Slag bij Anghiari

Slag bij Anghiari
Tavola Doria, 16e eeuw, Uffizi, Florence voorstudie door Leonardo of kopie door navolger
Algemene gegevens
Kunstenaar	Leonardo da Vinci
Datering	ca. 1503-1506
Techniek	muurschildering in experimentele techniek (olieverf op pleisterwerk)
Genre	historiestuk
Stijl	hoogrenaissance
Context
Voorstudie	meerdere tekeningen
Opdrachtgever	Signoria van Florence
Locatie	Palazzo Vecchio, Florence (verloren gegaan of niet uitgevoerd)
Type gebouw	regeringsgebouw
Ruimte	Sala del Gran Consiglio
Andere werken in dezelfde ruimte
Slag bij Cascina (Michelangelo)
Portaal    Kunst & Cultuur

Slag bij Anghiari was een onvoltooide muurschildering door Leonardo da Vinci in het Palazzo Vecchio in Florence. Doordat Leonardo evenals bij Het Laatste Avondmaal een experimentele techniek gebruikte, bereikte hij niet het gewenste resultaat en staakte hij volgens onder anderen Vasari het werk al snel. Hoewel veel kunsthistorici ervan uit gaan dat hij ten minste een deel heeft voltooid waarvan de restanten in 1563 verdwenen onder een fresco van Vasari, is het ook mogelijk dat de muurschildering nooit is uitgevoerd.^[1] De voorstelling, die Leonardo gedeeltelijk had uitgewerkt in een karton (ontwerptekening op ware grootte), is bekend dankzij Leonardo's voorbereidende schetsen en kopieën door andere kunstenaars.

Het onderwerp was het gevecht dat de Florentijnen en hun bondgenoten op 29 juni 1440 bij Anghiari, niet ver van Arezzo, leverden met de troepen van Filippo Maria Visconti, waarbij de Milanese condottiero Niccolò Piccinino en zijn zoon op de vlucht sloegen. De muurschildering in de Grote Raadzaal (Sala del Gran Consiglio) moest zo'n 18 bij 8 meter groot worden. Leonardo is waarschijnlijk eind 1503 met de voorbereidingen begonnen, want als hij op 4 mei 1504 officieel de opdracht krijgt, is hij op dat moment al bezig met het uitwerken van het karton in de Sala del Papa in de Santa Maria Novella, zijn tijdelijke atelier. Uit de documenten blijkt dat hij enkele jaren met het project is bezig geweest. Nadat hij in 1506 voor een tweede periode naar Milaan was vertrokken, werd al snel duidelijk dat hij de muurschildering niet zou voltooien. Intussen had Michelangelo de opdracht gekregen op dezelfde wand (waarschijnlijk aan de linkerkant) een pendant te vervaardigen met de Slag bij Cascina, maar ook dit geplande fresco kwam niet verder dan een ontwerptekening. Hoewel de uitvoering in beide gevallen op niets uitliep, hebben de composities van Leonardo en Michelangelo met hun vernieuwende, dramatisch-expressieve uitbeelding van historische gebeurtenissen grote invloed gehad op andere 16e-eeuwse schilders, zoals Rafaël, Titiaan en Peter Paul Rubens.

In de voorbereidende schetsen van Leonardo da Vinci ligt de nadruk op de steigerende paarden en de dynamiek van het gevecht. Uit sommige tekeningen blijkt dat hij met opzet de gezichtsuitdrukkingen van de furieuze krijgers afstemde op de briesende paarden.

• Marani, Pietro C. (1992): Leonardo da Vinci. Complete catalogus van het geschilderde werk, Amsterdam: Meulenhoff. Vertaling uit het Italiaans van Leonardo. Catalogo completo dei dipinti (1989), Florence: Cantini Editore.
• Pedretti, Carlo (1973): Leonardo. A Study in Chronology and Style, Londen: Thames and Hudson (herdruk uit 1982, New York: Johnson Reprint Corporation)
• Zöllner, Frank (2006): Leonardo da Vinci. Schilderijen, Kerkdriel: Librero. Vertaling uit het Duits van Leonardo da Vinci. Sämtliche Gemälde (2004), Keulen: Taschen.