Sprong in het heelal

Sprong in het heelal is de Nederlandse sciencefictionhoorspeluitvoering van de BBC radiohoorspelserie Journey into Space van Charles Chilton. Het eerste deel, Journey into Space - Operation Luna, werd uitgezonden op 19 oktober 1953 door de BBC.

In Nederland werden de eerste drie series geproduceerd en uitgezonden door de KRO: de eerste serie Operatie Luna in seizoen 1955/1956, de tweede Het Marsmysterie in 1956/1957 en de derde Mars slaat toe in 1957/1958. De regie van deze Nederlandse series had Léon Povel. De vertaling werd gemaakt door mr. Eddy Franquinet, die dat deed onder het pseudoniem P.R.O. Peller (uitspraak propeller, niet pee er o peller), dit op uitdrukkelijk verzoek van de minister van Justitie, om enige afstand te bewaren tussen zijn werk als rechter in Roermond en zijn vele schrijverij.^[1]

De vierde serie De terugkeer van Mars, door de BBC al in 1981 uitgezonden, is pas enkele jaren geleden vertaald door Guy Sweens, waarbij Léon Povel zelf hem nog de nodige adviezen heeft gegeven. In het voorjaar van 2013, na Povels overlijden, heeft zijn jongste zoon Winfried Povel de regie op zich genomen en alsnog het spel gerealiseerd, als eerbetoon aan zijn vader en daaraan hebben vele bekende beroepshoorspelacteurs en astronaut André Kuipers, die een groot fan van hem en De Sprong was, belangeloos meegewerkt. Ook deze serie is door de KRO uitgezonden, te weten op 5, 12, 19 en 26 januari 2014 via zowel Radio 5 Nostalgia als Radio 1.^[2]

Voor de hoorspelserie Sprong in het heelal gebruikten de makers als omlijstende muziek fragmenten uit de balletsuite Medea van Samuel Barber in de uitvoering door het New Symphony Orchestra of London, gedirigeerd door Samuel Barber zelf. Er werd hoorbaar gebruik gemaakt van bekraste grammofoonplaten. Op de avond van de laatste hoorspelaflevering van de derde serie, 16 februari 1958, zond de KRO-radio de uitvoering door dat orkest uit op verzoek van honderden hoorspelluisteraars. De muziek begint met de dreigende bastonen van het Parodos, die de intro van elke hoorspelaflevering vormden onmiddellijk na het fluitende opstijgen van de raket.^[7]

Hoofdrolspelers zijn gezagvoerder Jeff Morgan, technicus Stephen Mitchell, dokter Matthews en marconist Jimmy Barnet.

1965. Het viertal reist met de Luna naar de maan om daar twee weken te verblijven. Op het moment dat ze willen vertrekken voor de terugreis, bij het invallen van de maannacht, valt de volledige technische installatie uit, zodat ze op de maan moeten blijven. Pas na twee weken komt er weer leven in de raket. Na vertrek zien ze de ruimteschepen van een buitenaardse beschaving. Ze verdwalen in de ruimte en landen uiteindelijk op een planeet die de aarde blijkt te zijn, maar 40 000 jaar in het verleden. Ze ontmoeten de buitenaardse wezens, die moeite doen om hen weer terug te krijgen in de 20e eeuw. Daarbij wordt hun geheugen gewist, alleen door het dagboek van dokter Matthews weten ze wat er gebeurd is.

In 1971 is er een stad op de maan verrezen. Hetzelfde viertal reist vanaf de maan naar Mars voor een verblijf van een jaar. Hun vlaggenschip, de Pioneer (in het boek Discovery) wordt vergezeld door acht vrachtschepen, elk met twee bemanningsleden. Het blijkt dat de Marswezens technisch veel verder gevorderd zijn dan de aardse mensen, ze hebben zelfs de aarde bezocht. Omdat Mars een woestijn is geworden, willen ze verhuizen naar de aarde en de aardbewoners leren om hun planeet te sparen. Ter voorbereiding hebben ze in de afgelopen eeuw mensen van de aarde naar Mars ontvoerd om te helpen met de invasie. Bij die invasie zullen alle mensen in een hypnotische staat worden gebracht. Met inzet van al hun kunnen weten de hoofdrolspelers deze invasie te verhinderen. Er is nog maar een Marswezen in leven. Nu zijn invasie mislukt is, besluit hij met een aantal menselijke vrijwilligers zijn heil te zoeken op een exoplaneet.

• Charles Chilton voltooide het script van een aflevering vaak pas een paar dagen voor de opnames bij de BBC.
• Serie 2 eindigt als de bemanning van de Pionier op het punt staat om van hun reis vanaf Mars op de aarde te landen. Aan het begin van serie 3 echter landen ze niet op de aarde, maar op de maan.
• Serie 4 sloot oorspronkelijk ook niet aan op het einde van serie 3. Dat stukje heeft Winfried Povel daarom herschreven en er een derde reis naar Mars van gemaakt.
• In 1963 bracht de Amsterdamse zanggroep The Fouryo's, die voornamelijk bekend was door haar Nederlandstalige versies van nummers van The Everly Brothers, het lied Sprong in het Heelal uit.^[8] De tekst bevat verschillende referenties naar het gelijknamige hoorspel.
• In 1977 werd de eendelige serie Het testament van Whittaker uitgezonden.^[9] Dit hoorspel, dat was geschreven door John Beringen, ging over de nazaten van Jeff Morgan en Francis Whittaker uit Sprong in het Heelal. Léon Povel had de aflevering opgenomen in zijn eigen huis, samen met Het Genootschap van de Twaalfde September.^[10]