Noot (plantkunde)

Enkele dopvruchten behoren tot de droge vruchten en hebben één zaad (zelden twee) waarvan het steenachtige of houtachtige omhulsel (de vruchtwand) of een deel daarvan bij rijpheid zeer hard wordt. Vruchten die aan deze definitie voldoen worden ook wel echte noten genoemd^[1][2] om ze te onderscheiden van de "noten" die aan de minder strikte, meer culinaire definitie voldoen. De strikte definitie leidt ertoe dat de walnoot, die in het spraakgebruik als typische noot wordt gezien, toch geen echte noot is.

Een nootje is een kleine droge, harde, niet openspringende, eenzadige vrucht, waarbij het zaad niet met de enigszins houtachtige vruchtwand is vergroeid. Ze zijn dikwijls voorzien van vruchtpluis. Composieten en lipbloemigen vormen als vrucht een nootje. Bij het pellen van zonnebloempitten komt het zaad vrij.

Echte noten worden onder andere geproduceerd door planten in de orde Fagales.

Voorbeelden van echte noten
Naam	Afbeelding	Beschrijving	Alternatieve naam
Beukennoot (Fagus sylvatica )		Twee kleine vruchten groeien in een geheel omsluitend stekelig napje.
Eikel (Quercus)		De vrucht groeit in een napje of eikeldop.	aker
Hazelnoot (Corylus avellana) Lambertsnoot (Corylus maxima)		De vrucht groeit in een geheel omsluitend napje.
Paardenkastanje (Aesculus)		De grote vrucht groeit in een bolster met korte stekels. Voor paarden, geiten en varkens is de paardenkastanje eetbaar, maar voor mensen is ze giftig.
Tamme kastanje (Castanea dentata)		Twee tot vier vruchten groeien in een bolster met veel lange dunne stekels.

In de kookkunst heeft "noot" een veel minder beperkte categorie van vruchten dan in botanische context. De term wordt toegepast op vele zaden die botanisch gezien geen echte noten zijn. Iedere grote, oliehoudende vrucht met een pit in een al dan niet harde schaal en die in voedsel wordt gebruikt kan noot worden genoemd.

Een groot aantal zaden is eetbaar. Omdat noten een hoog oliegehalte hebben, zijn zij een hoog gewaardeerde voedselbron en energiebron. In het algemeen hebben noten verschillende positieve effecten op de gezondheid.^[3] Ze kunnen gekookt, rauw, en/of geroosterd worden genuttigd.

Hier volgen enkele voorbeelden van vruchten en zaden die soms of vaak als "noten" worden aangeduid in de culinaire betekenis, maar dat niet zijn in de botanische betekenis:

’Onechte’ noten
Naam	Afbeelding	Beschrijving	Alternatieve naam
Amandel (Prunus dulcis)		zaad van een steenvrucht
Betelnoot (Areca catechu)		zaad van een steenvrucht	arekanoot
Cashewnoot (Anacardium occidentale)		kern van het zaad van de cashew	cachounoot, bombaynoot
Chileense hazelnoot (Gevuina avellana)		zaad van de Gevuina avellana
Kokosnoot (Cocos nucifera)		een steenvrucht	klappernoot
Macadamianoot (Macadamia spp.)		het zaad van een kokervrucht
Muskaatnoot (Myristica fragrans)		gedroogde pit van de vlezige, okergele, abrikoosachtige vrucht; de rode zaadrok (in gedroogde vorm) is in gebruik als de specerij foelie
Paranoot (Bertholletia excelsa)		het zaad van de Bertholletia excelsa	brazielnoot, amazonianoot
Pecannoot (Carya illinoinensis)		een zaad
Pinda (Arachis hypogaea)		een peulvrucht	aardnoot, grondnoot, olienoot of apennoot
Pistachenoot (Pistacia vera)		een zaad; het omhulsel is niet enkelvoudig	pimpernoot
Walnoot (Juglans regia) Zwarte walnoot (Juglans nigra)		steenvrucht; het omhulsel is niet enkelvoudig	okkernoot

Noten (of de zaden ervan) kunnen een belangrijke bron van voedsel voor dieren vormen. Dit geldt vooral in gematigde klimaten waar dieren als hamsters en eekhoorns in de herfst noten verzamelen om de winter door te komen.

• Notenallergie
• Bes (botanisch)

 

Zie de categorie Nuts van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.