Raudmaskekolibri

Raudmaskekolibri
Raudmaskekolibrihoe
Raudmaskekolibrihann
Utbreiing og status
Status i verda: Livskraftig Geografisk utbreiing ██ Overvintringsområde██ Hekking og overvintring
Systematikk
Rike:	Dyr Animalia
Rekkje:	Ryggstrengdyr Chordata
Underrekkje:	Virveldyr Vertebrata
Klasse:	Fuglar Aves
Orden:	Seglarfuglar Apodiformes
Familie:	Kolibriar Trochilidae
Underfamilie:	Trochilinae
Stamme:	Mellisugini
Slekt:	Calypte
Art:	Raudmaskekolibri C. anna
Vitskapleg namn
Calypte anna Lesson, 1829

Raudmaskekolibri (Calypte anna) er ein middels stor medlem av kolibrifamilien Trochilidae. Arten høyrer heime i vestlege kystregionar i Nord-Amerika, og austover til Arizona, USA.

På byrjinga av 1900-talet hekka raudmaskekolibriar berre i nordlege Baja California i Mexico og Sør-California i USA. Etter det har arten utvida utbreiingsområdet mot nord til og med kysten av British Columbia i Canada. Det har vore forklart med spreiing av eksotiske prydplantar i bustadområde langs heile stillehavskysten med innland, og det gav utvida habitat med nektar- og hekkeplassar.

Arten er monotypisk: ingen underartar er anerkjende.^[1]

Raudmaskekolibriar er 10 til 11 cm lange^[2] og kroppsvekta ligg på 4-4,5 gram.^[3] Dei har ein iriserande bronsegrøn rygg, eit bleikgråt bryst og buk, og grøne flankar. Nebba deira er lange, rette og tynne. Den vaksne hannen har ein iriserande krimsonraud til raudrosa krone og strupe, «ringkrage-smykke», som kan synast som matt brun eller grå utan direkte sollys. Dei har ein mørk, lett kløyvd hale. Hoene har også iriserande raud strupeflekk, sjølv om det iriserande området vanlegvis er langt meir avgrensa og mindre strålande enn hos hannen.^[3]

Hoer og unge hannar har ei matt grøn krone, ein grå hals med eller utan raud iris, grått bryst og buk, og ein mørk, avrunda hale med kvite spissar på dei ytre fjørene.^[3]

Hannfuglar med forhøgde nivå av protein i kosthaldet har meir fargerike kroner og høgare irisering i hovudfjørene samanlikna med hannfuglar med lågt proteininntak.^[4]

Lætet er godt undersøkt og fleire ulike typar lydytringar er skildra for raudmaskekolibrien. Ei inndeling er: (1) Tzip-tonar, begge kjønn gjev dette metalliske, harde ropet når dei er engstelege, hissa opp eller held kontakt. Kan flyte ut til kvitring. (2) Skrallande rop, serie på ca. 10 tonar i sekundet, lågare frekvens enn tzip-tonar, varsellæte brukt av begge kjønn. (3) «Dukkelyd», berre produsert av hannar i paringsspelet, generert av dei ytre halefjørene under stupdukket, etterfølgt av ei strofe frå den ordinære songen. (4) Song frå ein territorial hann konstruert etter eit komplekst mønster.^[3]

Som andre kolibriar lever denne arten av nektar frå blomstrar ved å bruke ei lang uttrekkbar tunge. Dei et også små insekt og andre leddyr fanga i flukt eller plukka frå vegetasjon. Raudmaskekolibriar har tilpassa seg urbane miljø og er ofte sett i bakgardar og parkar, og ved fôringsautomatar og blomstrande plantar.^[3]

Når raudmaskekolibriar stiller medverkar dei store brystmusklane deira den høge vengeslagsfrekvensar som blir oppnådde gjennom mobilisering av motoriske einingar.^[5] Brystmusklane som driv kolibriflukt består eine og åleine av raske glykolytiske fibrar som reagerer raskt og har motstand mot trøyttleik.^[5] Rudmaskekolibriar med utilstrekkelege lager av kroppsfeitt eller utilstrekkeleg fjørdrakt er i stand til å overleve periodar med underkjølt vêr ved å senke stoffskiftet og gå inn i ein tilstand av torpor.^[6] Under kalde vêrtilhøve går raudmaskekolibriar gradvis opp i vekt i løpet av dagen ettersom dei konverterer sukker til feitt.^[7]

Raudmaskekolibriar finst langs den vestlege kysten av Nord-Amerika, frå det sørlege Canada til det nordlege Baja California, og fåtalige i innlandet til det sørlege og sentrale Arizona, ekstremt sørlege Nevada og søraustlege Utah, og vestlege Texas.^[3] Dei har ein tendens til å vere standfuglar innanfor sitt område. Likevel har streiffuglar vorte oppdaga langt utanfor utbreiingsområdet sitt.^[8]

Som svar på stigande temperaturar ved låge høgder under klimaendringar i det 21. hundreåret, har raudmaskekolibriar utvida utbreiingsområdet til dei kjøligare sommarmiljøa i høgare høgder opptil 2825 meter fjellterreng i California, slik som Sierra Nevada.^[6]

Medan utbreiingsområdet deira opphavleg var avgrensa til chaparralen i California og Baja California, utvida området seg nordover til Oregon, Washington og British Columbia, og austover til Arizona på 1960- og 70-talet. Denne raske ekspansjonen blir tilskriven den utbreidde plantinga av ikkje-heimehøyrande artar, som eukalyptus, og dessutan bruken av urbane fôringsautomatar, i kombinasjon med den naturlege tendensen arten har til omfattande spreiing etter hekking.^[3]

Mens han samlar nektar, hjelper raudmaskekolibrien med plantepollinering.^[3] Det er bevis på at raudmaskekolibriar under flukt genererer ein elektrostatisk ladning som festar pollen til nebb og fjør, noko som lettar overføring av pollenkorn til hundrevis av blomstrar per dag medan dei søkjer etter nektar.^[9] Denne kolibrien konsumerer nokre gonger tresaft.^[3]

Raudmaskekolibriar kan riste kroppen 55 gonger i sekundet for å kaste ut regn medan dei flyg, eller i tørt vêr, for å fjerne pollen eller skitt frå fjørene. Kvar vriding varer fire hundredelar av eit sekund og påfører 34 gonger tyngdekrafta på hovudet til fuglen.^[10]

I motsetnad til dei fleste andre nordlege tempererte kolibriar, syng hannen av raudmaskekolibri under paringsspelet. Songen er tynn og knirkande, ispedd summar og kvitring, og blir strekt til over 10 sekund. I hekkesesongen kan hannar observerast utføre eit stupdukk i lufta over territoria deira. Når ei hoe flyg inn på territoriet til ein hann, stig hannen opp til omtrent 35-40 m før han stuper over hoa. Når hannen nærmar seg botnen av dukket, når han ei gjennomsnittsfart på 97 km/t, som er 385 kroppslengder per sekund.^[11] På botnen av dukket flyg hannen med 83 km/t, er utsett for sentripetalakselerasjon på ca. 9,5 G og produserer ein høyrbar lyd frå halefjørene, av nokre skildra som eit «eksplosivt knirk».^[3]

• 
  Hannfugl i Berkely, California
• 
  Ei hoe
• 
  Hannfugl

Opne skogkledde eller buskrike område og fjellenger langs stillehavskysten frå British Columbia til Arizona utgjer hekkehabitatet. Hoa oppdreg ungane utan hjelp frå hannen. Hofuglen byggjer reir i ein busk eller eit tre, i vinranker eller festa til leidningar eller andre kunstige underlag. Det runde reiret med ein ytre diameter på 3,8 til 4,1 centimeter er konstruert av plantefibrar, dunete fjør og dyrehår; eksteriøret er kamuflert med fliser av låg, plantarestar, og nokre gonger urbane restar som målingsflis og sigarettpapir. Reirmateriala er bundne saman med edderkoppsilke. Dei er kjende for å hekke så tidleg som i midten av desember og så seint som i juni, avhengig av geografisk plassering og klimatiske forhold.^[3]

Raudmaskekolibriar kan hybridisere med andre artar, spesielt ein i same slekta, ørkenkolibri, Calypte costae.^[3]

I Vancouver Official City Bird Election i 2017 vart raudmaskekolibri kåra til den offisielle fuglen i byen Vancouver, British Columbia.^[12] Raudmaskekolibriar er standfuglar i Seattle, der dei lever året rundt gjennom vinteren, og toler lengre periodar med minusgrader, snø og sterk vind.^[13]

Ifølgje eit estimat for 2019 er det 9,6 millionar raudmaskekolibriar globalt med ein bestand som har auka 35 % dei siste ti åra. Verdas naturvernunion, IUCN, har vurdert arten som livkraftig.^[14]

Referansar

Commons har multimedium som gjeld: Raudmaskekolibri