Schenkenschanz

**Schenkenschanz**
Schenkenschans
Plaats in Duitsland
	;
Situering
Deelstaat	Noordrijn-Westfalen
Kreis	Kleef
Gemeente	Kleef
Coördinaten	51° 50′ NB, 6° 7′ OL
Algemeen
Oppervlakte	0,38 km²
Inwoners ; (31-12-2015 )	102 ; (268 inw./km²)
Overig
Postcode	47533
Netnummer	02821
Foto's
	Schenkenschanz gezien vanaf de dijk
Portaal	Duitsland

Schenkenschanz (Nederlands: Schenkenschans) is een kerkdorp in de Duitse gemeente Kleef in de deelstaat Noordrijn-Westfalen. Op 31 december 2015 telde Schenkenschanz 102 inwoners^[1] op een oppervlakte van 0,38 km². Schenkenschanz ligt direct aan de zuidzijde van de rivier de Rijn op ongeveer vijf kilometer van het centrum van Kleef aan de samenvloeiing van de Rijn met Griethauser Altrhein en op 1,3 km van de grens met Nederland.

Schenkenschanz is een oude door water omgeven vesting. Het is voor voetgangers en fietsers in de zomer met een veerpontje te bereiken vanuit het gehucht Düffelward. Over land is het met de auto te bereiken via de Altrheinbrücke vanuit het oude stadje Griethausen.

Met een oppervlakte van 38 hectare is Schenkenschanz het kleinste 'stadsdeel' van Kleef. Het dorp ligt voor negentig procent in een gebied dat bij hoogwater kan overstromen; deze gronden maken onderdeel uit van het natuurgebied Salmorth. Slechts tien procent van de kadastrale eenheid Schenkenschanz is bebouwd. De bebouwde kern is voor twee derde deel door een hoogwatermuur omgeven. Het andere bebouwde gedeelte wordt door een dijk tegen overstroming beschermd.

Geschiedenis

De plaats behoorde lange tijd tot Nederland en werd in die tijd "Schenkenschans" genoemd. Daarvoor noemde men het toenmalige eiland "Voshol" gelegen in het gebied van 's-Gravenwaard.^[2] Tijdens de Tachtigjarige Oorlog kwam het in bezit van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. In 1586 werd de vesting door Maarten Schenk van Nydeggen aangelegd. In 1599 werd de schans door Maurits van Oranje versterkt en deze werd daarna meteen op de proef gesteld met een belegering door de kardinaal van Oostenrijk. De vesting had een grote betekenis in het strategisch belangrijke gebied rond de splitsing van de rivieren Rijn en Waal en werd als 'toegangspoort' tot de Republiek lange tijd als onneembaar gezien.

Door verandering in de loop van de Rijn werd de vesting feitelijk een eiland. Nadat zij uiteindelijk in het eerste deel van de 18e eeuw door nieuwe veranderingen in de loop van Rijn helemaal haar strategische betekenis verloor, ontwikkelde de voormalige vesting zich tot een dorp. Het Fort Sterreschans en later Fort Pannerden kunnen worden gezien als de opvolgers van de Schenkenschanz.

Kroniek

In de 14e eeuw bouwde graaf Jan van Kleef (1347 - 1368) hier een burcht.
In 1586 bouwde Maarten Schenk van Nydeggen hier in opdracht van Robert Dudley, graaf van Leicester, de burcht uit tot een vesting.
In 1599 Beleg van Schenkenschans door Andreas van Oostenrijk
In 1634 werd de evangelische kerk gebouwd.
In 1635 werd Schenkenschans veroverd door de Spanjaarden.
In 1636 werd Schenkenschans door Frederik Hendrik van Oranje heroverd. Johan Maurits van Nassau-Siegen leverde een forse bijdrage.
In 1672 werd Schenkenschans door Nederland zonder slag of stoot overgeleverd aan Frankrijk.
In 1681 werd Schenkenschans aan de Republiek overgedragen in verband met een niet afbetaalde lening door George Willem van Brandenburg
In 1816, na het Congres van Wenen, werd Schenkenschans aan Pruisen gegeven en de vestingwerken geslecht.
In februari 1995 moesten de inwoners van het dorp worden geëvacueerd vanwege de bedreiging door hoog water.
2016 stopzetting veerpontje Düffelward - Schenkenschanz
2020 herinstelling veerpont door Heimatverein; seizoensgebonden voet- en fietsveer

Afbeeldingen

Het beleg van Schenckenschans door prins Frederik Hendrik, april 1636
Johannes Jacobus Schort: Belegering van Schenkenschans in 1635 en 1636 (onderkant is noord)
De fortificatie van Nieuw Schenckenschans, Claes Jansz. Visscher
Schenkenschans, kopergravure uit 1645
Gezicht op Schenkenschanz, circa 1666, links Eltenberg, rechts Kleef
Schenkenschans in 1734, prent van Hendrik Spilman naar tekening van Jan de Beijer
Blik op Kleef en Düffelward vanuit Schenkenschanz
De evangelische kerk
Monument voor de gevallenen
De enige doorlopende straat

Literatuur

Guido de Werd: Schenkenschanz Kleef, 1986, ISBN 3-922384-48-X
Van der Heijden, P. en Ruissen, E. (2012) Fort Pannerden, uitgeverij Matrijs, ISBN 978 90 5345 384 1

Externe links

www.absolutefacts.com Ruud van Capelleveen: Schenkenschans in 1672, z.j. Geraadpleegd op 16 november 2020.
www.gelderseilandverhaalt.nl Op naar Schenkenschans. Geraadpleegd op 16 november 2020.
historischnieuwsblad.nl Luc Panhuysen: Historisch Nieuwsblad 3/2006. Het rampjaar 1672. Op alles leek het woord ‘verraad’ van toepassing, 2006. Geraadpleegd op 16 november 2020.
mijngelderland.nl Marieke Muilwijk: Tachtigjarige Oorlog: Schenkenschans. De Waal als barrière - Strijd aan de Waal 3, z.j. Geraadpleegd op 16 november 2020.

Bronnen, noten en/of referenties

↑ ^a ^b (de) Kleve in Kürze. Stadt Kleve. Gearchiveerd op 23 april 2019. Geraadpleegd op 12 mei 2020.
↑ Jacobus Kok, Vaderlandsch Woordenboek: Met Kaarten, Plaaten en Pourtraitten. R - S, Volume 26 Uitgeverij: Allart, 1792, 1848 P. 233

Zie de categorie Schenkenschanz van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[inwoners-1] (de) Kleve in Kürze. Stadt Kleve. Gearchiveerd op 23 april 2019. Geraadpleegd op 12 mei 2020.

[Kok-2] Jacobus Kok, Vaderlandsch Woordenboek: Met Kaarten, Plaaten en Pourtraitten. R - S, Volume 26 Uitgeverij: Allart, 1792, 1848 P. 233

[1]

[2]