Koreaans

Koreaans 한국말 [Hankoegmal] of 조선말 [Tjoseonmal]
Gesproken in	Zuid-Korea, Noord-Korea, Jaanbaak, Centraal-Azië
Sprekers	78 miljoen (2007)
Rang	22
Taalfamilie	Isolaat[1] Koreaans
Dialecten	Seoel Pyongang Busan Hamgyong Hwanghae Gangwon Chungcheong Gyeongsang Jeolla Jeju
Alfabet	Hangul
Officiële status
Officieel in	Zuid-Korea  Noord-Korea  China
Taalcodes
ISO 639-1	ko
ISO 639-2	kor
ISO 639-3	kor
Het Koreaans taalgebied
Portaal    Taal

Het Koreaans is de officiële taal van Zuid- en Noord-Korea. Het wordt ook gesproken in Yanbian, een aan Korea grenzend deel van de Volksrepubliek China. In totaal zijn er zo'n 78 miljoen mensen in de wereld die Koreaans spreken, waaronder grote groepen in de voormalige Sovjet-Unie (de Korjo-saram, die de mengtaal Koryo-mar spreken), in de VS, Canada en Japan. Exacte classificatie van het Koreaans staat ter discussie, maar het wordt door velen beschouwd als een isolaat. Sommige linguïsten klasseren het bij de Altaïsche taalfamilie.

Het Koreaanse schrift (Hangul) is alfabetisch en fonetisch. De daarnaast gebruikte Sino-Koreaanse karakters (Hanja) en meer dan 50% van de Koreaanse woordenschat is, al dan niet rechtstreeks, ontleend aan het Chinees, op eenzelfde manier als veel Europese talen grote delen van hun vocabulaire hebben ontleend aan het Latijn en Grieks.

Koreaans is niet de naam waarmee de sprekers hun taal aanduiden. In het Koreaans zegt men:

• in Noord-Korea (McCune-Reischauer):
  • Tjosono of 조선어
  • Tjosonmal of 조선말
• in Zuid-Korea (Herziene Koreaanse Romanisatie):
  • Hankugo of 한국어
  • Hankoegmal of 한국말

Het Koreaans wordt vaak geklasseerd als een aparte taal in een eigen familie (een isolaat). Daarnaast zien vele Koreanen en sommige Westerse linguïsten een verwantschap met de Altaïsche talen. Traditionele Westerse (vanaf de 18e eeuw) en Japanse linguïsten geloofden dat het Koreaans verwant is met het Japans en pas hogerop samenkomt met de andere Altaïsche talen als het Mongools en de Turkse talen.

In Korea wordt de mogelijkheid dat de taal verwant is aan het Japans, vaak genegeerd; de gespannen relatie tussen de twee landen zorgt ervoor dat een discussie over de verwantschap van hun talen nogal controversieel is. Zelfs de relatie tussen het Koreaans en het Altaïsch en Proto-Altaïsch wordt de laatste tijd eveneens sterk in twijfel getrokken. Het Koreaans heeft enige morfologische gelijkenis met enkele talen van de Oost-Turkse groep, namelijk het Yakut en sommige varianten ervan, en sommige linguïsten geloven dat het Altaïsch zelf deel uitmaakt van de Oeral-Altaïsche taalfamilie. De tegenstanders van deze visie geloven dat veel van de Altaïsche invloeden er zijn gekomen tijdens de Mongoolse overheersing tijdens de Goryeodynastie.

De schijnbare gelijkenissen tussen Koreaans en Chinees (van de Sino-Tibetaanse talen) — vooral wat betreft woordenschat en bepaalde manieren van uitspraak — zijn oppervlakkig en niet genetisch. Ze ontstonden door nauw en frequent contact gedurende de loop der tijden.

Het Koreaans heeft verscheidene dialecten (in het Koreaans mal (letterlijk spraak), bangeon of saturi). De standaardtaal (Pyojuneo of Pyojunmal) van Zuid-Korea is gebaseerd op de dialecten van de regio rond Seoel en de standaardtaal van Noord-Korea is gebaseerd op de dialecten van rond Pyongyang. Deze dialecten lijken alle sterk op elkaar, en in feite zijn alle dialecten, behalve dat van het eiland Jeju, onderling verstaanbaar. Het dialect van Jeju wordt door sommige Koreaanse linguïsten beschouwd als een aparte taal. Het belangrijkste verschil tussen de verschillende dialecten is het gebruik van de klemtoon: sprekers van Seoel gebruiken die zeer weinig en standaard-Zuid-Koreaans heeft een zeer vlakke intonatie; sprekers van Gyeongsang daarentegen hebben een zeer geprononceerde intonatie, wat maakt dat hun dialect voor westerlingen meer als een Europese taal klinkt.

Hoewel de naamgeving en groepering van de dialecten voortdurend verandert naarmate de studie van de dialecten verdergaat, is hier een lijst van de traditionele namen en plaatsen:

Dialect	Plaats
Seoelmal	Seoel, Incheon, Gaeseong Cities, Kyeonggi
Gangwonmal	Gangwon
Hwanghaemal	Hwanghae-pukto en Hwanghae-namdo
Pyeonganmal	Pyongyang, steden van Nampo, Noord- en Zuid-Pyeongan, provincies van Jagang
Chungcheongmal	stad Daejeon, provincies Noord- en Zuid-Chungcheong
Jeollamal	stad Gwangju, provincies Noord- en Zuid-Jeolla
Gyeongsangmal	Busan, Daegu, steden van Ulsan, provincies Noord- en Zuid-Gyeongsang
Jejumal	eiland Jeju en provincie Jeju-do
Hamgyeongmal	Cheongjin, steden van Najin-Seonbong, Noord- en Zuid-Hamgyeong, provincies Yanggang

		Bilabiaal	Alveolair	Palataal	Velair	Glottaal
Occlusief	vlak	p	t	c	k
	gespannen	p’	t’	c’	k’
	aangeblazen	ph	th	ch	kh
Fricatief	vlak		s			h
	gespannen		s’
Nasaal		m	n		ŋ
Laterale approximant			l

Voorbeeldwoorden voor medeklinkers:

foneem	IPA	geromaniseerd	Nederlands
p	pal	bal	voet
p’	p’al	ppal	zuigend
ph	phal	pal	arm
m	mal	mal	paard
t	tal	dal	maan
t’	t’al	ttal	dochter
th	thal	tal	rijdend
n	nal	nal	dag
c	cal	jal	goed
c’	c’al	jjal	persend
ch	chal	chal	stampend
k	kal	gal	gaand
k’	k’al	kkal	verspreidend
kh	khal	kal	mes
ŋ	baŋ	bang	kamer
s	sal	sal	vlees
s’	s’al	ssal	rijst
l	balam	baram	wind
h	hal	hal	doend

[c], [cʰ] en [c'] hebben meer frictie dan de andere occlusieven en worden soms beschouwd als affricaten.

Het symbool [’] wordt gebruikt om de gespannen medeklinkers ([p’], [t’], [c’], [k’] en [s’]) aan te duiden, maar in het IPA staat het voor een ejectief, wat hier dus niet het geval is. De gespannen occlusieven worden uitgesproken met een gedeeltelijk opgespannen glottis en extra subglottale spanning.

Het Koreaans kent 8 verschillende klinkersoorten en een onderscheid volgens lengte. De gesloten-midden geronde voorklinker [ø] kan nog steeds worden gehoord bij oudere sprekers, maar is bijna volledig vervangen door de tweeklank [we]. Ook het lengteonderscheid voor alle klinkers kan bij oudere sprekers worden opgemerkt, maar bij jongeren wordt het onderscheid niet langer gemaakt.

i	siˈɟaŋ	sijang	honger	iː	ˈsiːɟaŋ	sijang	markt
e	beˈɡɛ	begae	kussen	eː	ˈbeːda	beda	snijden
ɛ	tʰɛˈjaŋ	taeyang	zon	ɛː	ˈtʰɛːdo	taedo	attitude
a	ˈmal	mal	paard	aː	ˈmaːl	mal	spraak
o	poˈli	bori	gerst	oː	ˈpoːsu	bosu	salaris
u	kuˈli	guri	koper	uː	ˈsuːbak	subak	watermeloen
ʌ	ˈpʌl	beol	straf	ʌː	ˈpʌːl	beol	bij
ɯ	ˈʌːlɯn	eoreun	ouderen	ɯː	ˈɯːmsik	eumsik	eten

[j] en [w] worden beschouwd als componenten van tweeklanken en niet als aparte medeklinkers.

				wi	dwi	dwi	rug	ɯi'	ˈɯisa	uiza	dokter
je	ˈjeːsan	yesan	budget	we	kwe	gwe	doos
jɛ	ˈjɛːki	yaegi	verhaal	wɛ	wɛ	wae	waarom
ja	ˈjaːgu	yagu	basebal	wa	kwaːˈil	kwa-il	vruchten
jo	ˈkjoːs’a	gyosa	leerkracht
ju	juˈli	yuri	glas
jʌ	jʌːgi	yeogi	hier	wʌ	mwʌ	mwo	wat

Bron: Handbook of the International Phonetic Association

[s] wordt gepalataliseerd tot [ʃ] of [ɕ] voor [j] or [i].

[h] wordt gelabialiseerd tot [ɸ] voor [o] en [u] en gepalataliseerd tot [ç] voor [i] of [j]

[p], [t], [c] en [k] worden stemhebbend [b], [d], [ɟ] en [ɡ] tussen sonorante segmenten.

[l] wordt een alveolaire flap [ɾ] tussen sonorante segmenten zoals tussen twee klinkers.

Fonetische regels — vooral assimilatie — transformeren de uitspraak van sommige woorden. Bijvoorbeeld:

• Jonglo wordt Jongno uitgesproken
• Hankukmal wordt Han-gungmal

Occlusieven zijn doorgaans stemloos, maar licht aangeblazen occlusieven worden stemhebbend en niet-aangeblazen tussen klinkers. Bijvoorbeeld:

• p → b
• t → d
• k → g

Occlusieven worden genasaleerd voor een nasaal. Bijvoorbeeld:

• p → m (voor m, n, of ng)
• t → n (voor m, n, of ng)
• k → ng (voor m, n, of ng)

Een verschil tussen de standaarduitspraken van Zuid- of Noord-Korea is het gebruik van initiële [r]. Bijvoorbeeld:

• 勞動 noord: rodong, zuid: nodong (werk)
• 鴨綠江 noord: Amrokgang, zuid: Amnokgang (een rivier)
• 心理學 noord: shimrihak, zuid: shimnihak (psychologie)

Hangul toont deze assimilatie niet, maar schrijft de onderliggende morfologie.

Het Koreaans is een agglutinerende taal. De Koreaanse spraakkunst lijkt sterk op die van het Japans. De basis van de Koreaanse zin is onderwerp-voorwerp-werkwoord (SOV) en "modifiers" komen voor het aangepaste woord. Dus, als men in het Nederlands zou zeggen: "Ik ga naar de winkel om wat eten te kopen," wordt dat in het Koreaans: *"Ik eten kopen om-te winkel-naar ga."

In het Koreaans kunnen "onnodige" woorden weggelaten worden zolang de context de betekenis duidelijk maakt. Bijvoorbeeld:

H: "가게에 가세요?"

G: "예."

H: *"winkel-naar gaan?"

G: "ja."

wat in het Nederlands geeft:

H: "Gaat u naar de winkel?"

G: "Ja."

In tegenstelling tot het Nederlands vervoegt het Koreaans het werkwoord niet om overeen te komen met het onderwerp en substantieven hebben geen genus. In plaats daarvan hangen werkwoordsvervoegingen af van de tijd en de relatie tussen de sprekenden. Wanneer men spreekt tegen of over vrienden, zou men de ene uitgang gebruiken, tegen de ouders een andere en tegen edelen of geëerde personen nog een andere.

De relatie tussen een spreker of schrijver en zijn luisteraars resp. lezers is ontzettend belangrijk in het Koreaans en de grammatica reflecteert dit. De relatie tussen spreker/schrijver en onderwerp wordt weergegeven in beleefheidsvormen terwijl die met de luisteraar/lezers wordt uitgedrukt in spraakniveaus.

De meest gebruikte 'beleefde' Koreaanse spraakniveaus ('speech levels' in het Engels) zijn 해요체 haeyoche en 합쇼체 hapsyoche. De eerstgenoemde is uit Seoel afkomstig en is informeler dan de laatstgenoemde. Oorspronkelijk werd haeyoche voornamelijk door vrouwen gebruikt, maar tegenwoordig gebruiken ook mannen dit spraakniveau, vooral in Seoel. Hapsyoche wordt steeds in formele situaties gebruikt, in tv-nieuwsuitzendingen en wordt meer door mannen dan door vrouwen gebruikt.

Spraakniveaus komen tot uitdrukking in werkwoorduitgangen, waarbij soms ook een onderscheid kan gemaakt worden als het over een verklarende, een uitroepende of vragende zin gaat. Hieronder een korte vergelijking: Haeyoche

Werkwoord	Stam	Uitgang	Eindvorm	Betekenis
가다 gada	가 ga	+ ~아요 ayo	가요 gayo	gaan
있다 itt-da	있 itt	+ ~어요 eoyo	있어요 isseoyo	zijn, bestaan

Hapsyoche

Werkwoord	Stam	Uitgang	Eindvorm	Betekenis
가다 gada	가 ga	+ ~ㅂ니다 ~mnida	갑니다 gamnida	gaan
있다 itt-da	있 itt	+ ~읍니다 seumnida	있읍니다 isseumnida	zijn, bestaan

Vergelijk ook:

영어를 좋아하세요? yeongeoreul johahaseyo? - "Hou je van Engels?" (haeyoche, vragend)
영어를 좋아하십니까? yeongeoreul johahashimnikka? - "Hou je van Engels?" (hapsyoche, vragend en beleefd)

Binnen een spraakniveau kunnen subtiele wijzigingen in een werkwoorduitgang voorkomen om extra beleefd en respectvol over te komen ten opzichte van degene die men aanspreekt. Dit wordt bij 해요체 gewoonlijk gedaan door ~세 toe te voegen en ~시 wanneer het over 합쇼체 gaat. Deze beleefheidsvormen kunnen enkel toegepast worden op een ander, niet wanneer je naar jezelf verwijst. Hieronder een aantal voorbeelden:

한국에 가요. hanguke gayo - "Ik ga naar Korea."
한국에 가세요. hanguke gaseyo - "U gaat naar Korea."

한국에 갑니다. hanguke gamnida - "Ik ga naar Korea."
한국에 가십니다. hanguke gashimnida - "U gaat naar Korea."

Zie verder ook de voorbeeldzinnen bij het vorige onderdeel.

In een aantal gevallen zal men een 'honorific' synoniem gebruiken voor het oorspronkelijke werkwoord in plaats van het niet-honorific werkwoord beleefder te maken door een aanpassing in de uitgang te maken.

Het gebruik van bepaalde Koreaanse woorden verschilt naargelang de persoon tegen wie men spreekt en het gebruikte spraakniveau. Woorden die normaliter enkel gebruikt worden in formele situaties, wanneer men respect voor de aangesproken persoon wil uitdrukken, bijvoorbeeld als men tegen oudere mensen spreekt, worden in het Engels aangeduid met de term 'honorifics'. Het kan hierbij over allerlei woordsoorten gaan, variërend van zelfstandige naamwoorden tot werkwoorden. Hieronder een aantal voorbeelden:

Normaal	Honorific	betekenis
보다 boda	뵙다 boeda	zien
이름 ireum	성함 seongham	naam
생일 saeng-il	생신 saengshin	verjaardag
있다 itt-da	계시다 keshida	zijn, bestaan

Ruim de helft van de Koreaanse woordenschat is afkomstig uit het geschreven Chinees. Een veel kleiner aandeel van de Koreaanse woordenschat zijn leenwoorden uit het Japans, Mongools en Sanskriet. De meest recente leenwoorden komen uit westerse talen, voornamelijk het Engels.

Door de langdurige splitsing tussen Noord- en Zuid-Korea zijn vele woorden niet hetzelfde. Zuid-Korea heeft veel woorden geleend uit het Engels (deze woorden worden Konglish genoemd), terwijl Noord-Korea verschillende woorden leent uit het Russisch. Ook typisch Koreaanse woorden verschillen soms in de twee Korea's.

Bijvoorbeeld:

• Noord-Korea: 동무 (Dong-mu) - Zuid-Korea: 친구 (Chin-gu) (betekent vriend)
• Noord-Korea: 부루 (Bu-ru) - Zuid-Korea: 상추 (Sang-chu) (betekent sla)
• Noord-Korea: 뽈스까 (Bbol-su-kka) - Zuid-Korea: 폴란드 (Pol-lan-deu) (betekent Polen)

Hallo!

안녕하세요? annyeonghaseyo
안녕하십니까? annyeonghashimnikka

Deze uitdrukking kan ook "Hoe gaat het?" betekenen en kan verder ook worden gebruikt om iemand 's morgens, 's (na)middags en 's avonds te begroeten.

Hoe maakt u het?

어떻게 지내세요? eotteohke jinaeseyo
처음 뵙게습니다? cheo-eum beogeseumnida

Het gaat goed met me.

잘 지내요. jal jinaeyo
괜찮습니다. kwaenchanhseumnida

Bedankt.

고마워요. komaweoyo
고맙습니다. komapseumnida

감사해요. kamsahaeyo
감사합니다. kamsahamnida

Het spijt me.

미안해요. mianhaeyo
미안합니다. mianhamnida

Excuseer me.

실례합니다. shillyehamnida

Het Hangul-schrift is ontworpen in 1446 bij decreet van koning Sejong de Grote.

Medeklinkers

Hangul 한글	ㅂ	ㄷ	ㅈ	ㄱ	ㅃ	ㄸ	ㅉ	ㄲ	ㅍ	ㅌ	ㅊ	ㅋ	ㅅ	ㅎ	ㅆ	ㅁ	ㄴ	ㅇ	ㄹ
RR	b	d	j	g	pp	tt	jj	kk	p	t	ch	k	s	h	ss	m	n	ng	r, l
IPA	p	t	t͡ɕ	k	p͈	t͈	t͡ɕ͈	k͈	pʰ	tʰ	t͡ɕʰ	kʰ	s	h	s͈	m	n	ŋ	ɾ, l

Klinkers

Hangul 한글	ㅣ	ㅔ	ㅚ	ㅐ	ㅏ	ㅗ	ㅜ	ㅓ	ㅡ	ㅢ	ㅖ	ㅒ	ㅑ	ㅛ	ㅠ	ㅕ	ㅟ	ㅞ	ㅙ	ㅘ	ㅝ
RR	i	e	oe	ae	a	o	u	eo	eu	ui	ye	yae	ya	yo	yu	yeo	wi	we	wae	wa	wo
IPA	i	e	ø, we	ɛ	a	o	u	ʌ	ɯ	ɰi	je	jɛ	ja	jo	ju	jʌ	ɥi, wi	we	wɛ	wa	wʌ

• Koreaanse postposities

• Koreaans leren:
  • Learnkorean
  • Langintro
  • Sogang
• Engels-Koreaans woordenboek
• Koreaans-Engels woordboek: uit Websters Rosettauitgave
• Koreaans-Nederlands woordenboek
• Ethnologue
• Universiteit van Yonsei
• Universiteit van Sogang
• Internationale Kring van Koreaanse Linguïsten (ICKL)