Espeletia
| Espeletia | |
| |
| Systematikk | |
| Rike: | Planteriket Plantae |
| Overrekkje: | Landplantar Embryophytes |
| Rekkje: | Karplantar Tracheophytes |
| Underrekkje: | Frøplantar Spermatophytes |
| Orden: | Korgplanteordenen Asterales |
| Familie: | Korgplantefamilien Asteraceae |
| Underfamilie: | Asteroideae |
| Slekt: | Espeletia Humb. & Bonpl. |
Espeletia er ei planteslekt i korgplantefamilien som høyrer heime i Colombia, Ecuador og Venezuela. Slekta omfattar 140 aksepterte artar per 2024.[1] Medlemmene i slekta er vanlegvis kjende som frailejones.
Skildring
[endre | endre wikiteksten]
Her kvitskjegghjelmkolibri (Oxypogon lindenii) på ein frailejón
Disse plantane har ein tjukk stamme, vanlegvis enkeltståande, med saftige og tett hårdekte blad som er ordna i ein tett spiral, og dannar ein rosett på toppen av stilken. Dei døde blada langs stilken fell ikkje av, men blir der og vernar stilken. Denne serien av fysiologiske tilpassingar kjem dei ekstreme klimatiske forholda av i dei høge Andesfjella (kulde, høg UV-stråling, dagleg sesongvariasjon og fysiologisk vassmangel). Dei speler ei viktig rolle i páramo-økosystem ved å fange vatn frå kondens av skodde, halde det og binde det til jorda gjennom kapillaritet.[4] Frailejones har ein grunnleggjande eigenskap: dei veks éin centimeter kvart år.[treng kjelde]
Desse artane utgjer ein viktig del av økologien og biologisk mangfald i páramo i Colombia og Venezuela. I Ecuador finst Espeletia pycnophylla med utbreiing i nord mot Colombia, i provinsane Carchi og Sucumbíos. Det er òg funne ein isolert populasjon av E. pycnophylla i sentrum av landet, i Llanganates nasjonalpark i Tungurahuaprovinsen, og gjer ut for dagens kjente sørgrense for slekta. E. pycnophylla er per 2023 truleg den einaste kjente arten i denne slekta sør for ekvator. [5]
Saman med andre artar, som dei i slektene Puya og Blechnum, dannar frailejones det gigantiske rosettfyllte landskapet i paramoen.
Ei konvergerande tilpassing av økosystem som liknar páramo med gigantiske rosettar, finst i det afro-alpine beltet, men med planteartar frå slekter som Dendrosenecio og Lobelia i staden for Espeletia.
Espeletia grandiflora blir vist på den colombianske 100-pesomynten frå 2012.
Biletgalleri
[endre | endre wikiteksten]-
Espeletia pycnophylla
-
Espeletia grandiflora
-
Espeletia schultzii
-
Espeletia pycnophylla, El Ángel økoreservat, Ecuador
-
Espeletia pycnophylla
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- Denne artikkelen er omsett frå «Espeletia» frå Wikipedia på spansk, den 16. september 2024
- Referansar
- ↑ «Espeletia Bonpl.». Plants of the World Online. Royal Botanic Gardens, Kew. 2022. Henta 16. oktober 2024.
- ↑ Rojas, Carlos Julio; Vasquez, Christian (2015). «Rediscovery of the Blue-bearded Helmetcrest Oxypogon cyanolaemus, a hummingbird lost for almost 70 years» (PDF). Conservacion Colombiana 22: 4––7.
- ↑ Winkler, D. W., S. M. Billerman, og I. J. Lovette (2020). Hummingbirds (Trochilidae), version 1.0. I Birds of the World (S. M. Billerman, B. K. Keeney, P. G. Rodewald, og T. S. Schulenberg, Editors). Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA. https://doi.org/10.2173/bow.trochi1.01 Sjå avsnittet Habitat for kvar av dei fire artane
- ↑ Damian Carrington (9 April 2019). «In the land of El Dorado, clean water has become 'blue gold'». The Guardian.
- ↑ Steiner, SCC; Lozano, P (2023). «Habitat and population structure of rare and endemic Andean Espeletia pycnophylla subsp. llanganatensis (Asteraceae) in an Ecuadorian biodiversity hotspot» (PDF). Folia Geobotanica (Springer) 58: 55––69. doi:10.1007/s12224-023-09431-8.
Bakgrunnsstoff
[endre | endre wikiteksten]
- (en) Espeletia i Encyclopedia of Life
- (en) Espeletia i Global Biodiversity Information Facility
- (en) Espeletia hos ITIS
- (en) Espeletia hos NCBI
- (en) Espeletia hos The International Plant Names Index
- (en) Espeletia hos Tropicos
- (en) Kategori:Espeletia – bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons
- Espeletia – detaljert informasjon på Wikispecies
