Dolph Kohnstamm

Dolph Kohnstamm
Dolph Kohnstamm in 2007
Persoonlijke gegevens
Geboortedatum	20 februari 1937
Geboorteplaats	Amsterdam
Nationaliteit	Nederlandse
Wetenschappelijk werk
Vakgebied	Psychologie
Universiteit	Universiteit Leiden
Soort hoogleraar	Gewoon hoogleraar
Beroep	Psycholoog
Website
Dbnl-profiel

Geldolph Adriaan (Dolph) Kohnstamm (Amsterdam, 20 februari 1937) is een Nederlandse psycholoog en publicist. Hij was van 1973 tot 1998 hoogleraar ontwikkelingspsychologie aan de Universiteit Leiden.^[1]

Kohnstamm werd geboren als tweede kind van de chemicus Geldolph Adriaan Kohnstamm en Vita Beerens, die voor haar huwelijk Montessori-kleuterleidster was. Hij werd - evenals zijn vader - vernoemd naar de lievelingsbroer van zijn grootmoeder An Kessler, Dolph Kessler, mede-oprichter van Koninklijke Hoogovens in IJmuiden en aanvoerder van de eerste twee officiële interlands die het Nederlands voetbalelftal speelde. Dolph Kohnstamm is de kleinzoon van pedagoog Philip Kohnstamm (1875-1951).^[2]

Na de Montessori-basisschool doorliep hij het Montessori Lyceum Rotterdam. In de periode 1955 - 1963 studeerde hij psychologie aan de Universiteit van Amsterdam. Van 1963 tot 1970 werkte hij aan het Pedagogisch Instituut van de Universiteit Utrecht en promoveerde in 1967 op het proefschrift Teaching children a Piagetian problem of class inclusion. Van 1973 tot 1998 was hij hoogleraar ontwikkelingspsychologie aan de Universiteit Leiden.^[3][1] Hij deed onderzoek naar de mogelijkheid de ontwikkeling van kinderen van laag-geschoolde ouders te bevorderen, en onderzocht verschillen tussen kinderen in temperament en persoonlijkheid. Samen met E. Elphick en A. Slotboom publiceerde hij in 2002 een vragenlijst, de Blikvanger, waarmee ouders karaktereigenschappen van hun kinderen kunnen beschrijven.

In Amsterdam leidde hij het project proefkreche ’70.^[1] Ook zette hij zich in bij het naar Nederland (en Vlaanderen) halen van Sesamstraat,^[1] een educatief televisieprogramma voor jonge kinderden.

Van 1990 tot 2006 was Kohnstamm redacteur van het Cultureel Woordenboek, dat sinds 2009 wordt voortgezet als online encyclopedie.^[4] In 2002 publiceerde hij Ik ben ik; de ontdekking van het zelf over het plotseling doorbreken van zelfbesef bij kinderen. In 2021 bracht Oriental Press een Chinese vertaling uit van dit boek. De vertaler was Zhang Yuching, een Chinese oud-student van Kohnstamm uit diens Leidse jaren, die zich baseerde op de Engelstalige versie.

Kohnstamm draagt regelmatig bij aan de Nederlandstalige editie van de online encyclopedie Wikipedia, onder de gebruikersnaam Dolph Kohnstamm en riep ook publiekelijk op om bijdragen aan Wikipedia te leveren.^[5]

Na twee hersenbloedingen, in 2009 en in 2014, raakte hij geïnteresseerd in de biologie van het brein. Onder meer geïnspireerd door het boek My Stroke of Insight van de Amerikaanse neuroanatoom Jill Bolte Taylor verdiepte hij zich in de hersenen en schreef hij het boek De eigenander over het ‘ik-besef’, dat bij mensen ontstaat rond hun tiende levensjaar.^[6]

In 1972 voerde Kohnstamm actie voor het vereenvoudigen van de Nederlandse spelling. In de zaak rond het zusje van het 'meisje van Nulde' (2002-2003) nam Kohnstamm stelling tegen de opvattingen van zijn collega Wim Wolters over het al of niet getraumatiseerd zijn van het meisje en wat de consequenties daarvan moesten zijn.

Van 2002-2007 voerde Kohnstamm actie tegen de gewoonte elkaar bij een begroeting of gelukwensen driemaal te zoenen (in het Engels 'Social kissing' genaamd).^[7] Hij wilde dat mensen bewust kiezen voor het aantal zoenen dat je iemand geeft bij een ontmoeting. In Nederland is sinds 1980 (in delen van Noord-Brabant eerder) de gewoonte ontstaan om elkaar drie keer te zoenen of te laten zoenen. Misschien is twee keer of één keer zoenen net zo gemeend, of zelfs maar het geven van alleen een hand. Via een website (zoenbutton.nl) konden buttons en posters worden verkregen.

Eind maart 2000 hield hij in Amsterdam de eerste 'Kohnstamm-lezing', vernoemd naar zijn grootvader, onder de titel Hulp speciaal aan leerlingen met goede werklust.^[8][9] Diezelfde dag verscheen in de Volkskrant een interview met Kohnstamm.^[10] Zoals de titel van zijn lezing al aangaf, stelde Kohnstamm voor niet de hoogbegaafden maar de hardwerkende leerlingen beter te begeleiden. Ook kwam de mogelijkheid van aangeboren persoonskenmerken van groepen uit de wereldbevolking aan de orde.^[11] Volgens Kohnstamm in zijn lezing een onderwerp waarover men beter kon zwijgen.^[9]

Kohnstamms stellingname in het Nature-nurture-debat leidde tot commotie: Elsbeth Etty benoemde het denken van Kohnstamm in aangeboren groepskenmerken als racisme.^[12] Tegelijk schreef Etty dat Kohnstamm volgens haar veel heeft betekend voor gelijke kansen in het onderwijs. Cultureel antropoloog Henri Gooren van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) liet in de Volkskrant weten zich te schamen voor een collega die dit soort denkbeelden uitdraagt, en hoogleraar tekstwetenschap Teun van Dijk van de UvA schreef het beangstigend te vinden dat toekomstige leraren straks in hun multiculturele klas Dolph Kohnstamms onfrisse ideeën zouden kunnen toepassen. Anil Ramdas opperde in een column om zwarte vrouwen massaal te laten bevruchten door Kohnstamm, die volgens Ramdas had bewezen over een 'prestatiegen' te beschikken.^[13]

Kohnstamm kreeg ook bijval: volgens wetenschapsjournalist en sociobioloog Marcel Roele zouden de meeste experts intelligentieverschillen tussen etnische groepen verklaren door verschillen in erfelijke aanleg.^[14]

Dolph is getrouwd met psycholoog Rita Kohnstamm-Beeuwkes. Zij trouwden op vrijdag de dertiende in juni 1958, nadat zij elkaar een jaar daarvoor tijdens hun studie aan de Universiteit van Amsterdam hadden leren kennen.^[2]

• Ik hoop dat de spelling veranderd-t wordt-t (1972)
• Het bijzondere van het gewone: de kinderboekjes van Dick Bruna 176, derde geheel herziene druk, 1978 ISBN 9061691869. vert. The extra in the ordinary; the children's books by Dick Bruna. Mercis Publishing,1991;Japanse vertaling 1976
• Het oog wil oog zien; gedachten bij de kinderboekjes van Dick Bruna (1974) vert. The eye demands an eye; Refections on the children's books by Dick Bruna. Mercis Publishing,1991
• Kuijer Mooi en lelijk Dolf Kohnstamm (Red.);naar aanleiding van Guus Kuijer's Het Geminachte Kind, Swets & Zeitlinger, Lisse 1981 ISBN 90-2650365-2
• Het cultureel woordenboek: encyclopedie van de algemene ontwikkeling (1992)
• Hulp speciaal aan leerlingen met goede werklust (2000), Amsterdam University Press
• Nog is er geen oorlog; briefwisseling tussen Max en Philip Kohnstamm 1938-1939 (2001), Amsterdam University Press
• Ik ben ik; de ontdekking van het zelf (2002), De Bezige Bij, daarna Amsterdam University Press en, sinds 2015, bravenewbooks.nl en, als ebook, bij uitgeverij FosFor/Querido.Japanse vertaling vanuit de Duitstalige versie 2015. Chinese vertaling vanuit de Engelstalige versie: Oriental Press, Hongkong/Beijing 2021
• Nieuw Cultureel Woordenboek; encyclopedie van de algemene ontwikkeling (2003); onder redactie van Dolph Kohnstamm en Elly Cassee), Ambo/Anthos, vanaf 2005 voortgezet als website^[15]
• Nederlandse vertaling en bewerking van Vasili Morozov: De onbekende Tolstoj; herinneringen van een oud-leerling (2011), Uitgeverij Eburon. ISBN 978-90-5972-508-9
• De Eigenander; een ik in mij (2016) Arnhem Nieuwe Druk. ISBN 978-94-92020-13-0
• Dolph Kohnstamm en Sander Daselaar: 'Over ons default mode hersennetwerk'. In: De Psycholoog, juni 2017, pp 48–52
• Plotseling zelfbesef Eburon, 2020. ISBN 978-94-6301-284-3 In 2021 verschenen in het Engels als First moments of Self-awareness in Childhood; a phenomenological approach, Routledge Psychology^[16]
• Piaget's analysis of class inclusion: right or wrong? PHD dissertation Utrecht University (1967) Mouton The Hague. Heruitgave:Jean Piaget: Children and the class inclusion problem, Revised Eition Routledge Psychology, New York, Brunswick.N.Y 2015 Daarna Routledge Psychology 2016. Opnieuw uitgebracht als Classic Edition Jean Piaget Children and the inclusion problem revised edition. Routledge 2021
• Tussen Kunst en Kuur, essay in de Groene Amsterdammer, 15 december 2001. Halverwege de vorige eeuw werden de Duits-expressionistische schilder Ernst Kirchner en de dirigent en componist Otto Klemperer opgenomen in het sanatorium van de zenuwarts Oskar Kohnstamm.^[17]

• Kohnstamm (familie)

• Eigen website
• Bibliografie^{[dode link]} op de website van de Koninklijke Bibliotheek
• Profiel bij DBNL

Zie de categorie Dolph Kohnstamm van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.