Dikta var for det meste i bunden form, men det finst òg frie dikt i debutsamlinga. Titteldiktet «Harpe og dolk» gjer det doble innhaldet i den nye kvinnerolla tydeleg, ho er både den harmoniske songaren og den sjølvstendige, uavhengige som kan vere resolutt og handlekraftig.^[10] I ettertid har ho teke avstand frå det proklamatoriske ved tittelen: «Det synes eg er ein fæl tittel. Eg får unnskylde meg med at eg var temmeleg ung den gongen».^[11]

Også i den neste samlinga Morgonen (1930) var gleda og livet, innviinga til livet og den gode plikta overfor livet eit hovudmotiv, slik det mellom anna vert uttrykt i opningsdiktet «Til livet»:

«Mitt liv, eg lovar deg høgt og dyrt:

Ikkje før døden det vil

sloknar min brennande elskhug til deg

og gleda: å høyre deg til.»

Lykkelege hender! Frå gjerning til gjerning som ligg og ventar berre på dei går dei dagen lang. «Lykkelege hender»; 1936
Særleg i diktsamlinga frå 1936 var ekteskap, kjærleik, heim og morsrolle eit gjennomgåande tema.

Dei to neste samlingane, Strender (1933) og Lykkelege hender (1936) kan lesast i lys av livsfasane i Halldis sitt eige liv: Avklåra kjærleik, å byggje sin eigen heim, å høyre til der, og å verte mor. Her er kjende og ofte siterte dikt som «Nei, eg får aldri nok», «Litteraturen og ungen» og «Lykkelege hender». Og endå fleire dikt tematiserer ulike sider ved kjærleik, samliv, heim og barn. I «Tre og mold» er treet eit uttrykk for kjærleiken: «I natt i draumen eg var eit tre [...] Du var molda og treet eg.» – på same måte som trea i «Tre i skogen» veks saman og blandar lauv og røter, medan treet i diktet «Tuntre» representerer langvarig tilhøyrsel til heimen i vid forstand, òg ektefelle. Diktet «Kveld» frå 1933 er eit tidleg eksempel på ein type dikt som vert meir vanlege i samlingane frå 1947 og 1955; ei nært opplevd kjærleikstrette:

«Venn, sjå ein fager dag har vi fått øydelagt.

Vi drap han oss imellom i vår blinde strid».

I samlinga Lykkelege hender er midtbolken dikt frå heimemiljøet i Trysil, der bindinga til heim og ætt er tydelegast uttrykk i dikta «Gammal gard»:

«Det stilnar i tunet. Bak attletne dører

dovnar alt liv mot kvile og natt

Allting er rett her. Dei trøytte blir borte,

og vegar dei trør her skal snart gro att.

Menneske døyr, men det gode og strenge

garden skal ættene halde ved lag».

Denne bindinga til jorda og garden kan vi òg kjenne att dei to romanane ektemannen skreiv på den same tida: Det store spelet og Kvinnor ropar heim, båe om Per Bufast – og i hennar eiga barnebok Du får gjera det, du frå 1935.

Mordikta frå Lykkelege hender vart eit nytt eksempel på at diktinga hennar vart eit svarberg for kvinnene sine røynsler og livskjensle, der ho la nye tema til lyrikken. Dikt som «Det nye andedraget», «Litteraturen og ungen», «Den største», «Tider» og «Sonen og treet» er alle vitnesbyrd om morskjensle og liv med barn, som framleis har stor relevans for sitering.

No plantar kvinna i verda eit tre. På kne liksom ein som bed ligg ho blant restene etter dei mange som stormen har brote ned. På ny må ho prøve, om ein gang eitt får vekse seg stort i fred. Frå diktet «No plantar kvinna —»; 1947
Diktsamlingane frå 1945 og 1947 var prega av røynslene frå krigen.

Samlinga Tung tids tale (1945) er for det meste dagbokdikt frå kvardagslivet under krigen.

«Eg vil ikkje gråte meir for alt det spilte blod.

Ein gong tok han slutt, også denne vonde dagen .

Eg vil sjå til borna mine, som har gått til ro,

siden vil eg grave litt i hagen.

[…]

Ingen, ingen hjelper det om alle verdsens kvinner går

ikring med raude auge, ikkje ein.»

(«Ein kveld av krigen»). Best kjent av dikta er «Tung tids tale» («Det heiter ikkje: eg — no lenger…») og «No plantar kvinna —».

Den siste diktsamlinga på 40 år, I ein annan skog (1955) viser eit breiare spenn av sinnsstemningar, med mørker stemningar, vurdering av uro og tvil.^[12] Samlinga inneheld rett nok livsfasedikt som «Ung sone» og «Å vera i livet (Tre vers til mor)», og kjærleiksdikt som «At du —» og «Dine ord», men sjølv kjærleiksdikta inneheld tvil og erkjend avstand:

«Kjære, alt ditt som du viser meg no

— så utenkt som mangt av det er —

kan det vel hende eg ikkje forstod

om du ikkje var meg så kjær.» (frå «Lyset»).

Hennar mørke samling I ein annan skogvert avslutta karakteristisk nok med ein vilje til å ta vare på det som gjev livet verdi. Sluttdiktet «Skuggane» hentar handlinga frå eit uspesifisert, fiktivt landskap: der samlast «dei stille skuggar» (daude, krigsramma eller deprimerte) på «den aude stranda», der dei med trassig livsgnist og karrig håp samlar seg om minna om det som enno finst, og som gir livet verdi: «Angen av lauvskog, smaken av brød [...] og alt det dei levande eig».

Ho skreiv fire barne- og ungdomsbøker i perioden 1935–1949: Du får gjera det, du (1935); Den grøne hatten (1938); Hildegunn ^[13] i (1942) og Tidleg på våren (1949). Alle fire bøkene er i eit austnorsk bygdemiljø^[14], med realistiske skildringar av barn sine livsvilkår i samtida. Bøkene kan likevel ikkje eintydig setjast i båsen «bygdeoppvekstbøker». Til det var dei tidleg meir individorientert ein vanleg innanfor sjangeren^[15]. Gjennomgåande tematikk i dei fire bøkene er mogning av sjølvkjensla, utvikling av ansvarskjensla og tilhøvet til eigen gard, bygdemiljøet og livsval.

Hovudpersonen Sigrid i Du får gjera det, du overtek draumen til faren når faren døyr. Ho skal dyrke opp jord og starte gartneri på heimgarden Åset. Boka er ei dvelande skildring av det gode livet på garden og års- og livsrytmen der. Det kan ha interesse å sjå boka i lys av biografien til forfattaren, med ekteskap, barn i vente og valet om å busetje seg på Midtbø^[16].

I Den grøne hatten er det eit breiare innslag av sosiale spørsmål; sjølv om handlinga flytter seg frå det sosiale til det moralske planet^[17]. Arne kjem frå ein liten gard i Avdalen, og må arbeide som dreng på garden Storjordet i Kyrkjebygda samtidig som han går det siste skoleåret. Han gjennomgår eit læreår; som mobbeoffer på skolen, som vitne til vanskjøtselen til den alkoholsvake storbonden, og ved ein femåring som brutalt tilfeldig døyr. Alt dette mognar han fram til ein trassig kampvilje og etisk plikt for å ta vare på heim og jord:

«Ja, du skal få levebrødet ditt her! det kviskra mot han frå mold og gras, frå skogen utmed skigarden og frå dei gamle grå husa. Og mykje meir enn levebrødet skal du få! Berre vi får deg, kreftene din og kjærleiken din - » (Frå Den grøne hatten, side 114).

I romanen Hildegunn problematiserer Vesaas biletet av heimen og bygda som idealtilstandar. I nokon måte er det ei tradisjonell skildring av bygdeungdom som møter med storby og hybelliv; i andre samanhenger skil skildringa seg ut med problematisering av kjærleiken og den tidlege erotikken^[18]; og med dei avidylliserande skildringane av bygdesamfunnet.

Òg i Tidleg på våren legg forfattaren vekt på eit nyansert bilete av reelle menneskelege tilhøve og problemstillingar. Hovudpersonen står i valet mellom byliv / utdanning og heimbygda, kjenner seg svikta av faren og andre vaksne, og kjem inn i ein prosess der ho må ta ansvar for å utvikle modne, nyanserte relasjonar til menneska rundt seg. Vesaas fekk førsteprisen til departementet for boka. Samtidige kritikarar la vekt på den etiske realismen i boka^[19].

I ein artikkel om bøkene^[20] vert det peikt på at temaet i Den grøne hatten er knytt til utvikling av personlegdommen, og detvert stilt opp etiske reglar for korleis eit menneske bør vere. Det same gjeld Tidleg på våren, men her rettar det seg meir mot tilhøva mellom menneska: Behovet menneska har for å tilgje og verte tilgjeve.

Ved sida av desse fire bøkene gav ho i 1970 ut Gudefjellet, ei attforteljing av gresk mytologi for barn og unge. Boka framstår som ei bruksbok, kanskje tinga frå forlaget, eller avleidd frå arbeidet med lesebøkene. Hennar einaste biletbok Den gode gåva, segna om Demeter (1987) står for seg sjølv i verket hennar. Dertil har ho òg omsett meir enn 30 biletbøker, dei fleste for Samlaget, der dottera Guri Vesaas var barnebokforleggjar.

Vesaas skreiv òg barnehøyrespela Barnetime (etter 1945), Med sjøkattar på storfiske (1947), Eit underleg funn (1948) og På den store vegen (1950). Ifølgje Tilman Hartenstein i boka Det usynlege teateret: Historia til radioteateret, er dei heilt ukjent og borte frå arkiva.^[21]

Vesaas var fast og populær gjendiktar for Det norske teatret, og det er registrert nærare 50 gjendiktingar av henne for teatret. Den første, Klokkene i Corneville av Clairville & Gabet, vart oppført i 1940. Blant dei siste var Molières Tartuffe og Berthold Brechts Tolvskillingsoperaen. Ho omsette kompetent frå fransk, engelsk og tysk. Gjendiktingane kom regelmessig gjennom heile karrieren hennar, men ho fekk fleire oppdrag og særleg merksemd rundt gjendiktingane sine på 1970- og 1980-talet, då ho var nynorskens og Det Norske Teatrets grande dame.

Alt i 1960 fekk Halldis Moren Vesaas Bastianprisen for Racines Fedra, ei gjendikting som tok henne tre år. Ein kritikar^[22] skreiv: «Racine var elegant, men fru Halldis ligger ikke ein tomme etter ham. Fransk er et rikt språk, men det er nynorsk også. Aleksandrinar er djevelen sin verk med sine strenge krav [...] men fru Halldis tar alle hindere.»

Edvard Hoem skriv i etterordet til hennar Dikt i omsetjing (1993): «Når omsetjaren Halldis vil ha både det opphøgde og det rå og upolerte, er det for så vidt i tråd med den livshaldninga som pregar mange av dei kvinnene ho har gitt norsk røyst, og den medvitne, feminine tonen i hennar eigne dikt.»

Sjølv skriv ho blant anna i innleiinga til Brechts Tolvskillingsoperaen^[23] om dilemma gjendikaren står overfor: «Den største vansken for ein Tolvskillings-omsettar er sjølvsagt alle songtekstane, få skikk på dei, og få dei til å passe til Weils ganske innfløkte melodiar. Men den språklegen rikdommen er òg vanskeleg å berge over i eit nytt språk. Nær sagt all personane her er språklege snobbar, vil gjerne snakke fint, men drattar ustanseleg ned i kjeftbruk og råprat. For å få til ei slik fallhøgd, og i det heilet få til språkleg variasjon, har eg iblant gått enda lenger enn Brecht sjølv, bl.a. ved å la personane bruke framandord som dei sjølvsagt brukar feil, og ved å nytte ord som tilmed for Brecht var tabu den gong han skreiv Tolvskillingsoperaen.»

Sakprosaen hennar omfattar over 120 artiklar, reisebrev, bokmeldingar, intervju, introduksjonar osv^{[24] [25]}. Ho debuterte som nemnt 9 år gammal i Norsk barneblad, og skreiv nokre fleire artiklar i bladet og juleheftet Joletre. Hennar første artikkel for eit vakse publikum var «Paaskedag i Marseille» i avisa Den 17de Mai i 1930. Ho skreiv sporadisk for fleire tidsskrift, og forholdsvis regelmessig for blant anna Syn og Segn og Urd. Ho var litteraturkritikar for Dagbladet 1967–69, og redaktør for Samtiden 1980–81.

Det største delen av artiklane fell i dei tre kategoriane 'Om nordisk litteratur', 'Om kvinner' og 'Om nynorsk'.

Vesaas sin sakprosa er på same måte som lyrikken sprungen ut frå personlege røynsler. Blant hennar beste artiklar står artiklar om forfattarar som står henne nær, anten personlege eller som litterære føredøme, eller båe delar: Edith Södergran, Karin Boye, Solveig von Schoultz, Stig Dagerman, Inge Krokann, Tor Jonsson, Einar Skjæraasen og Åsmund Sveen. Det er påtakeleg at Vesaas handsamar sjølvmordegåta i omtalen av både Boye, Jonsson og Dagerman. I desse tekstane viser ho ein balanse mellom empati med det utbrente livet og si eiga plikt til livsansvar og livslyst.

I ei særklasse står sjølvsagt dei aller næraste forfattarane ho skriv om: faren Sven og ektemannen Tarjei. Den private, men ikkje ukritiske minneboka Sven Moren og heimen hans (1951) vart skriven etter ønske frå Aschehoug forlag, som i desse åra gav ut ein serie små forfattarportrett. Dei tre artikkelportretta av ektemannen er alle skrivne på bestilling: Først til 50-årsjubileumsheftet av Syn og Segn i 1947, deretter til Studentersamfundets hyllingsbok i 1964 og sist ein kort artikkel til Årbok for Telemark 1967^[26]. I ei særklasse i norsk biografilitteratur står dei to minnebøkene I Midtbøs bakkar (1974) og Båten om dagen (1976)^[27], der ho både er personleg og direkte. Ho fortel^[28] at eit mål med biografiane var å ta livet av mytane om «den overjordiske idyll fullstendig hevd over strevet til ekteparet og sorge, eit opphøgd liv trygt i elfenbeinstårnet oppe i fjellbygda».

Som antologiredaktør og omsetjar skreiv ho korte introduksjonar til fleire forfattarar.

Halldis Moren Vesaas-prisen, skipa i 1995, er oppkalla etter henne.

Både Samlaget, familien, heimkommunane, Teatret og fleire har teke vare på den litterære arven hennar: Sonen Olav Vesaas redigerte den omfattande prosasamlinga Livet verdt i 1998, og antologien Liv og dikt i lag i 2003. I denne siste har han samla dikt og sjølvbiografiske tekstar frå både Halldis og ektemannen Tarjei til ein heilskapleg presentasjon av liv og dikting. Sonen sin nye biografi om Halldis, Å vera i livet, kom ut i september 2007.

I samband med jubileumsåret 2007 vart ein ny heilfigur statue^[29] av henne avduka i Vesaasparken i Vinje, og bystar i Oslo og i Trysil. Skulpturane er utførte av Merete Sejersted Bødtker.

Posten Noreg æra henne med eit frimerke i september 2007, NK 1644.

Vennen Sigmund Skard skreiv dette i Festskriftet:

«I dei siste leveåra sine saman kom diktarparet i Vinje til å bli noko av ein norsk kulturinstitusjon, omgitt av ein takksam vørdnad som er mindre vanleg i vårt land. Det kom stendig ein straum av trykksaker frå Midtbø; men det var her tale om meir enn bøker og papir. Desse to menneska kom til å stå for ei heil livsholdning, som dei tydeleg åtte i lag, og som like tydeleg hadde ein bodskap til samtida. I alt dei sa og gjorde, var det noko ope, varmt og klokt som folk kjende, – noko realistisk spørjande og samstundes positivt, alvorleg og samstundes breitt tolerant, ein usekterisk radikalisme som også fekk med seg mykje av tradisjonelle verdiar, både i tanke og mål. Det var typisk at dei liksom sjølvsagt sameinte ei rotfast folkenorsk heimkjensle med det vidaste utsyn mot den store verda.»

• Melsom-prisen 1936
• Kultur- og kyrkjedepartementets litteraturpris for barne- og ungdomslitteratur 1949, for Tidleg på våren
• Sunnmørsprisen 1957, for Utvalde dikt
• Gyldendals legat 1957
• Doblougprisen 1960
• Bastianprisen 1961, for Fedra
• Melsom-prisen for andre gong i 1975
• Mads Wiel Nygaards legat 1977
• Kulturdepartementets omsetjarpris for barne- og ungdomslitteratur 1980, for Ramser og remser (forfattar Gunilla Bergström)
• Norsk kulturråds ærespris 1982
• Kommandør av St. Olavs Orden 1984
• Anders Jahres kulturpris 1992
• Tekstforfattarfondets ærespris 1993
• Brages heiderspris 1994
• Bastianprisen i klassen barne- og ungdomslitteratur for «en fremragende oversettergjerning» 1995

Du går fram til mi inste grind og eg går òg fram til di. Innanfor den er kvar av oss einsam, og det skal vi alltid bli. «Ord over grind» (1955)
Diktet «Ord over grind», som er eit av dei mest siterte dikta hennar, drøftar nærleik og avstand mellom menneske

• Harpe og dolk (1929, dikt)
• Morgonen (1930, dikt)
• Strender (1933, dikt)
• Du får gjera det, du (1935, barnebok, ny utgåve 1977)
• Lykkelege hender (1936, dikt)
• Den grøne hatten (1938, barnebok)
• Hildegunn (1942, roman/ungdomsbok)
• Tung tids tale (1945, dikt)
• Treet (1947, dikt)
• Tidleg på våren (1949, ungdomsbok, kom i fleire opplag, ny utgåve 1965)
• Sven Moren og heimen hans (1951, biografi)
• I ein annan skog (1955, dikt)
• Utvalde dikt (1957, dikt i utval til 50-årsdagen)
• Ord over grind (1965, dikt i utval i lyrikklubben til Den norske Bokklubben)
• Sett og levd (1967, essay i utval)
• Gudefjellet: Om gudar og heltar i det gamle Hellas (1970, sakprosa for barn og unge, ny utgåve 1995)
• I Midtbøs bakkar (1974, livsminne, også utgjeve saman med Båten om dagen i eitt bind med tittelen I Midtbøs bakkar)
• Båten om dagen (1976, livsminne, også utgjeve saman med I Midtbøs bakkar i eitt bind med tittelen I Midtbøs bakkar)
• Den gode gåva (1987, biletbok, illustert av Kaja Thorne)
• Så nær deg (1987, noveller, også utgjeve i Livet verdt)
• Vandre med vers (1990, diktantologi med livsminne)
• Dikt i omsetjing (1993)
• Livshus (1995, dikt)
• Livet verdt (1998, essay og prosa i utval)

Barn, ikkje le av den fuglen som flaksar så hjelpelaust av stad. Vinden har skilt han frå dei andre... «Einsamflygar» (1957)
I dette diktet bruker Vesaas fuglen som metafor for å uttrykke medkjensle med såra og utstøytte medmenneske

• Nynorsk novellekunst: Ein antologi (1965, ny utgåve 1969 med tittelen Nynorske noveller)
• Framande dikt frå fire tusen år: Ein antologi (1968, redigert av Hartvig Kiran, Sigmund Skard og Halldis Moren Vesaas, ny utgåve 1995)
• I grenselandet (1969, antologi med dikt om døden)
• Trær: treet i norsk lyrikk: En antologi (1977)
• Leva här bland alla andra: Finlandssvensk lyrikk (1978)
• «Ein blomstervang for din fot-»: Norske kjærleiksdikt (1994, også utgjeve med tittelen Norske kjærleiksdikt)

• Ole Karlsen (red.): Klarøygd, med rolege drag drag. Om Halldis Moren Vesaas' forfatterskap, Landslaget for norskundervisning / Cappelen akademiske forlag, 1996 (ISBN 82-456-0059-8)
• Leif Mæhle (red.): Halldis Moren Vesaas. Festskrift til 80-årsdagen 18. november 1987, Aschehoug, 1987 (ISBN 82-03-15750-5)
• Halldis Moren Vesaas og Tarjei Vesaas: Liv og dikt i lag. Dikt og prosa, utvalde av Olav Vesaas, Aschehoug, 2003 (ISBN 82-03-18729-3)
• Olav Vesaas: Løynde land: ei bok om Tarjei Vesaas, Cappelen, 1995 (ISBN 82-02-12939-7)
• Olav Vesaas: Å vera i livet : ei bok om Halldis Moren Vesaas, Samlaget, 2007 (ISBN 978-82-521-5715-4)
• Mari Beinset Waagaard: «Forfattaren Halldis Moren Vesaas», i Syn og segn, nr. 8, 1977 (I same hefte: Sigmund Skard: «Halldis Moren Vesaas sytti år»)
• Mari Beinset Waagaard: «Halldis Moren Vesaas», i Norsk litterær årbok, 1966

• Digitaliserte bøker av Halldis Moren Vesaas hjå Nasjonalbiblioteket, både dei ho skreiv sjølv, og dei ho omsette
• NRK: Lydfiler med Halldis Moren Vesaas
• Halldis Moren Vesaas i NRK
• Halldis Moren Vesaas i Dagbladet
• Halldis Moren Vesaas i Aftenposten