mat

Niet te verwarren met: mat', mât, mät

• Geluid:  mat    (hulp, bestand)
• IPA: / mɑt / (1 lettergreep)

• mat

• [A] Via Middelnederlands matte "gevlochten kleed van riet of biezen", van Latijn matta dat mogelijk teruggaat op het Fenicisch, vergelijk Hebreeuws מִטָּה (mitá) "bed, slaapbank"^[1]
• [B] van Frans matte "na eerste smelting nog onzuiver metaal" ^[2]; de veronderstelling van Multatuli in zijn Aantekeningen (p. 276) bij de Max Havelaar dat "mat" zou verwijzen naar het Spaanse wapenschild is onjuist ^[3]
• [C] Leenwoord uit het Frans, verder te herleiden tot het Arabische māt, "dood" (in de uitdrukking (aš-)šah māt , "de koning is dood") ^[4]
• [D] ^[5]

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	mat	matten
verkleinwoord	matje	matjes

[A] de mat v / m

1. (textiel) vlechtwerk of stug weefsel dat als afscherming of als beschermlaag voor een oppervlak dient

   • Hij talmde niet; met al 't geweld van zijn handen rukte hij aan de rieten mat die de loods afsloot, (…) ^[6]

   ▸ Deze werd volgestouwd met alle tenten, kookpannen, matjes, slaapzakken en talloze andere dingen.^[7]

2. (textiel), (huishouden) meestal rechthoekig stuk vloerbekleding

   • Ik zal die mat eens goed uitkloppen. 

• [2] vloerkleed

• mataanval, mathoen, matschudding, matslijpen, mattenbies, mattenklopper, mattentaart, matter, matvoering, matwerk

[B] mat m

1. (numismatiek) oude munt

   • (…) die had er veel Spaanse matten aan boord (…) ^[8]
   • Tot de gangbare gouden matten behoort, althans in de eerste jaren van de 17e eeuw, de Fransche kroon van Carolus ƒ 3.1, (…) ^[9]

[C] mat o

1. (schaak) situatie in het schaakspel waarin de koning het schaak niet meer kan ontlopen en het spel hierdoor tevens afgelopen is ^[4]

   • Dit is in drie zetten mat. 

• schaakmat

[D] mat m/v

1. (voeding) klonter geronnen melk die niet meer geschikt is om kaas van te maken

[E] mat

1. (sport), (landbouw) (weinig gebruikt:) weide of voetbalveld

   • ,,In een derby zo ruim verliezen is niet prettig, ook niet als het nergens meer om gaat. Toch zijn we niet van de mat gespeeld, ondanks de uitslag”, aldus de verliezende trainer Hilbert van Gils. ^[10] 

• matsloot

• [A] ^[11]
• [B] Leenwoord uit het Frans, verder te herleiden tot het Arabische māt, "dood" (in de uitdrukking (aš-)šah māt , "de koning is dood") ^[4]
• [C] Leenwoord uit het Frans, in de betekenis van ‘moe’ voor het eerst aangetroffen in 1265 ^{[12] [13]}

	stellend	vergrotend	overtreffend
onverbogen	mat	matter	matst
verbogen	matte	mattere	matste
partitief	mats	matters	-

[A] mat

1. niet glanzend, dof

[B] mat

1. (schaak) zich in het schaakspel een verloren stand bevindend, waarin de koning in de volgende zet geslagen kan worden

   • De koning staat mat. 

[C] mat

1. niet in een al te vrolijke stemming, vermoeid, down

• [1] dof
• [3] moe, vermoeid

• matbeitel, matbranden, matdruk, matglas, matheid, matkop, matverf, matvernis

vervoeging van
meten

mat

1. enkelvoud verleden tijd van meten
   

   • Ik mat. 
     
   • Jij mat. 
     
   • Hij, zij, het mat. 

vervoeging van
matten

mat

1. enkelvoud tegenwoordige tijd van matten
2. gebiedende wijs van matten

• atm, tam

• Het woord mat staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "mat" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.[14]

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

mat

1. (schaak) mat; situatie in het schaakspel waarin de koning het schaak niet meer kan ontlopen en het spel hierdoor tevens afgelopen is
2. mat; meestal rechthoekig stuk vloerbekleding

1. skaakmat
2. –

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

mat

1. goed

• Geluid:  mat (VS)    (hulp, bestand)
• IPA:

enkelvoud	meervoud
mat	mats

mat

1. mat, vloermat
2. klit, warrige massa
3. dof, mat oppervlak

stellend	vergrotend	overtreffend
mat	matter	mattest

mat

1. dof, mat, niet glanzend

vervoeging
onbepaalde wijs	to  mat
he/she/it	mats
verleden tijd	matted
voltooid deelwoord	matted
onvoltooid deelwoord	matting
gebiedende wijs	mat

to mat

1. overgankelijk van matten voorzien
2. overgankelijk in een klit brengen, laten samenklitten
3. onovergankelijk klitten [1], aaneengeklit/-geplakt zijn

• Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?

• [A] In de uitdrukking (1224) dire eschec et mat 'schaak en mat zeggen', ontleend aan de Arabische uitroep aš-šāh māt(a) 'de koning is dood!' tijdens de winnende zet in het schaakspel. De oorspronkelijk Perzische ontlening šāh 'koning, sjah' werd vervolgens opgevat als een (Oudfrans) woord eschec, eschac ‘(oorlogs)buit’ ^[1][2]
• [B] In de bijvoeglijke betekenis 'overwonnen, bedwongen, getroffen' (sinds begin 12e eeuw), 'dof, flets’ (sinds ca. 1265) en als zelfstandig naamwoord (sinds 1832). De oorsprong ervan is niet geheel duidelijk, hetzij uit het Laatlatijn (7e eeuw) mattus 'triest, bedroefd' ^[3], of uit dialectisch Latijn matus, mattus 'beschonken' (van het werkwoord madēre ‘dooweekt zijn')
• [C] (verkorting) van matin

[A] mat m

1. de zet van schaakmat m

[B] mat m

1. het matte, doffe gedeelte

[C] mat m

1. (spreektaal) ochtend

   «On s'est couchés à 5 heures du mat.»

   We zijn om vijf uur 's ochtends gaan slapen. ^[4]

[A] mat

1. zijnde schaakmat

[B] mat m, -e v

1. mat, dof, ongepolijst

• TAM

mat

1. accusatief enkelvoud van 𐌼𐌰𐍄𐍃 (mats)

• Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?

mat

1. datief onbepaald mannelijk enkelvoud van matur

mat

1. accusatief onbepaald mannelijk enkelvoud van matur

• IPA: /mɑt/ (Etsbergs)

mat

1. kleurloos
2. grijsachtig

mat

1. mat; meestal rechthoekig stuk vloerbekleding

• IPA: /mɑt/

• mat

• Afgeleid van het Middelhoogduitse mit / mite

mat

1. met

• ouni

• Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?
• IPA: /mɑːt/

• mat

• Afkomstig van het Oudnoorse woord matr.

	enkelvoud		meervoud
	onbepaald	bepaald	onbepaald	bepaald
nominatief	mat	maten
genitief	mats	matens

mat m

1. (voeding) eten, voedsel

   «Vi leverer mat med høy kvalitet til fornuftig pris.»

   Wij leveren voedsel van een hoge kwaliteit tegen een redelijke prijs.

• fingermat, matrett, møtemat, nattmat, overtidsmat, rockemat, selskapsmat, sjømat

• Geluid: Bestand bestaat nog niet. Aanmaken?
• IPA: /mɑːt/

• mat

• Afkomstig van het Oudnoorse woord matr.

	enkelvoud		meervoud
	onbepaald	bepaald	onbepaald	bepaald
nominatief	mat	maten
genitief

mat m

1. (voeding) eten, voedsel

• IPA: /mat/
• Geluid:  mat    (hulp, bestand)

• Afgeleid van het Perzische شاه مات‎ (šāh māt)

mat m

1. (schaak) mat; situatie in het schaakspel waarin de koning het schaak niet meer kan ontlopen en het spel hierdoor tevens afgelopen is

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

• Afgeleid van het Nederlandse maat

mat m

1. korporaal

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

• Afgeleid van het Duitse matt

mat monbezield

1. mat; niet glanzend, dof

• matowy

mat

1. genitief meervoud van mata

• tam

• IPA: /mat/

• mat

• Afgeleid van het Perzische شاه مات‎ (šāh māt)

mat m

1. (schaak) mat; situatie in het schaakspel waarin de koning het schaak niet meer kan ontlopen en het spel hierdoor tevens afgelopen is

• šachmat
• šach-mat

• matový

• dostať mat

• tam
• tma

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

• IPA: /mat/

• mat

• Afgeleid van het Perzische شاه مات‎ (šāh māt)

mat monbezield

1. (schaak) mat; situatie in het schaakspel waarin de koning het schaak niet meer kan ontlopen en het spel hierdoor tevens afgelopen is

	enkelvoud	meervoud
nominatief	mat	maty
genitief	matu	matů
datief	matu	matům
accusatief	mat	maty
vocatief	mate	maty
locatief	matu	matech
instrumentalis	matem	maty

• Mat

• šachmat monbezield, šach mat monbezield

• matit
• matový

• dát mat
• dostat mat
• šach mat monbezield

• matující
• umatovat
• zmatovat

• tam
• tma

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

• Internetová jazyková příručka - Ústav pro jazyk český AV ČR (Tsjechisch)
• Slovník spisovného jazyka českého - Ústav pro jazyk český AV ČR (Tsjechisch)
• Příruční slovník jazyka českého - Ústav pro jazyk český AV ČR (Tsjechisch)

mat

1. mat; niet glanzend, dof
2. mat; doorschijnend, maar niet doorzichtig

• Onverbogen

1. matný, matový
2. matovaný, matový

1. lesklý
2. průhledný

• Internetová jazyková příručka - Ústav pro jazyk český AV ČR (Tsjechisch)
• Slovník spisovného jazyka českého - Ústav pro jazyk český AV ČR (Tsjechisch)

mat

1. (schaak) mat; situatie in het schaakspel waarin de koning het schaak niet meer kan ontlopen en het spel hierdoor tevens afgelopen is

• Internetová jazyková příručka - Ústav pro jazyk český AV ČR (Tsjechisch)
• Slovník spisovného jazyka českého - Ústav pro jazyk český AV ČR (Tsjechisch)

• Geluid:  mat    (hulp, bestand)

mat

1. volledig, compleet

mat

1. (drinken) mede, honingwijn, mee; licht alcoholische drank vervaardigd van honing

• māt

• Geluid:  mat    (hulp, bestand)

• mat

	enkelvoud		meervoud
	onbepaald	bepaald	onbepaald	bepaald
nominatief	mat	maten	-	-
genitief	mats	matens	-	-

mat g

1. (voeding) eten, voedsel

• barnmat, basmat, burkmat, dietmat, färdigmat, hundmat, julmat, kalasmat, kattmat, koschermat, kvällsmat, matberedare, matbord, matbröd, Matcirkeln, matfett, matförgiftad, matförgiftning, matförråd, matgäst, mathiss, matjord, matkasse, kupong, matkällare, matlagning, matlust, matnyttig, matolja, matos, matpengar, matranson, matrast, matrest, matris, maträtt, matsal, matsedel, matservering, matsilver, matsked, matsmältning, matspjälkning, matstrejk, matstrupe, matställe, matsäck, matvara, middagsmat, skolmat, skräpmat, skåpmat, smalmat, snabbmat

• tam