duim

Versie door Marcel coenders (overleg | bijdragen) op 24 jul 2020 om 14:48

(wijz) ← Oudere versie | Huidige versie (wijz) | Nieuwere versie → (wijz)

Nederlands

[1] duim

Uitspraak

Geluid: duim (hulp, bestand)
IPA: /dœy̯m/

Woordafbreking

duim

Woordherkomst en -opbouw

In de betekenis van ‘voorste vinger’ voor het eerst aangetroffen in 1240 ^[1]
^[2]

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	duim	duimen
verkleinwoord	duimpje	duimpjes

Zelfstandig naamwoord

duim m

(anatomie) eerste, kortste en dikste vinger, gelegen naast de wijsvinger, met twee geledingen, die zowel naast als tegenover de andere vingers geplaatst kan worden
(eenheid), (verouderd) oude lengtemaat. De exacte lengte is streek-afhankelijk; bijvoorbeeld, de Engelse duim is 2.54 cm (inch), de Amsterdamse duim is 2.573 cm
haakspijker.
scharnierhaak.

Hyponiemen

dodemansduim, domansduim, linkerduim, onderduims, rechterduim, skiduim

Afgeleide begrippen

Verwante begrippen

eenheden van lengte (afstand) in het Nederlands (nld)
yoctometer • zeptometer • attometer • femtometer • picometer • nanometer • micrometer • millimeter • centimeter • decimeter • meter • decameter • hectometer • kilometer • megameter • gigameter • terameter • petameter • exameter • zettameter • yottameter
parsec • kiloparsec • megaparsec • gigaparsec astronomische eenheid (AE) • lichtjaar • lichtminuut • lichtseconde • lichtuur • mijl • zeemijl buiten gebruik: duim • el • roede • uur gaans • voet

Uitdrukkingen en gezegden

iemand onder de duim houden

over iemand de baas zijn

iets op zijn duimpje weten

iets heel goed weten

iets uit zijn duim zuigen

iets verzinnen

de duimschroeven aanleggen

iemand met heel erg onder druk zetten

dat ligt er duimsendik bovenop

dat is heel duidelijk

vingers en duimen aflikken

iets heel lekker vinden

duim opsteken

gebaar van iemand langs de kant van de weg als teken dat hij met iemand wil meereizen

• Deze Casa de Luna kon ik blijkbaar niet overslaan, dus verliet ik de trail alweer en stak mijn duim op in de hoop een lift te krijgen. ^[3]

Vertalingen

1. eerste, kortste en dikste vinger

Baskisch: hazlodi ^(eu)
Bretons: biz-meud ^(br) m, meud ^(br) m
Bulgaars: палец ^(bg) m
Catalaans: polze ^(ca) m
Deens: tommelfinger ^(da), tommeltot ^(da)
Duits: Daumen ^(de) m
Engels: thumb ^(en)
Esperanto: polekso ^(eo), dikfingro ^(eo)
Fins: peukalo ^(fi) m
Frans: pouce ^(fr) m
Fries: tomme ^(fy) g, tûme ^(fy) g
Indonesisch: ibu jari ^(id)

Interlingua: pollice ^(ia)
Italiaans: pollice ^(it) m
Japans: 親指 (おやゆび, oyayubi) ^(ja)
Koreaans: 엄지 ^(ko) (eomji), 엄지손가락 ^(ko) (eomjisongarak)
Latijn: pollex ^(la) m
pitjantjatjara: maṟa mama
Pools: kciuk ^(pl) m
Portugees: dedo polegar ^(pt) m, polegar ^(pt) m
Roemeens: deget mare ^(ro) o
Sloveens: palec ^(sl) m
Slowaaks: palec ^(sk) m
Spaans: pulgar ^(es) m
Turks: başparmak ^(tr)

2. lengtemaat

3. haakspijker

Fries: tomheak ^(fy) g

4. scharnierhaak

Fries: harre ^(fy) g, hang ^(fy) g, hinge ^(fy) g

Werkwoord

vervoeging van
duimen

duim

eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van duimen
- Ik duim.
gebiedende wijs van duimen
- Duim!
(bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van duimen
- Duim je?

Gangbaarheid

Het woord duim staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "duim" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.^[4]

Meer informatie

Zie Wikipedia voor meer informatie.

Verwijzingen

↑ "duim" in:
Sijs, Nicoline van der
, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen, 2e druk, Amsterdam / Antwerpen: Veen, 2002; op website dbnl.org; ISBN 90 204 2045 3
↑ duim op website: Etymologiebank.nl
↑ Tim Voors: Alleen, De Pacific Crest Trail te voet van Mexico naar Canada, 2018
↑ Door archive.org gearchiveerde versie van 21 oktober 2019 “Word Prevalence Values” op ugent.be

Overgenomen van "https://nl.wiktionary.org/w/index.php?title=duim&oldid=4237730"