Sekunn

De Sekunn(e) (afkött vun lat. pars minuta secunda „den tweemol verminnerten Deel (vun de Stünn)“) is de SI-Basiseenheit för de Tiet.

Bi’t SI-Eenheitensystem is de Sekunn dör en atomar Tietnormal – as Atomsekunn betekend – defineert. Dordör is de Nauigkeit veel grötter un ok op lange Tiet veel beter fastleggt as en astronomsch Tietnormale.

Physikaalsch is de Sekunn as dat 9.192.631.770-fache vun de Period vun en Mikrobülg fastleggt, de mit een utwählten Niveauövergang in dat Cäsiumatom in Resonanz is. Anners utdrückt is een Sekunn dat 9.192.631.770-fache vun de Periodenduer vun de Strahlen, de dör den Övergang twüschen de beiden Hyperfeinstrukturen vun den Grundtostand vun Atomen vun dat Nuklid ¹³³Cs entsteiht. Disse Övergang warrt vun Atomklocken meten.

Fröher geev dat noch keen Atomklocken. Bit 1967 weer de Sekunn ut astronomsch Meten bestimmt. Bit in de 1950er Johren geev dat de Sünnsekunn, de as de 1/86.400te Deel vun en middleren Sünnendag fastleggt weer. Dit Maat is inföhrt worrn, dormit en dörsnittlichen Sünnendag 24 · 60 · 60 Sekunnen lang is. Dat is de Tiet, de de Eer bruukt, üm sik eenmol um de egen Ass to dreihn, so dat de Sünn wedder an de glieken Steed to sehn is. Dat is ok de historsch Definitschoon vun de Sekunn. Aver dat geev ok noch de Ephemeridensekunn, de na de Definitschoon de Brook 1/31.556.925,974.7 vun dat tropisch Johr an’n 0. Januar 1900 (dat is de 31. Dezember 1899) üm Klock 12 UT.

Adolf Scheibe un Udo Adelsberger hebbt 1938 an de Physikaalsch-Technischen Rieksanstalt den Nawies to en Opdecken brocht, de se al 1934 maakt aver eerst een Johr later publizeert harrn, wiel se sülvst Bedenken dorbi harrn: De Rotatschoon vun de Eer is nich konstant. Wiel de Eerdrotatschoon jümmers langsamer warrt vun wegen de Tiedenrieven un unregelmatig Ännern vun Magmaströöm binnen de Eer weer denn de astronomsch Dagläng nich mehr so akkerat as de Quarzklocken, de se dunntomalen utfunnen harrn. Dör dat Langsamer Warrn ännert sik de Sünnendag gegenöver den Tietdag. Üm dat to kompenseeren sünnd Schaltsekunnen inföhrt worrn, üm all Klocken mit den jümmer längeren Sünnendag gliek to schalten.

Sekunn. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

• unit of time (second). BIPM, afropen an’n 2. August 2019 (engelsch).  Definitschoon för de Sekunn
• Die Sekundendefinition von 1967. Auf: ptb.de. (Physikalisch-Technische Bundesanstalt) hoogdüütsch
• Zeit und Frequenz. Auf: ptb.de. (Physikalisch-Technische Bundesanstalt) hoogdüütsch
• 50 Jahre atomare Definition der Sekunde. Auf: ptb.de. Sonderheft der PTB-Mitteilungen (PDF; 2,44 MB), daar in u. a.: Johannes Graf: Die zweite Teilung der Stunde. Zur Geschichte der Sekunde. Andreas Bauch: Atomare Definition der Zeiteinheit 1967–2017.