Wandelroute GR5A

De GR 5A blijft de Schelde-oever volgen tot in de bocht van de rivier naar links, duikt na de Wandeldijk de rivierbossen in, maar zwenkt op de Noordscheldeweg nogmaals links, richting zuid. Pas terug ter hoogte van Antwerpen-Linkeroever gaat het dan weer westwaarts, langs en over de Blancefloerlaan. Ondanks het bos blijft verkeerslawaai steeds hoorbaar en de GR 5A is hier nooit ver van de Antwerpse Ring en aansluitende autosnelwegen. De wandelroute verkiest de E34 boven het dorp Zwijndrecht. Pas bij Melsele en Beveren neemt de GR 5A enige afstand van de snelweg, maar het verkeerslawaai blijft de wandelaar door het open polderlandschap achtervolgen. Ten noorden van Vrasene steekt het pad met veel omhaal de snelweg over om zich langs De Klinge langzamerhand definitief van de E34 te verwijderen. Ongemerkt gaat de GR 5A de landsgrens over; even verderop ligt het vestingstadje Hulst. Van Antwerpen-Linkeroever naar Hulst is het 38 km.

In Hulst komt het Grenslandpad er van rechts bij. Samen slingeren de routes in westelijke richting door het Zeeuws-Vlaamse polderlandschap naar de grensdorpjes Rode Sluis en Overslag. Langs Venne gaat het even over Belgisch grondgebied; bij Zelzate Nederland weer in en tenslotte langs het Kanaal van Gent naar Terneuzen naar Sas van Gent. Dat kanaal is de toegang voor het zeetransport tot de haven van Gent en het zal duidelijk zijn dat haven- en overslagterreinen en zware industrie hier het beeld bepalen, samen met imposante zeeschepen. Sas van Gent ligt op 35 km na Hulst.

Van Sas van Gent gaat het via Assenede het Belgische Meetjesland weer in. De GR 5A blijft kronkelen in de buurt van de landsgrens en passeert af en toe een gehuchtje of klein dorp, soms op afstand, soms dichterbij. Neem eten en drinken mee en zoek tevoren uit waar je gaat overnachten, want horeca is hier niet gemakkelijk te vinden. Waarschijnlijk zul je daarvoor een paar kilometer van de route af moeten, bijvoorbeeld naar Maldegem. Tot onder Sluis is het langs de route 50 km. Waar je de Damse Vaart bereikt, het kanaal dat de haven van Brugge met de zee verbindt, neemt de GR 5A afscheid van het Grenslandpad, dat hier rechtsaf slaat om na enkele kilometers het vestingstadje Sluis te bereiken. Het ligt voor de hand dit pad te volgen om in Sluis niet alleen te overnachten, maar er vooral ook de rondwandeling over de vestingwallen te maken, die geheel met wit-rode markering is voorzien. Terug kom je weer langs het Grenslandpad, dat hier tevens de Europese wandelroute E9 is. De E9 loopt vervolgens samen met de GR 5A tot aan het station van De Panne.

Het 19 km lange traject van Sluis via Damme naar Brugge loopt vrijwel steeds langs of vlakbij de kaarsrechte Damse Vaart. Dat klinkt saai en toch is dit een van de mooiste etappes van de GR 5A, dankzij de juweeltjes van stedeschoon aan het water. De vesting Sluis is al genoemd; het is de gaafste van de vestingen die de Staten-Generaal van de Republiek der Nederlanden in Zeeuws-Vlaanderen lieten bouwen om zich de Spanjaarden in de Zuidelijke Nederlanden van het lijf te houden. Damme is al wat ouder; het beleefde een korte bloeitijd toen de haven van Brugge was verzand. Maar een halve eeuw later was ook de toegang van Damme voor zeeschepen door het zand versperd, en weer wat later maakte het tachtigjarig oorlogsgeweld van de Nederlandse opstand tegen Spanje een definitief einde aan de betekenis van de zee voor de streek. Pas veel later kwam Zeebrugge, direct aan de kust gelegen, op. Het resultaat: een stadje dat grotendeels in enkele decennia is gebouwd en sindsdien al eeuwen lang een bestaan leidt als object van monumentenzorg.

En al dat is nog maar de opmaat tot Brugge, waarschijnlijk de mooiste stad van Vlaanderen, al is de concurrentie fel. Brugge is geen stad waar je, wit-rode streepjes jagend, doorheen draaft. Het is een stad waar je tenminste een rustdag neemt, om dan nog 's avonds, doodmoe van alle middeleeuwse en latere architectuur, musea, maar ook de levendigheid van een moderne stad, in bed te tuimelen. Het is een stad met heel veel waterwegen, rustieke hoekjes en straatjes, maar ook tal van pleinen waar altijd wat te doen is. Maar de markering van de GR 5A laat je niet daarvan genieten. Die voert je met een boog om het oude centrum snel naar het station en de stad weer uit. Er is een variant dwars door het centrum, maar ook die houdt te veel van opschieten.

. De GR 5A verlaat het centrum van Brugge bij het hoofdstation, maar blijft dan nog lang in buitenwijken en voorsteden hangen. In feite beschrijft het pad een grote cirkel die uitnodigt om vanaf Meetkerke terug te gaan naar Brugge en daar nog een nacht door te brengen. Er zitten dan zo'n 20 km op, afgezien van de kilometer die er nog bij komt tot aan de bushalte op de autoweg. Van Meetkerke naar de duinen is het dan nog zo'n 13 km en de eerste grote plaats met een station, De Haan, ligt nog 4 km verder. De Belgische kust is vrijwel aaneengesloten bezet door mondaine of burgerlijke hotels, pensions en vakantieflats. Soms hebben de negentiende-eeuwse gebouwen hun eigen charme, maar de modernere nederzettingen zijn vaak vooral gericht op massaal en eenvoudig strandvermaak. Van het duinlandschap is vrijwel niets over. Gelukkig is er in de twintigste eeuw hier en daar wat bos aangeplant.

Wat dan wel weer aardig is van de Belgische kust: Niet alleen kun je er zowat op elke kilometer onderdak vinden, maar bovendien rijden er de trams van de Kustlijn over de volle lengte van het badstrand. Ze maken het mogelijk de 52 km van De Haan naar De Panne in hoog tempo met alleen een dagrugzakje af te leggen. Maar dat is een persoonlijke visie. Voor wie van moderne kunst houdt, is Oostende een mekka. In Middelkerke kom je langs een reeks standbeelden van stripfiguren; in Oostduinkerke van een oude beroepsgroep: garnalenvissers te paard. In Oostende komt de veerboot uit Ramsgate aan, mogelijk met lange-afstandswandelaars die de Europese wandelroute E2 of E9 volgen. De E2 gaat de GR 5A nu vergezellen tot aan het eindpunt bij Zoersel.

In De Panne is het even puzzelen. De GR 5A Noord steekt er de trambaan in de Kerkstraat over en duikt de duinen in, maar niet het natuurgebied tussen De Panne en de Franse grens. In plaats daarvan gaat het rechtsaf langs de laatste villa's en pensions naar het strand, om tenslotte op een willekeurig punt op het strand te eindigen, wijzend in de richting terug naar Oostende. Hier begint niet de GR 5A Zuid, en ook niet de voortzetting van de kustwandelroute naar Frankrijk; hier begint eigenlijk helemaal niets, behalve het zoveelste badstrand van België.

Daarom moeten we even iets langer stilstaan bij het duingebied dat door de GR 5A net gemist wordt. De Vlaamse kust heeft twee duingebieden van formaat. Het ene heet Het Zwin en ligt op de grens met Nederland; de GR 5A komt er zelfs niet in de buurt. Het andere ligt in De Panne, nu vlak voor ons. Er loopt een wit-rood gemarkeerde route die ter hoogte van de Franse grens op het strand uitkomt en dan als GR du Littoral de Franse kust volgt tot voorbij Boulogne. Dit is tevens de Europese wandelroute E9 die de GR 5A hier verlaat. Wie van duinen wil genieten kan dit pad volgen tot bij de landsgrens en dan over het strand terugkeren naar het loze eind van de GR 5A. Het begint kort na de driesprong van GR 5A Noord en Zuid. Om daar te geraken, neem je best de GR 5A Zuid, die even voorbij de Kerkstraat naar links aftakt van de GR 5A Noord. Nog in het duinbos vind je dan een tweede splitsing. Hier gaan de E9 en de GR du Littoral naar rechts het ruige duingebied in. De GR 5A zelf loopt rechtdoor naar Duinhoek en de Langgeleedstraat. Via de Zwartenhoekstraat naar links gaande kom je bij de keerlus van de kusttram en het station van De Panne dat eigenlijk in de buurgemeente Adinkerke ligt.

De GR 5A slaat echter de Zwartenhoekstraat niet in, maar loopt rechtdoor naar de Smekaertstraat die als ventweg van de autoweg naar Frankrijk fungeert. Ertussen ligt een kanaal dat overtollig water uit de polders moet afvoeren. De route gaat links naar een brug en duikt een wijk van Adinkerke in. Even verderop zorgt een autosnelweg voor geluidshinder, maar daarna gaat het het eenzame polderland op de Belgisch-Franse grens in. En nu gaat het 70 km voort zonder horeca en logies en met maar sporadisch een busdienst. Het is zaak je tocht goed voor te bereiden, compleet met telefoontjes naar belbusdiensten, want eenmaal op pad laat zich niets meer improviseren. Pas in Kemmel bereik je weer een stad die toeristen welkom heet. Merkwaardig is trouwens dat de GR 5A met een grote boog om Poperinge gaat, want daar is ongetwijfeld een bed te vinden.

In Kemmel buigt de GR 5A weer echt naar het zuiden, dan al snel naar het oosten en in Wulvergem terug naar het noorden. Via Wijtschate kom je over de Eekhofstraat bij de Vaartstraat. Waar de route een scherpe bocht naar rechts maakt bij de Spolbank Cemetery (een van de vele oorlogsbegraafplaatsen), heb je er zo'n 20 km op zitten. Hier ben je op maar een paar kilometer van de stad Ieper, die je kunt bereiken door linksaf het Bijlanderpad in te slaan en af te lopen tot in de stad. De GR 5A slaat echter rechtsaf het Bijlanderpad in, vlak naast een van de vele wegen met de naam Palingbeekstraat in dit gebied. Hier ga je ook het Provinciaal Domein De Palingbeek binnen, een langgerekt natuurgebied. Ter hoogte van restaurant De Palingbeek en de kruising van - als Google Earth ons goed informeert - de Palingbeekstraat met de Palingbeekstraat, verruilt de route het pad voor de weg om tenslotte bij het dorp Hollebeke uit te komen. In Korteweide gaat de GR 5A korte tijd over Waals grondgebied; het gaat hier om voormalig West-Vlaams gebied waar overwegend Frans wordt gesproken en dat daarom bij de provincie Henegouwen is gevoegd. Rechtuit ligt de boeiende Waals-Franse dubbelstad Comines (de Nederlandse naam is Komen), waar je op de trein zou kunnen stappen, maar de 5A buigt bij Houthem linksaf naar America en Geluwe. Voor Geluwe gaat het rechtsaf en al snel lopen we langs de Leie die hier de Belgisch-Franse grens vormt. Zo geraken we bij het station van Menen. Vanaf de Spolbank Cemetery is het zo'n 25 km.

Taal ligt gevoelig in deze streek. Het Belgische Comines (dat met het Franse Comines één kern vormt ter weerszijden van de grensrivier de Leie) is een Franstalige gemeente met faciliteiten voor de Vlaamse inwoners (zoals het recht om zich van het Nederlands te bedienen in het contact met het stadsbestuur). Menen daarentegen is een Vlaamse gemeente, waar weliswaar een Franstalige minderheid woont, maar die beschikt niet over vergelijkbare rechten. Dan komen er nog dagelijks Fransen over de vloer, want de dichtbevolkte streek rond Lille (Rijsel) ligt aan de andere kant van de rivier. Die Franse streek staat er dan weer om bekend dat het Franse bedrijfsleven en de Franse overheid de eigen inwoners stimuleren om Nederlands te leren; Vlaanderen als afzetgebied en als leverancier van toeristen en werknemers is een veelbelovende bron van inkomsten voor de Fransen. Belgen (Vlamingen en Walen) weten zich ongetwijfeld te redden in deze kakofonie; Nederlanders en andere Nederlandstaligen doen er goed aan zo mogelijk... Engels te spreken.

Menen zelf vormt al sinds de achttiende eeuw een aaneengesloten kern met het aantrekkelijke Franse stadje Halluin (Halewijn). De GR 5A verlaat het stadsgebied via de zuidelijke (maar nu Belgische) oever van de Leie en blijft die volgen tot even voor Lauwe. Dit grote dorp wordt zelf niet aangedaan, maar de route komt wel in de buurt van station Lauwe, omzeilt een groot transport- en overslagcentrum, passeert Aalbeke en Rollegem en kronkelt door Bellegem. Al loop je hier door landelijk gebied, je bent nooit ver van de steden Kortrijk en Moeskroen en het is niet moeilijk een bus te vinden die een treinstation opzoekt. Van Menen tot Avelgem is het 31 km. Maar reken niet op de trein van Kortrijk naar Ronse; het spoor is omgevormd tot het fietspad waarop je tot Avelgem loopt.

De GR 5A maakt na Avelgem eerst een valse start door langs de gekanaliseerde Schelde naar het noordoosten te gaan. Na de brug in de Avelgemsestraat of de Ruggestraat gaat het terug naar het zuidwesten en wordt het Belgisch taalgewoel weer zichtbaar. Ooit, in de vroege Middeleeuwen, was er een kluizenaar die zich terugtrok op een beboste heuvel - of misschien was het een valsemunter. In elk geval kreeg de heuvel de naam Kluisberg. Die kwam precies op de taalgrens te liggen. De omwonenden konden niet met elkaar door één deur en zo ontstonden naast elkaar de Nederlandstalige Oost-Vlaamse gemeente Kluisbergen en de Franstalige Henegouwse gemeente Mont-de-l'Enclus. Vertaal die namen niet, want dan kom je in de andere gemeente uit. De GR 5A kiest ook niet, maar volgt precies de taalgrens tot bij het dorpje De Klijpe in de gemeente Ronse. De Kluisberg zelf is 141 meter hoog en ook andere Vlaamse Ardennen laten zich voelen, zodat deze etappe bijna een bergwandeling wordt. Dat het van Avelgem tot Ronse maar 18 km is, zal voor veel wandelaars een meevaller zijn. De GR 5A doet trouwens ten onrechte het middeleeuwse centrum en het station niet aan, dus reken op een paar interessante kilometers extra.

Na Ronse kronkelt de GR 5A verder langs de taalgrens en over de heuvels die van oudsher Vlaamse Ardennen heten, maar in Wallonië niet zo heten kunnen; ze moeten het doen met een wat kleurloos Pays des Collines (Heuvelland). Naar Geraardsbergen is het 35 km op en neer en het is lastig adviseren waar je de tocht bij logies of een bushalte zou kunnen onderbreken. Niet onbelangrijk is wellicht dat over de autoweg N48 regelmatig lijnbussen rijden. In de faciliteitengemeente Flobecq (Vloesberg) zijn enkele gîtes (met jeugdherbergen en berghutten vergelijkbare onderkomens). Geraardsbergen zelf heeft een treinstation en nodigt met zijn rijke culturele erfgoed uit tot een langer verblijf. De stad, preciezer gezegd, de als "Muur" bekend staande berg in de stad, is een begrip in de wielersport.

Die Muur moet de GR 5A natuurlijk ook op. En daarna volgen nog wat verraderlijke Vlaamse Ardennen, maar het heuvelland sterft nu toch uit en de vlakte van de rivieren Dender en Schelde neemt de overhand. Het pad passeert na zo'n 15 km station Zandbergen in het dorp Bullegem. De oude stad Ninove, ten onrechte niet in de GR 5A opgenomen, biedt ongetwijfeld logies en horeca na ruim 20 km 5A. Voor wie van stevig doorstappen houdt, ligt Aalst aanlokkelijk op 35 km. Ook Aalst is ruim met cultureel erfgoed bedeeld; de stad is bovendien bekend om haar carnaval. En er is een treinstation waar intercity's stoppen.

De GR 5A maakt terecht een ruime slinger door Aalst en verlaat de stad ongeveer waar hij binnengekomen is, aan de zuidoostkant. De 25 km naar Dendermonde volgen globaal de rivier de Dender. De GR 5A passeert dorpjes zoals Mijlbeek, Bergkouter, Boskant, Krulsabeel, Herdersem, Gijzegem, Mespelare en Wastijne; het is een dichtbevolkte landelijke streek. Dendermonde zelf is een stad met een veraf gelegen treinstation en een binnenstad vol stedeschoon.

In Dendermonde stroomt de Dender niet langer in de Schelde. Wie die samenkomst wil zien moet noordwestelijk van de route af. De GR 5A neemt onverhoeds de Scheldedijk naar rechts, snijdt een rivierbocht af en duikt de pont van het Baasrodeveer in. Dan gaat het terug langs de Schelde tot voor Moerzeke, even naar rechts, en daar is alweer de Schelde. Nu brengt een veer je over naar Mariekerke. Langs Bornem (treinstation) en over de gecombineerde spoor- en wegverkeersbrug over opnieuw de Schelde kom je Temse binnen, 27 km na Dendermonde. Ook Temse heeft een treinstation, en een niet onaardige binnenstad. Vanaf Temse is het via Rupelmonde en Kasteel Wissekerke nog maar 12 km naar beginpunt Bazel.

Komend van Temse bereiken we ter hoogte van Kasteel Wissekerke het punt waar de verbinding naar Zoersel afsplitst van de Wandelronde om Vlaanderen. Links gaat het nog ongeveer 2 km verder naar Bazel, dat in dit artikel als beginpunt wordt gehanteerd. De route naar Zoersel slaat hier echter rechtsaf, de Verkortingsdijk in, die overgaat in de Kallebeek. Aan het einde daarvan vind je de aanlegsteiger van het Kallebeekveer dat je overzet naar Hemiksem. Hier neem je de Callebeekstraat naar de Antwerpse Steenweg die dubbelt als dorpsstraat en doorgaande weg. Door enkele achterstraten kom je langs het toegangshek van de oude Monnikenhof en door een verrassend bosrijk landschap rond je de Groenenhoek (niet de Mortselse woonwijk van diezelfde naam!) en na het dorp Schoonsel bereik je Fort 8. Met Park Sorghvliedt eindigt het groen langs de GR 5A; de route duikt nu de stedelijke bebouwing in. Door gerenoveerde achterstandswijken met een boeiende mengeling van immigranten bereikt de GR 5A Park Kiel. Rechtuit aan de overkant van de snelweg ligt station Antwerpen-Zuid.

De GR 5A blijft echter aan de zuidkant van de beruchte Ring van Antwerpen, een twaalfbaansweg voor al het verkeer dat Antwerpen moet passeren. De weg kan men horen, maar de route gaat waar mogelijk schuil in de parken die de aangrenzende woonwijken afschermen voor het ergste verkeerslawaai. Hoe rustig dat ook moge zijn; toch is het jammer dat je zo de prachtige binnenstad van Antwerpen volledig mist. Gelukkig maakt de Art Nouveau-wijk Zurenborg nog iets goed. Even na Morkhoven doorkruist de route, nu weg van de Antwerpse Ring, park Rivierenhof. Bij het kasteel begint het Renier Sniederspad (GR 565) dat nu als vervolg van de E2 kan dienen (een oud tracee van de GR 5A naar Zoersel is nog zichtbaar; het kruist de GR 565 verscheidene malen). De afstand vanaf de splitsing bij Bazel naar de start van het Renier Sniederspad in Deurne bedraagt 25 km.

De GR 5A gaat nu als GR 565 door Deurne naar het Wim Saerensplein, waar ooit een houten wegwijzer het ... begin van de GR 5A aanwees. Via de Karel van Overmeirelaan wordt de rand van de stad langs de Schotensesteenweg bereikt en naar het noorden gevolgd. Het Muggepad, later Muggelei, voert rechtsaf naar een klein industriegebiedje, waar de route linksaf slaat naar de Hoogmolenbrug over het Albertkanaal. Het oude tracee van de GR 5A loopt (liep?) noordelijker dan de GR 565, langs Villers en Schilde naar Zoersel. Wie over een kaart en een goed richtinggevoel beschikt, kan aan de hand van de resterende markering dit tracee nog volgen. De aansluiting met de GR 5 ligt dan ten westen van het dorp Zoersel aan de Sint-Antoniusbaan in het Zoerselbos. Sla je even verderop rechtsaf de Gagelhoflaan in, dan bereik je de jeugdherberg van Zoersel, tevens het oorspronkelijke eindpunt van de GR 5A. Af en toe rijdt er hier een bus, maar zoek de jou passende verbinding goed uit voordat je op pad gaat.

Uiteraard is het ontspannender om de 25 km van het goed gemarkeerde Renier Sniederspad te volgen. Je blijft dan enige tijd bij het Albertkanaal, doorkruist het dorp Halle en komt zuidelijker, in de buurtschap Pitinks, op de GR 5 uit. Die moet je dan naar links (naar het noorden) volgen om de jeugdherberg van Zoersel te bereiken. De GR 565 zelf brengt je evenwel naar het dorp Zoersel, dat over betere busverbindingen beschikt. Nog betere verbindingen vind je in het dorp Zandhoven, waarvoor je de GR 5 naar rechts volgt tot over de autosnelweg E34. Op de Langestraat (N14) sla je opnieuw rechtsaf om even verderop het dorp binnen te wandelen.