Gyllenhalekolibri
| Gyllenhalekolibri | |
 Gyllenhalekolibrihann | |
 Gyllenhalekolibrihoe | |
| Utbreiing og status | |
Status i verda:  Livskraftig Utbreiinga av gyllenhalekolibri | |
| Systematikk | |
| Rike: | Dyr Animalia |
| Rekkje: | Ryggstrengdyr Chordata |
| Underrekkje: | Virveldyr Vertebrata |
| Klasse: | Fuglar Aves |
| Orden: | Seglarfuglar Apodiformes |
| Familie: | Kolibriar Trochilidae |
| Underfamilie: | Trochilinae |
| Stamme: | Trochilini |
| Slekt: | Chrysuronia |
| Art: | Gyllenhalekolibri C. oenone |
| Vitskapleg namn | |
| Chrysuronia oenone | |
Gyllenhalekolibri (Chrysuronia oenone) er ein kolibriart av «smaragdar», i stammen Trochilini, ein del av underfamilien Trochilinae. Han har leveområde opptil 1500 moh. i vestlege Venezuela, sentrale Colombia, austre Ecuador og over mykje av Peru aust for Andes. Han finst òg i norvestlege Bolivia.[1]
Taksonomi og systematikk
[endre | endre wikiteksten]Gyllenhalekolibri var tidlegare plassert i slekta Amazilia. Ein molekylær fylogenetisk studie publisert i 2014 fann at Amazilia var polyfyletisk.[2] I den reviderte klassifiseringa for å lage monofyletiske slekter, vart gyllenhalekolibri flytta til slekta Chrysuronia av dei fleste taksonomiske system.[3]
Den internasjonale ornitologiske komiteen (IOC) anerkjenner to underartar av gyllenhalekolibri, nominatforma C. o. oenone og C. o. josephinae. Andre taksonomiar legg til ein tredje, C. o. alleni, IOC ser på den som ein del av josephinae.
Skildring
[endre | endre wikiteksten]Gyllenhalekolibrien er 9,5 til 10 cm lang. Hannane veg 4,7 til 6,3 gram og hoene 4,3 til 5,3 g. Begge kjønn av alle underartar har ein svakt bua nebb med svart overkjeve og raud underkjeve med svart spiss.
Vaksne hannar av nominatforma har eit fiolettblått hovud og strupe. Ryggen er lysegrøn som går gjennom bronsegrøn til klåre koparaktige farge på vengdekkarar og halefjører. Brystet er glitrande grønt, buken er bronsegrøn, og under halen er dekkfjørene bronsefarga med kvitaktige kantar.
Vaksne hoer har ei blå krone, ein grøn rygg og kobberbronse vengdekkarar og halefjører. Undersida deira er for det meste kvitaktig, med blågrøne flekker på sidene av halsen og strupen, grøne på sidene og brystet, bronsegrøne flankar, og under halen er dei bronsefarga. Unge hannar har ei matt grøn krone, ein mørk grå hals og eit matt grønt bryst. Unge hoer har matte halsflekker og er meir bronsefarga enn dei vaksne.[1]
Utbreiing og habitat
[endre | endre wikiteksten]Nominatunderarten av gyllenhalekolibrien er den mest utbreidde. Han finst i Serranía del Perijá på begge sider av Colombia/Venezuela-grensa, lenger aust i det vestlege og nordlege Venezuela, og sørover gjennom det austlege sentrale Colombia, austlege Ecuador og ekstreme vestlege brasiliansk Amazonas inn i det ekstreme nordaustlege Peru. C. o. josephinae finst i det meste av resten av det austlege Peru og C. o. alleni i Nord-Bolivia.[1]
Gyllenhalekolibrien lever i halvopne landskap som kantar og opningar i fuktig skog, moden sekundærskog, galleriskog, skuggefulle kakao- og kaffiplantasjar og i hagar. I Colombia og Venezuela varierer han i høgd frå havnivå til 1500 moh. og i Ecuador mellom 400 og 1200 m. Gyllenhalekolibrien rører seg tilsynelatande lokalt i samsvar med tilgjenge av blomstrande plantar.[1][4]
Føde
[endre | endre wikiteksten]Gyllenhalekolibriar søkjer etter nektar frå ei rekkje blomstrande buskar (t.d. Aphelandra) og tre (t.d. Erythrina og Inga). Hannane har ein tendens til å søkje etter føde oppe i trekronene, og samlar seg nokre gonger i «kranglekrokar», medan hoene hovudsakleg søkjer etter føde ved å følgje ei fast rute gjennom skogen, der dei vitjar ei rekkje blomstrande plantar etter tur. I tillegg til nektar fangar dei leddyr (insekt) i lufta frå ein utkikspost eller ved å plukke dei frå lauvverket.[1]
Hekking
[endre | endre wikiteksten]Hekkesesongen varierer geografisk. Han spenner over minst juni til november i det austlege Colombia, men er januar til april i det vestlege Brasil. Hannane samlast vanlegvis i grupper på fem til 10 med leik for oppvising for hoer, men nokre gonger er ein hann åleine på leikplassen. Reiret er skålforma og har grøn mose på utsida for kamuflasje.[5] Hoa rugar på to egg i ca. 14 dagar, og ungane flyg ca. 28 dagar etter klekking.[1]
Vokalisering
[endre | endre wikiteksten]Lætet til gyllenhalekolibri er varierande, skildra som «ein gjentatt rytmisk frase, som ofte startar med ein skurrande tone, etterfølgd av fleire veldig knirkande eller skrapa tonar, og sluttar med fleire gjentatte korte pip.» Han gjennomfører også rop/lokkelæte skildra som «ei omfattande metallisk trille og kortare pipetonar.»[1]
Status
[endre | endre wikiteksten]IUCN har vurdert gyllenhalekolibri til å vere livskraftig. Han har eit vidt utbreiingsområde, og sjølv om storleiken på populasjonen er ukjend, blir han trudd å vere stabil. Han blir rekna som lokalt vanleg i Colombia og Venezuela, men relativt sjeldan i låglandet i Amazonas lengre sør.[1][6]
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- Denne artikkelen bygger på «Golden-tailed sapphire» frå Wikipedia på engelsk, den 23. september 2023
- Referansar
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Stiles, F. G. and P. F. D. Boesman (2020). Golden-tailed Sapphire (Chrysuronia oenone), version 1.0. In Birds of the World (J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie, and E. de Juana, Editors). Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA. https://doi.org/10.2173/bow.gotsap1.01
- ↑ McGuire, J.; Witt, C.; Remsen, J.V.; Corl, A.; Rabosky, D.; Altshuler, D.; Dudley, R. (2014). «Molecular phylogenetics and the diversification of hummingbirds». Current Biology 24 (8): 910–916. PMID 24704078. doi:10.1016/j.cub.2014.03.016.
- ↑ Stiles, F.G.; Remsen, J.V. Jr.; Mcguire, J.A. (2017). «The generic classification of the Trochilini (Aves: Trochilidae): Reconciling taxonomy with phylogeny». Zootaxa 4353 (3): 401–424. PMID 29245495. doi:10.11646/zootaxa.4353.3.1.
- ↑ Ridgely, Robert S.; Greenfield, Paul J. (2001). The Birds of Ecuador: Status, Distribution, and Taxonomy I. Ithaca: Cornell University Press. s. 67. ISBN 978-0-8014-8722-4.
- ↑ Gordon Ramel (11. juli 2023). «Golden-tailed Sapphire Hummingbirds – Beauty of Birds» (på engelsk). Henta 23. september 2023.
- ↑ BirdLife International (2023) Species factsheet: Chrysuronia oenone. Henta 23. september 2023
