Talentelling

De talentelling was een onderdeel van de tienjaarlijkse volkstelling die in België werd gehouden vanaf 1846. Bedoeling van de telling was in het meertalige België na te gaan waar en door hoevelen welke taal en/of talen gesproken werden.

Met de invoering van de taalwetgeving in 1932 werden de resultaten van de talentelling ook bepalend om het taalstatuut van de gemeenten te bepalen en desgevallend aan te passen. Zodra dertig procent van de inwoners zich bekende als spreker van een andere taal dan de officieel bepaalde taal van de gemeente, was deze laatste verplicht deze minderheid administratief in haar taal te bedienen. De talentelling zou hierdoor in de praktijk een politiek instrument worden in de heersende taalstrijd.

Betwisting

De organisatie van de talentelling op het terrein lag grotendeels bij de gemeentebesturen, zij stonden onder meer in voor het aanstellen van de tellingsagenten. In tweetalige gebieden zoals Brussel was er door de wetgever niets bepaald rond het taalgebruik en de taalkennis van deze tellers, zo was het mogelijk dat een eentalig Franstalige op pad gestuurd werd om bij een eentalig Nederlandstalige te enquêteren. Daarnaast werd bij de telling van 1920 door het Brussels gemeentebestuur (en dit van een tiental gemeenten die later deel zouden uitmaken van de agglomeratie) aan de tellers de opdracht gegeven de taalverklaring van eentalig Nederlandstaligen streng te controleren, daar zij het niet konden aanvaarden dat geboren inwoners van Brussel die er ook school hadden gelopen geen Frans zouden kennen. Dit alles zou van Vlaamse zijde gezien worden als een poging om de telling te manipuleren om rond Brussel een zo groot mogelijk officieel tweetalig gebied te verkrijgen.

De laatste telling werd gehouden in 1947. De resultaten, die pas in 1954 bekend werden gemaakt, en aan Vlaamse zijde sterk betwist werden hadden tot gevolg dat drie gemeenten voortaan een tweetalig statuut kregen en bij de Brusselse agglomeratie gevoegd werden (Evere, Ganshoren en Sint-Agatha-Berchem) en dat er in vier Brusselse randgemeenten (Drogenbos, Kraainem, Linkebeek en Wemmel) voortaan faciliteiten zouden komen voor de Franssprekende minderheid.

Aanhoudend Vlaams protest inclusief een boycotactie zorgde ervoor dat de volgende telling, voorzien in 1957, eerst werd uitgesteld om er uiteindelijk nooit meer te komen. Dit protest werd ingeleid door de Brusselse advocaat en Marxistisch intellectueel Antoon Roosens, die ook secretaris was van het Vlaams Komitee voor Brussel en Taalgrens. Roosens riep de Vlaamse burgemeesters samen om in een petitie te protesteren tegen een nieuwe talentelling en de verbintenis aan te gaan de formulieren niet uit te delen. Op de eerste vergadering waren slechts de burgemeesters Emiel Van Cauwelaert van Onze-Lieve-Vrouw-Lombeek en de burgemeester van Kobbegem aanwezig. Verder hadden ook Kamerlid Corneel Verbaanderd, burgemeester van Grimbergen en een paar andere burgemeesters van Vlaams-Brabant hun woord gegeven. Ze legden de petitie voor aan hun gemeenteraad die het als motie goedkeurden. In augustus 1959 groeide het aantal protesterende gemeenten tot 500. In allerlaatste instantie deden ook de steden Antwerpen, Gent, Brugge en Mechelen mee. Hasselt had zich al vroeger bij de petitie aangesloten. Gelijktijdig met de petitie-actie kwam er de oproep van Stijn Streuvels en Herman Teirlinck om het arrondissement Brussel-Halle-Vilvoorde te splitsen. De regering oordeelde het verstandiger de talentelling uit te stellen en alleen een volkstelling te organiseren. De talentelling werd in het kader van de definitieve vastlegging van de taalgrens bij wet afgeschaft op 24 juli 1961 door de regering-Lefèvre-Spaak (1961-1965).

Vraagstelling

In 1846 werd gevraagd naar de gewoonlijk gesproken taal, waarbij volgende talen afzonderlijk vermeld werden in de publicatie van de resultaten: Frans - Nederlands - Duits - Engels - Andere taal. Kinderen die nog niet konden spreken werden geteld bij de taal van het gezin.

Bij de volkstelling van 1856 werd er niet naar het taalgebruik gepeild.

In 1866 werd er niet langer gevraagd naar de gewoonlijk gesproken taal maar naar de landstalen die men spreekt (Frans of Waals, Nederlands of Vlaams, Duits of Luxemburgs), er werd geen enkel onderscheid gemaakt tussen de meestal of bij voorkeur gesproken taal en de andere talen die men kent. Ook naar de mate van de kennis van de taal en/of talen in kwestie werd niet gevraagd. Kinderen die nog niet kunnen spreken worden deze keer in de taalgroep van de moeder of vader meegeteld. Doofstommen worden apart geteld.

In 1880 is de vraagstelling identiek als in 1866 maar de kinderen jonger dan twee jaar worden geteld bij de groep "geen van de drie talen".

In 1890 is de vraagstelling identiek als in 1866 maar de kinderen jonger dan twee jaar worden geteld bij de taalgroep die meestal gesproken wordt in het gezin.

In 1900 is de vraagstelling identiek als in 1866 maar de kinderen jonger dan twee jaar worden bij de groep "geen enkele taal" geteld. Er worden ook aparte resultaten gepubliceerd voor personen van 15 jaar en ouder.

Vanaf de telling van 1910, tot de laatste telling in 1947 werd voor de meertaligen de bijkomende vraag gesteld welke taal zij het meest gebruikten, het meest spraken. Hierbij werd geen onderscheid gemaakt tussen gebruik op professioneel of familiaal niveau. Kinderen jonger dan twee worden vanaf nu in de rubriek "geen enkele taal" opgenomen.

Bij de tellingen van 1846 tot en met 1920 werden de resultaten opgesplitst voor mannen en vrouwen.

De precieze formulering van de vragen betreffende de taalkennis was bij de telling van 1947 als volgt:

6a) In te vullen alleen voor de personen van twee jaar en ouder (geboren voor 1 januari 1946). Spreekt de getelde Frans (Waals)? ... (ja of neen) ..., Nederlands (Vlaams)? ... (ja of neen)..., Duits? ... (ja of neen)... Indien hij twee of de drie bovenvermelde landstalen spreekt, welke taal gebruikt hij meestal? ...

6b) Enkel voor de kinderen van minder dan twee jaar in te vullen (geboren op 1 januari 1946 en daarna). Welke is de lands taal welke men het kind aanleert om zich uit te drukken? ...........

In de onderrichtingen bij het vragenformulier voor de telling van 1947 wordt alleen een verduidelijking gegeven voor het eerste deel van vraag 6a), te weten:

Wordt beschouwd als een van de talen machtig, diegene die er een voldoende kennis van bezit om zich in het gewone leven te kunnen doen verstaan.

Controle van de resultaten van de talentelling

Het Koninklijk Besluit voor de volkstelling van 1930 voorzag in de mogelijkheid tot het benoemen van speciale controleurs betreffende alle gestelde vragen. Gezien de bevoegde minister de resultaten van deze telling tijdens het Kamerdebat over de taalwetten van 1932 zelf als onbetrouwbaar omschreef, werden in het najaar 1933 de resultaten in 25 taalgrensgemeenten aan een controle onderworpen. Het late tijdstip van de controle beperkte meteen de omvang van de controle, ondertussen waren heel wat personen reeds verhuisd, overleden etc. De facto werden bijvoorbeeld in de betroffen gemeenten van het arrondissement Kortrijk ongeveer 44% van de telformulieren gecontroleerd. De gemeenten van de agglomeratie Brussel en de randgemeenten ervan (3 gemeenten van de huidige 19 behoorden toen nog niet tot de agglomeratie) werden niet gecontroleerd. Voor het totaal van de 25 gemeenten steeg het aandeel Nederlandssprekenden van 27,98% naar 32,11%, dus een toename van het aantal Nederlandssprekenden van bijna 15%, het aandeel Franssprekenden daalde van 67,95% naar 63,84%. Slechts in 1 gemeente (Spiere/Espierres) daalde het aantal Nederlandstaligen met 1,05%. In 8 gemeenten van de 25 betekenden de gewijzigde resultaten dat het aantal Nederlandstaligen de 20% of 30% overschreed wat directe gevolgen had voor het taalstatuut van de taalminderheid.

Ook voor de telling van 1947 werden in het Koninklijk Besluit controlemechanismen voorzien, men kwam echter niet meer tot het benoemen van speciale controleurs zoals in 1933 en een vergelijkbare controle bleef uit.

Zie ook

Resultaten van de talentelling nationaal en per provincie

Bij de eerste telling van 1846 werd enkel gepeild naar het gebruik van de omgangstaal, vanaf de telling van 1866 naar de kennis van de verschillende landstalen. Vanaf 1910 werd behalve naar de kennis ook gevraagd naar de meestal of uitsluitend gesproken taal.

De bron van al de hieronder vermelde resultaten, uitgezonderd deze met betrekking tot de controletelling in 1933, is het Belgisch Staatsblad waarin de gegevens van de talentelling gepubliceerd werden.

België

Gekende talen

	Aantal							Aandeel
Jaar	enkel nl	fr & nl	enkel fr	de & fr	enkel de	de & nl	de & fr & nl	enkel nl	fr & nl	enkel fr	de & fr	enkel de	de & nl	de & fr & nl
1846	2.470.349		1.827.153		34.056			56,7%		42,5%		0,8%
1866	2.406.491	308.361	2.041.784	20.448	35.356	1.625	4.966	50,6%	6,5%	42,9%	0,4%	0,7%	0,0%	0,1%
1880	2.485.384	423.752	2.230.316	35.250	39.550	2.956	13.331	48,4%	8,2%	43,4%	0,7%	0,8%	0,1%	0,3%
1890	2.744.271	700.997	2.485.072	58.590	32.206	6.920	36.165	46,3%	11,8%	41,9%	1,0%	0,5%	0,1%	0,6%
1900	2.822.005	801.587	2.574.805	66.447	28.314	7.238	42.889	45,5%	12,9%	41,5%	1,0%	0,4%	0,1%	0,7%
1910	3.220.662	871.288	2.833.334	74.993	31.415	8.652	52.547	46,5%	12,9%	40,9%	1,1%	0,4%	0,1%	0,7%
1920	3.187.073	960.960	2.855.835	45.073	16.877	2.350	34.158	45,5%	13,7%	40,8%	0,6%	0,2%	0,0%	0,5%
1930	3.473.291	1.045.601	3.039.315	67.140	69.033	9.332	54.086	46,0%	13,8%	40,2%	0,9%	0,9%	0,1%	0,7%
1947	3.554.230	1.325.911	2.910.523	83.315	58.955	23.318	215.985	45,6%	17,0%	37,6%	1,0%	0,7%	0,3%	2,6%

Taal die meestal of uitsluitend gesproken wordt.

	Aantal			Aandeel
Jaar	nl	fr	de	nl	fr	de
1910	3.832.193	3.183.303	77.395	54,0%	44,9%	1,1%
1920	3.791.469	3.278.756	88.652	53,0%	45,8%	1,2%
1930	4.135.568	3.513.321	100.163	53,4%	45,3%	1,3%
1947	4.475.187	3.568.564	78.566	55,1%	43,9%	1,0%

Provincie Antwerpen

Gekende talen

	Aantal							Aandeel
Jaar	enkel nl	fr & nl	enkel fr	de & fr	enkel de	de & nl	de & fr & nl	enkel nl	fr & nl	enkel fr	de & fr	enkel de	de & nl	de & fr & nl
1846	361.387		6.981		1.577			97,7%		1,9%		0,4%
1866	430.403	28.592	3.887	214	700	304	780	92,6%	6,2%	0,8%	0,0%	0,2%	0,1%	0,2%
1880	477.570	49.283	7.957	721	2.286	746	2.845	88,2%	9,1%	1,5%	0,1%	0,4%	0,1%	0,5%
1890	592.193	78.890	11.716	1.519	2.118	3.526	9.213	84,7%	11,3%	1,7%	0,2%	0,3%	0,5%	1,3%
1900	630.224	104.041	10.035	1.798	3.675	3.581	13.024	82,2%	13,6%	1,3%	0,2%	0,5%	0,5%	1,7%
1910	762.414	113.606	12.289	2.660	5.048	5.651	17.857	82,9%	12,4%	1,3%	0,3%	0,5%	0,6%	1,9%
1920	807.043	133.131	12.642	369	427	1.065	9.520	83,7%	13,8%	1,3%	0,0%	0,0%	0,1%	1,0%
1930	934.834	138.181	17.892	1.385	3.806	5.525	18.808	83,4%	12,3%	1,6%	0,1%	0,3%	0,5%	1,7%
1947	979.642	176.649	9.661	1.019	1.134	9.277	56.786	79,4%	14,3%	0,8%	0,1%	0,1%	0,8%	4,6%

Taal die meestal of uitsluitend gesproken wordt.

	Aantal			Aandeel
Jaar	nl	fr	de	nl	fr	de
1910	885.264	33.490	11.598	95,2%	3,6%	1,2%
1920	937.495	37.575	807	96,1%	3,9%	0,1%
1930	1.064.045	47.486	7.039	95,1%	4,2%	0,6%
1947	1.188.185	38.145	2.019	96,7%	3,1%	0,2%

Provincie Limburg

Gekende talen

	Aantal							Aandeel
Jaar	enkel nl	fr & nl	enkel fr	de & fr	enkel de	de & nl	de & fr & nl	enkel nl	fr & nl	enkel fr	de & fr	enkel de	de & nl	de & fr & nl
1846	176.454		9.347		97			94,9%		5,0%		0,1%
1866	173.282	12.476	8.734	101	135	107	237	88,8%	6,4%	4,5%	0,1%	0,1%	0,1%	0,1%
1880	168.573	18.605	10.513	298	234	634	744	84,5%	9,3%	5,3%	0,1%	0,1%	0,3%	0,4%
1890	184.885	26.930	8.744	170	115	335	1.491	83,0%	12,1%	3,9%	0,1%	0,1%	0,2%	0,7%
1900	187.340	29.306	8.306	185	131	539	1.316	82,5%	12,9%	3,7%	0,1%	0,1%	0,2%	0,6%
1910	218.622	29.386	9.123	251	225	435	1.209	84,3%	11,3%	3,5%	0,1%	0,1%	0,1%	0,3%
1920	244.870	29.355	9.171	119	52	317	749	86,0%	10,3%	3,2%	0,0%	0,0%	0,1%	0,3%
1930	288.434	31.650	11.751	530	4.736	1.765	1.764	84,7%	9,3%	3,4%	0,2%	1,4%	0,5%	0,5%
1947	355.066	47.938	9.406	282	4.550	3.454	9.193	82,6%	11,2%	2,2%	0,1%	1,1%	0,8%	2,1%

Taal die meestal of uitsluitend gesproken wordt.

	Aantal			Aandeel
Jaar	nl	fr	de	nl	fr	de
1910	246.263	12.493	495	95,0%	4,8%	0,2%
1920	271.362	13.165	106	95,3%	4,6%	0,0%
1930	317.473	17.034	5.924	93,3%	5,0%	1,7%
1947	408.169	15.477	5.105	95,2%	3,6%	1,2%

Volgende gemeenten werden bij het vastleggen van de taalgrens in 1962 van Limburg overgeheveld naar Luik:

Corswarem - Wouteringen (Otrange) - Rukkelingen-aan-de-Jeker (Roclenge-sur-Geer) - Bitsingen (Bassenge) - Wonck - Eben-Emael - Ternaaien (Lanaye)

Provincie Oost-Vlaanderen

Gekende talen

	Aantal							Aandeel
Jaar	enkel nl	fr & nl	enkel fr	de & fr	enkel de	de & nl	de & fr & nl	enkel nl	fr & nl	enkel fr	de & fr	enkel de	de & nl	de & fr & nl
1846	779.463		13.231		325			98,3%		1,7%		0,0%
1866	744.251	51.819	7.837	199	211	94	586	92,5%	6,4%	1,0%	0,0%	0,0%	0,0%	0,1%
1880	749.050	77.313	8.541	272	264	227	1.166	89,5%	9,2%	1,0%	0,0%	0,0%	0,0%	0,1%
1890	828.722	107.100	9.084	233	130	295	3.509	87,3%	11,3%	1,0%	0,0%	0,0%	0,0%	0,4%
1900	843.142	116.638	8.164	320	178	331	3.840	86,7%	12,0%	0,8%	0,0%	0,0%	0,0%	0,4%
1910	934.143	116.889	9.311	397	256	401	5.233	87,6%	11,0%	0,9%	0,0%	0,0%	0,0%	0,5%
1920	919.536	123.606	11.156	113	96	118	3.269	86,9%	11,7%	1,1%	0,0%	0,0%	0,0%	0,3%
1930	952.020	132.714	13.239	314	135	428	5.717	86,2%	12,0%	1,2%	0,0%	0,0%	0,0%	0,5%
1947	951.077	178.403	12.168	414	248	3.952	28.522	81,0%	15,2%	1,0%	0,0%	0,0%	0,3%	2,4%

Taal die meestal of uitsluitend gesproken wordt.

	Aantal			Aandeel
Jaar	nl	fr	de	nl	fr	de
1910	1.029.719	25.341	743	97,5%	2,4%	0,1%
1920	1.007.657	38.404	153	96,3%	3,7%	0,0%
1930	1.063.542	38.728	266	96,5%	3,5%	0,0%
1947	1.132.259	37.773	470	96,7%	3,2%	0,0%

Volgende gemeenten werden bij het vastleggen van de taalgrens in 1962 van Oost-Vlaanderen overgeheveld naar Henegouwen:

Orroir - Amougies - Rozenaken

Provincie West-Vlaanderen

Gekende talen

	Aantal							Aandeel
Jaar	enkel nl	fr & nl	enkel fr	de & fr	enkel de	de & nl	de & fr & nl	enkel nl	fr & nl	enkel fr	de & fr	enkel de	de & nl	de & fr & nl
1846	607.413		34.380		139			94,6%		5,4%		0,0%
1866	564.840	48.677	26.559	186	337	28	266	88,1%	7,6%	4,1%	0,0%	0,1%	0,0%	0,0%
1880	553.609	76.595	24.874	149	132	139	606	84,4%	11,7%	3,8%	0,0%	0,0%	0,0%	0,1%
1890	604.320	103.752	27.375	175	70	151	1.807	81,9%	14,1%	3,7%	0,0%	0,0%	0,0%	0,2%
1900	605.575	123.121	26.982	270	140	166	2.189	79,8%	16,2%	3,6%	0,0%	0,0%	0,0%	0,3%
1910	669.081	123.938	31.825	467	165	192	3.197	80,7%	15,0%	3,8%	0,1%	0,0%	0,0%	0,4%
1920	621.574	113.290	30.189	124	41	76	1.919	81,0%	14,8%	3,9%	0,0%	0,0%	0,0%	0,3%
1930	676.338	137.270	42.808	240	121	262	4.439	78,5%	15,9%	5,0%	0,0%	0,0%	0,0%	0,5%
1947	693.152	197.219	43.131	361	118	1.945	23.651	72,2%	20,6%	4,5%	0,0%	0,0%	0,2%	2,5%

Taal die meestal of uitsluitend gesproken wordt.

	Aantal			Aandeel
Jaar	nl	fr	de	nl	fr	de
1910	774.411	53.884	570	93,4%	6,5%	0,1%
1920	713.527	53.603	64	93,0%	7,0%	0,0%
1930	784.741	75.225	261	91,2%	8,7%	0,0%
1947	874.181	82.260	216	91,4%	8,6%	0,0%

Volgende gemeenten werden bij het vastleggen van de taalgrens in 1962 van West-Vlaanderen overgeheveld naar Henegouwen:

Ploegsteert - Waasten - Neerwaasten - Houthem - Komen - Moeskroen - Lowingen - Herzeeuw - Dottenijs

Provincie Brabant

Gekende talen

	Aantal							Aandeel
Jaar	enkel nl	fr & nl	enkel fr	de & fr	enkel de	de & nl	de & fr & nl	enkel nl	fr & nl	enkel fr	de & fr	enkel de	de & nl	de & fr & nl
1846	467.696		220.547		1.538			67,8%		32,0%		0,2%
1866	456.175	130.722	216.098	2.084	1.973	493	2.092	56,3%	16,1%	26,7%	0,3%	0,2%	0,1%	0,3%
1880	501.670	153.436	260.589	4.723	4.250	639	4.793	53,9%	16,5%	26,0%	0,5%	0,5%	0,1%	0,5%
1890	504.166	299.992	274.459	7.335	2.518	1.450	14.074	45,7%	27,2%	24,9%	0,7%	0,2%	0,1%	1,3%
1900	524.030	336.847	305.150	10.011	3.008	1.818	16.411	43,8%	28,1%	25,5%	0,8%	0,3%	0,2%	1,4%
1910	603.507	381.997	382.947	14.533	3.987	1.367	18.963	42,9%	27,1%	27,2%	1,0%	0,3%	0,1%	1,3%
1920	563.544	451.593	431.920	3.919	676	264	13.567	38,5%	30,8%	29,5%	0,3%	0,0%	0,0%	0,9%
1930	597.007	480.677	512.844	11.296	2.502	960	17.307	36,8%	29,6%	31,6%	0,7%	0,2%	0,1%	1,1%
1947	556.253	571.759	527.722	17.746	2.065	3.136	65.046	31,9%	32,8%	30,3%	1,0%	0,1%	0,2%	3,7%

Taal die meestal of uitsluitend gesproken wordt.

	Aantal			Aandeel
Jaar	nl	fr	de	nl	fr	de
1910	830.037	565.346	11.918	59,0%	40,2%	0,8%
1920	798.481	665.507	1.193	54,5%	45,4%	0,1%
1930	844.352	769.931	5.259	52,1%	47,5%	0,3%
1947	820.015	893.922	3.857	47,7%	52,0%	0,2%

Provincie Henegouwen

Gekende talen

	Aantal							Aandeel
Jaar	enkel nl	fr & nl	enkel fr	de & fr	enkel de	de & nl	de & fr & nl	enkel nl	fr & nl	enkel fr	de & fr	enkel de	de & nl	de & fr & nl
1846	20.739		663.538		353			3,0%		96,9%		0,1%
1866	15.476	17.566	810.260	681	318	28	183	1,8%	2,1%	95,9%	0,1%	0,0%	0,0%	0,0%
1880	13.836	23.804	889.478	1.587	443	65	1.634	1,5%	2,6%	95,6%	0,2%	0,0%	0,0%	0,2%
1890	11.303	36.946	996.602	2.348	246	60	859	1,1%	3,5%	95,1%	0,2%	0,0%	0,0%	0,1%
1900	15.231	40.828	1.033.959	2.259	300	102	981	1,4%	3,7%	94,5%	0,2%	0,0%	0,0%	0,1%
1910	17.283	49.575	1.113.738	2.560	432	50	1.028	1,5%	4,2%	94,0%	0,2%	0,0%	0,0%	0,1%
1920	14.724	57.265	1.104.521	1.122	77	27	919	1,2%	4,9%	93,7%	0,1%	0,0%	0,0%	0,1%
1930	10.252	71.182	1.131.019	2.606	839	36	1.210	0,8%	5,8%	92,9%	0,2%	0,1%	0,0%	0,1%
1947	6.036	82.439	1.050.044	6.764	6.327	175	9.119	0,5%	7,1%	90,5%	0,6%	0,5%	0,0%	0,8%

Taal die meestal of uitsluitend gesproken wordt.

	Aantal			Aandeel
Jaar	nl	fr	de	nl	fr	de
1910	35.217	1.148.507	942	3,0%	96,9%	0,1%
1920	34.309	1.144.191	155	2,9%	97,1%	0,0
1930	32.999	1.182.320	1.295	2,7%	97,2%	0,1%
1947	23.700	1.125.495	7.051	2,1%	97,3%	0,6%

Volgende gemeenten werden bij het vastleggen van de taalgrens in 1962 van Henegouwen overgeheveld naar:

Oost-Vlaanderen - Everbeek

Brabant - Bever - Sint-Pieters-Kapelle

Provincie Luik

Gekende talen

	Aantal							Aandeel
Jaar	enkel nl	fr & nl	enkel fr	de & fr	enkel de	de & nl	de & fr & nl	enkel nl	fr & nl	enkel fr	de & fr	enkel de	de & nl	de & fr & nl
1846	21.071		427.442		4.087			4,7%		94,4%		0,9%
1866	21.490	16.338	499.103	7.793	10.793	502	677	3,9%	2,9%	89,7%	1,4%	1,9%	0,1%	0,1%
1880	20.216	22.054	556.397	14.919	14.068	440	1.269	3,2%	3,5%	88,4%	2,4%	2,2%	0,1%	0,2%
1890	17.743	43.286	651.098	27.530	11.217	1.052	4.315	2,3%	5,7%	86,1%	3,6%	1,5%	0,1%	0,6%
1900	15.772	46.237	683.060	27.694	9.853	596	4.162	2,0%	5,9%	86,8%	3,5%	1,3%	0,1%	0,5%
1910	14.726	50.068	748.504	28.627	9.744	474	4.229	1,7%	5,8%	87,4%	3,3%	1,1%	0,1%	0,5%
1920	14.996	46.418	742.312	15.626	8.313	449	3.342	1,8%	5,6%	89,3%	1,9%	1,0%	0,1%	0,4%
1930	13.764	46.339	790.481	29.294	51.081	345	3.930	1,5%	5,0%	84,5%	3,1%	5,5%	0,0%	0,4%
1947	11.931	55.861	748.777	42.704	43.181	1.301	18.404	1,3%	6,1%	81,2%	4,6%	4,7%	0,1%	2,0%

Taal die meestal of uitsluitend gesproken wordt.

	Aantal			Aandeel
Jaar	nl	fr	de	nl	fr	de
1910	29.286	807.781	19.305	3,4%	94,3%	2,3%
1920	26.868	799.758	61.702	3,0%	90,0%	7,0%
1930	26.616	847.569	60.928	2,9%	90,6%	6,5%
1947	25.156	836.693	56.634	2,7%	91,1%	6,2%

Volgende gemeenten werden bij het vastleggen van de taalgrens in 1962 van Luik overgeheveld naar:

Brabant: Attenhoven - Eliksem - Laar - Landen - Neerhespen - Neerlanden - Neerwinden - Overhespen - Overwinden - Rumsdorp - Waasmont - Walsbets - Walshoutem - Wange - Wezeren.

Limburg: Moelingen - 's-Gravenvoeren - Sint-Martens-Voeren - Sint-Pieters-Voeren - Teuven - Remersdaal

Provincie Luxemburg

Gekende talen

	Aantal							Aandeel
Jaar	enkel nl	fr & nl	enkel fr	de & fr	enkel de	de & nl	de & fr & nl	enkel nl	fr & nl	enkel fr	de & fr	enkel de	de & nl	de & fr & nl
1846	686		159.768		25.774			0,4%		85,8%		13,8%
1866	184	461	169.460	8.717	20.799	26	95	0,1%	0,2%	84,8%	4,4%	10,4%	0,0%	0,0%
1880	416	500	168.128	11.824	17.698	20	105	0,2%	0,3%	84,6%	6,0%	8,9%	0,0%	0,1%
1890	54	788	176.947	17.654	15.704	28	510	0,0%	0,4%	83,6%	8,3%	7,4%	0,0%	0,2%
1900	167	1.058	174.092	22.470	10.899	47	464	0,1%	0,5%	83,2%	10,7%	5,2%	0,0%	0,2%
1910	153	1.393	183.218	24.099	11.487	32	391	0,1%	0,6%	83,0%	10,9%	5,2%	0,0%	0,2%
1920	170	1.177	183.178	23.162	7.167	5	494	0,1%	0,5%	85,1%	10,8%	3,3%	0,0%	0,2%
1930	84	1.382	183.915	20.647	5.765	9	469	0,0%	0,7%	86,6%	9,7%	2,7%	0,0%	0,2%
1947	218	3.323	187.142	11.711	825	26	2.119	0,1%	1,6%	91,1%	5,7%	0,4%	0,0%	1,0%

Taal die meestal of uitsluitend gesproken wordt.

	Aantal			Aandeel
Jaar	nl	fr	de	nl	fr	de
1910	534	188.627	31.612	0,2%	85,4%	14,3%
1920	444	190.500	24.409	0,2%	88,5%	11,3%
1930	366	192.775	19.108	0,2%	90,8%	9,0%
1947	630	201.485	2.592	0,3%	98,4%	1,3%

Provincie Namen

Gekende talen

	Aantal							Aandeel
Jaar	enkel nl	fr & nl	enkel fr	de & fr	enkel de	de & nl	de & fr & nl	enkel nl	fr & nl	enkel fr	de & fr	enkel de	de & nl	de & fr & nl
1846	1.484		261.813		177			0,6%		99,4%		0,1%
1866	390	1.710	299.846	473	90	43	50	0,1%	0,6%	99,1%	0,2%	0,0%	0,0%	0,0%
1880	444	2.162	303.839	757	175	46	169	0,1%	0,7%	98,8%	0,2%	0,1%	0,0%	0,1%
1890	885	3.313	329.047	1.626	88	23	387	0,3%	1,0%	98,1%	0,5%	0,0%	0,0%	0,1%
1900	524	3.511	325.057	1.440	130	58	502	0,2%	1,1%	98,1%	0,4%	0,0%	0,0%	0,2%
1910	733	4.436	342.379	1.399	71	50	440	0,2%	1,3%	98,0%	0,4%	0,0%	0,0%	0,1%
1920	616	5.125	330.746	519	28	29	379	0,2%	1,5%	98,0%	0,2%	0,0%	0,0%	0,1%
1930	558	6.206	335.366	828	48	2	442	0,2%	1,8%	97,6%	0,2%	0,0%	0,0%	0,1%
1947	855	12.320	322.472	2.314	507	52	3.145	0,3%	3,6%	94,4%	0,7%	0,1%	0,0%	0,9%

Taal die meestal of uitsluitend gesproken wordt.

	Aantal			Aandeel
Jaar	nl	fr	de	nl	fr	de
1910	1.462	347.834	212	0,4%	99,5%	0,1%
1920	1.326	336.053	63	0,4%	99,6%	0,0%
1930	1.434	341.893	83	0,4%	99,6%	0,0%
1947	2.892	337.314	622	0,8%	99,0%	0,2%

Resultaten van de controle in 1933

Gemeente	Inwoners 1930	Aand.1930 nl	Aand.1930 fr	Aand.1933 nl	Aand.1933 fr	Aand.+/− nl	Aand.+/− fr	Toename nl t.o.v. 1930
Komen	7.524	14,90%	81,10%	19,80%	76,21%	+4,90%	−4,89%	+32,89%
Houthem	1.303	20,26%	75,59%	20,65%	74,14%	+0,39%	−1,45%	+1,92%
Mesen	1.056	52,20%	42,40%	64,30%	30,45%	+12,10%	−11,95%	+23,18%
Ploegsteert	5.098	20,40%	75,87%	22,05%	73,85%	+1,65%	−2,02%	+8,09%
Dottenijs	5.507	16,93%	79,03%	19,36%	76,61%	+2,43%	−2,42%	+14,35%
Spiere	965	43,75%	52,22%	42,70%	52,12%	−1,05%	−0,10%	−2,40%
Helkijn	1.201	37,48%	59,78%	45,96%	51,46%	+8,48%	−8,32%	+22,63%
Herzeeuw	6.360	23,50%	72,67%	26,72%	69,40%	+3,22%	−3,27%	+13,70%
Lowingen	2.748	31,77%	64,01%	36,28%	59,43%	+4,51%	−4,58%	+14,20%
Moeskroen	33.000	26,90%	68,90%	30,63%	65,15%	+3,73%	−3,75%	+13,87%
Rekkem	3.971	56,28%	39,31%	62,33%	33,34%	+6,05%	−5,97%	+10,75%
Amougies	949	13,70%	83,00%	20,13%	76,71%	+6,43%	−6,29%	+46,93%
Orroir	662	15,20%	81,70%	20,24%	76,74%	+5,04%	−4,96%	+33,16%
Rozenaken	628	30,25%	67,04%	32,32%	65,13%	+2,07%	−1,91%	+6,84%
Bever	2.212	55,30%	38,70%	68,72%	27,85%	+13,42%	−10,85%	+24,27%
Twee-Akren	4.234	19,29%	76,88%	21,14%	75,01%	+1,85%	−1,87%	+9,59%
Edingen	4.598	48,50%	47,90%	50,78%	45,50%	+2,28%	−2,40%	+4,70%
Mark	1.487	46,10%	50,30%	47,82%	48,35%	+1,72%	−1,95%	+3,73%
Lettelingen	2.593	27,10%	69,00%	34,21%	61,97%	+7,11%	−7,03%	+26,24%
Bierk	1.091	19,00%	76,00%	28,42%	67,09%	+9,42%	−8,91%	+49,58%
Sint-Renelde	2.933	22,90%	73,60%	27,68%	68,77%	+4,78%	−4,83%	+20,87%
Sluizen	418	20,30%	76,00%	32,54%	64,83%	+12,24%	−11,17%	+60,30%
Walsbets	331	63,40%	32,90%	69,00%	26,89%	+5,60%	−6,01%	+8,83%
Herstappe	117	50,43%	47,01%	53,85%	43,59%	+3,42%	−3,42%	+6,78%
Wouteringen	423	6,15%	87,47%	12,76%	81,80%	+6,61%	−5,67%	+107,48%
Totaal 25	91.409	27,98%	67,95%	32,11%	63,84%	+4,13%	−4,11%	+14,76%

Bron v.d. cijfers van de controle in 1933: De Vlaamse Gids nr. 3/1960 (studie Hein Picard)