Eiken-haagbeukenbos met wilde hyacint

Eiken-haagbeukenbos met wilde hyacint
	Eiken-haagbeukenbos met wilde hyacint
Syntaxonomische indeling
Klasse:	Querco-Fagetea; (klasse van eiken- en beukenbossen op voedselrijke grond)
Orde:	Fagetalia sylvaticae; (orde van eiken- en beukenbossen op voedselrijke grond)
Verbond:	Carpinion betuli; (haagbeuken-verbond)
Associatie
	Endymio-Carpinetum; Noirf. & Sougn. 1963

Het eiken-haagbeukenbos met wilde hyacint (Endymio-Carpinetum) is een associatie uit het haagbeuken-verbond (Carpinion betuli). De associatie omvat bosplantengemeenschap die voorkomen op voedselrijke, lemige bodems, en gekenmerkt wordt door een gevarieerde boom- en struiklaag en een zeer diverse voorjaarsflora met wilde hyacint als beeldbepalende soort.

Deze associatie is in Nederland onbekend en in Vlaanderen zeldzaam. Desondanks herbergt Vlaanderen een groot deel van de oppervlakte van dit bostype in Europa.

Het eiken-haagbeukenbos met wilde hyacint wordt op de Biologische Waarderingskaart van Vlaanderen als 'Biologisch zeer waardevol' beschouwd.

Naamgeving en codering

Synoniemen
Endymio non-scriptae-Fagetum sylvaticae

Nederlands: Eiken-haagbeukenbos met grootbloemige muur, Atlantisch neutrofiel eiken-haagbeukenbos
Frans: Hêtraies et chênaies-hêtraies atlantiques avec Hyacinthoides non-scripta
Engels: Atlantic beech and beech-oak forests with Hyacinthoides non-scripta
Corine-code: 41.132 Hêtraies à Jacinthe des bois
Natura2000-habitattypecode (EU-code): H9130
BWK-karteringscode: qe

De wetenschappelijke naam Endymio-Carpinetum is afgeleid van de botanische namen van twee belangrijke soorten binnen deze klasse: wilde hyacint (Hyacinthoides non-scripta, syn. Endymion non-scriptus) en haagbeuk (Carpinus betulus).

Het eiken-haagbeukenbos met wilde hyacint wordt hier beschreven als deel van het haagbeuken-verbond (Carpinion betuli); anderzijds wordt het tegenwoordig ook samen met het eiken-beukenbos met wilde hyacint (Endymio-Fagetum) onder het beuken-verbond (Fagion sylvaticae) gerekend.

Fysiognomie

Het eiken-haagbeukenbos met wilde hyacint is een hoog opgaand loofbos met een boomlaag die tot 25 m hoog kan reiken. De struiklaag is meestal goed ontwikkeld. De kruidlaag kan bijzonder soortenrijk zijn en telt vooral veel voorjaarsbloeiers, terwijl de moslaag minder opvallend aanwezig is.

Ecologie

Het eiken-haagbeukenbos met wilde hyacint omvat oude, zeer structuur- en soortenrijke bossen, kenmerkend voor rijke leembodems, pH-neutraal, met een goed verteerde en sterk gemineraliseerde humuslaag.

Het eiken-haagbeukenbos met wilde hyacint vormt het eindstadium in de natuurlijke successie, de climaxvegetatie, ontstaan uit een opeenvolging van struweelgemeenschappen en andere bosgemeenschappen door de geleidelijke toename van de voedselrijkdom (humus) in de bodem.

Verspreiding

Het verspreidingsgebied van het eiken-haagbeukenbos met wilde hyacint omvat het Atlantisch gebied in West-Europa, vooral Noord-Frankrijk, België en Zuid-Engeland.

Vlaanderen herbergt een belangrijk deel van deze oppervlakte en is daarom zeer belangrijk voor dit bostype. Het komt bijna uitsluitend voor in de Leemstreek, vooral ten westen van Brussel: de Vlaamse Ardennen, het West-Vlaams Heuvelland en het Pajottenland. Verder zijn er nog voorbeelden in de streek ten zuiden van Brussel (het Hallerbos en het Zoniënwoud), tussen Brussel en Leuven en zeer plaatselijk in de Zandleemstreek.

In Nederland komt dit bostype niet voor.

Diagnostische taxa

Het eiken-haagbeukenbos met wilde hyacint heeft een zeer gevarieerde boomlaag zonder echte dominante soorten. Het meest algemeen zijn de haagbeuk, de zomereik en de beuk. Soms is canadapopulier aangeplant en is dan meestal de enige aanwezige boomsoort. Ook de struiklaag is zeer divers, met onder andere gewone vlier, Gelderse roos, hazelaar, eenstijlige meidoorn en Spaanse aak.

De kruidlaag telt een twintigtal indicatieve soorten, waarbij de naamgevende wilde hyacint dikwijls dominant aanwezig is en het beeld bepaald. Ook de bosanemoon, de gele dovenetel, de kleine maagdenpalm en het gewoon speenkruid kunnen massaal voorkomen. Andere soorten zoals de witte rapunzel, spekwortel en heelkruid zijn daarentegen zeer zeldzaam in Vlaanderen.

In de moslaag zijn geen indicatieve soorten beschreven.

Boomlaag

Kentaxon	Triviale naam	Botanische naam
	haagbeuk	Carpinus betulus
	zomereik	Quercus robur
	beuk	Fagus sylvatica
	gewone esdoorn	Acer pseudoplatanus
	gewone es	Fraxinus excelsior
	tamme kastanje	Castanea sativa
	Amerikaanse eik	Quercus rubra
	zoete kers	Prunus avium
	gladde iep	Ulmus minor
	canadapopulier	Populus ×canadensis

Struiklaag

Kentaxon	Triviale naam	Botanische naam
	gewone vlier	Sambucus nigra
	Gelderse roos	Viburnum opulus
	hazelaar	Corylus avellana
	eenstijlige meidoorn	Crataegus monogyna
	Spaanse aak	Acer campestre

Kruidlaag

Kentaxon	Triviale naam	Botanische naam
x	wilde hyacint	Hyacinthoides non-scripta
x	bosanemoon	Anemone nemorosa
x	gele dovenetel	Lamium galeobdolon
x	kleine maagdenpalm	Vinca minor
x	grootbloemige muur	Stellaria holostea
x	daslook	Allium ursinum
x	gewoon speenkruid	Ficaria verna
x	bosbingelkruid	Mercurialis perennis
x	gewone salomonszegel	Polygonatum multiflorum
x	donkersporig bosviooltje	Viola reichenbachiana
x	bleeksporig bosviooltje	Viola riviniana
x	muskuskruid	Adoxa moschatellina
x	wilde kamperfoelie	Lonicera periclymenum
x	gevlekte aronskelk	Arum maculatum
x	slanke sleutelbloem	Primula elatior
x	drienerfmuur	Moehringia trinervia
x	ruwe smele	Deschampsia cespitosa
x	boszegge	Carex sylvatica
x	eenbes	Paris quadrifolia
x	gevlekt longkruid	Pulmonaria officinalis
x	grote keverorchis	Neottia ovata
x	heelkruid	Sanicula europaea
x	witte rapunzel	Phyteuma spicatum
x	spekwortel	Tamus communis
	wijfjesvaren	Athyrium filix-femina
	schedegeelster	Gagea spathacea
	wilde narcis	Narcissus pseudonarcissus

Bedreiging en bescherming

De meeste eiken-haagbeukenbossen met wilde hyacint bevinden zich op voedselrijkere gronden, zijn daardoor weinig gevoelig voor voedselaanrijking, verdroging en verzuring en gedijen het best met een beheer van 'niets doen'.

Ze worden in Vlaanderen beschermd door de Habitatrichtlijn.

Biologische Waarderingskaart

In de Biologische Waarderingskaart (BWK) van Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest staat deze associatie bekend onder dezelfde naam, het eiken-haagbeukenbos met wilde hyacint (qe).

Dit vegetatietype staat gewaardeerd als 'Biologisch zeer waardevol'.

Bronnen, noten en/of referenties

Decleer, K. (red.), 2007: Europees beschermde natuur in Vlaanderen en het Belgisch deel van de Noordzee. Habitattypen, dier- en plantensoorten. Mededelingen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek INBO.M.2007.01, Brussel, 584 p. ISBN 978-90-403-0267-1
L.Durwael, B.Roelandt, L.De Keersmaeker & N.Lust, 2002: Systematiek van natuurtypen voor Vlaanderen: 10. Bossen. Verslag van het Instituut voor Natuurbehoud 2002.
Cornelis J., Hermy M., De Keersmaeker L. & Vandekerkhove K. (2007): Bosplantengemeenschappen in Vlaanderen. Een typologie van bossen op basis van de kruidachtige vegetatie. Rapport INBO.R.2007.1. Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek en K.U.Leuven, afdeling Bos, Natuur en Landschap in opdracht van de Vlaamse Overheid, agentschap voor Natuur en Bos, Brussel.
Vriens L., Bosch H., De Knijf G., De Saeger S., Guelinckx R., Oosterlynck P., Van Hove M. & Paelinckx D. (2011). De Biologische Waarderingskaart. Biotopen en hun verspreiding in Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Mededelingen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. INBO.M.2011.1, Brussel. ISBN 9789040303142

Strand en duinen:	duinstruweel (sd(b))
Halfnatuurlijke graslanden:	Struisgrasvegetatie (ha) · Dotterbloemgrasland (hc) · Kalkgrasland (hk) · Vochtig schraalgrasland (hm, hmm, hme) · Vochtig heischraal grasland (hmo) · Droog heischraal grasland (hn) · Mesofiel hooiland (hu)
Soortenrijke permanente graslanden:	Vochtig grasland gedomineerd door russen (hj) · Soortenrijk permanent cultuurgrasland (hp, hpr) · Soortenrijk permanent cultuurgrasland met zilte elementen (*hpr()+da, hp()+da, h+da*)
Struweel:	struweel op kalkrijke bodem (sk) · gagelstruweel (sm) · kapvlakte (se) · vochtig wilgenstruweel op venige of zure grond (so) · vochtig wilgenstruweel op voedselrijke bodem (sf)
Vallei- en moerasbossen:	ruderaal olmenbos (ru, rud) · bronbos (vc) · alluviaal elzen-essenbos (va) · elzen-eikenbos (vf) · nitrofiel alluviaal elzenbos (vn) · elzenbroek (vm) · oligotroof elzenbroek met veenmossen (vo) · venig berkenbroek (vt)
Eiken- en beukenbossen:	eiken-haagbeukenbos met wilde hyacint (qe) · eiken-haagbeukenbos (qa) · eiken-haagbeukenbos op mergel (qk) · eikenbos met witte veldbies (ql) · zuur eikenbos (qs) · eiken-berkenbos (qb) · beukenbos met wilde hyacint (fe) · beukenbos met voorjaarsflora zonder wilde hyacint (fa) · beukenbos met parelgras en lievevrouwebedstro (fm) · beukenbos op mergel (fk) · beukenbos met witte veldbies (fl) · zuur beukenbos (fs)