BACH-motivet

BACH-motivet er innan musikken notesekvensen b, a, c og h. Dette firenotarsmotivet har vorte brukt av mange komponistar, vanlegvis som ei hyllest til Johann Sebastian Bach. Det fyrste kjende eksempelet finst allereie i eit stykke av Jan Pieterszoon Sweelinck. Det er mogleg, men ikkje stadfest, at han brukte det det for å hylle ein av Johann Sebastian sine forfedrar — fleire av dei var òg musikarar.

Moglegheita å setje etternamnet Bach til tonar på dette viset kjem av at den tyske (og skandinaviske) B viser til det som i engelsk blir kalla B flat (nederlandsk «bes»), medan H er den tonen som på engelsk blir kalla B.

J.S. Bach sjølv brukte motivet i ein fuge i den avsluttande delen av Die Kunst der Fuge (BWV 1080) — eit arbeid han ikkje fullendte før han døydde i 1750. Det kan sjå ut til at motivet finst i fleire av dei andre verka hans òg; som i slutten av den fjerde av dei kanoniske variasjonane av «Vom Himmel Hoch» (BWV 769). Førekomsten i nest siste noterekkje i Kleines harmonisches Labyrinth (BWV 591) vert ikkje rekna som særleg framståande, og dette arbeidet kan til og med vere uekte (Johann David Heinichen vert av nokon rekna som den eigentlege komponisten). Motivet finst i Matteuspasjonen, i avsnittet der koret syng «Denne mann var sikkert Guds eigen son». I mange stykke blir ikkje sjølve notane B-A-C-H bruka, men snarare ei transponering av dei.

Motivet vert ofte brukt av andre komponistar i fuger eller anna kompleks polyfon musikk — kanskje fordi Bach sjølv brukte det i siste satsen av Die Kunst der Fuge — ein fuge som har ry som den legendariske fullkomne fugen (som rettnok aldri vart fullført av komponisten).

Arbeid som på ein framståande måte brukar BACH-motivet er blant andre, i kronologisk rekkjefølgd:

• 1845 – Robert Schumann: Seks fuger for orgel, pedalpiano eller orgelharmonium, opus 60
• 1855 – Franz Liszt: Fantasie und Fuge über das Thema B-A-C-H, for orgel (1855, seinare arrangert for piano)
• Johannes Haarklou: Preludium og fuge over B-A-C-H for orgel
• 1878 – Nikolaj Rimskij-Korsakov: Variasjonar over BACH, for piano
• 1900 – Max Reger: Fantasi og fuge over B-A-C-H for orgel
• 1910 – Ferruccio Busoni: Fantasia contrappuntistica for piano (fyrste versjon 1910, seinare versjonar 1912 og 1922)
• 1932 – Arthur Honegger: Prélude, Arioso, Fughette for piano (1932, seinare arrangert for strykeorkester)
• 1932 – Francis Poulenc: Valse-improvisation sur le nom Bach for piano
• 1937–38 – Anton Webern: Strykekvartett
• 1952 – Jean Coulthard: Variasjonar over BACH for piano
• 1952 – Luigi Dallapiccola: Quaderno musicale di Annalibera
• 1964 – Arvo Pärt: Collage over B-A-C-H for strykeinstrument, obo, cembalo og piano
• 1974 – Rudolf Brucci: Metamorfosis B-A-C-H for strykeinstrument
• 1976 – Milos Sokola: Passacaglia quasi Toccata on B-A-C-H for orgel
• 1985 – Alfred Schnittke: Concerto Grosso No. 3
• 1990-åra – Ron Nelson: Passacaglia (Homage on B-A-C-H) for blåseensemble